PDF/HTML Page 981 of 4199
single page version
bhinna nathī ane pariṇām pariṇāmīthī bhinna nathī māṭe te pariṇām bījāthī thayā chhe em bīlakul nathī. te te pariṇām potānā pariṇāmī dravyathī ja thayā chhe.
mokṣhamārganā pariṇāmanun dravya kartā nathī em je kahyun chhe e bījī vāt chhe. tyān sāmānya dhruv nitya ekarūp vastu paryāyamān āvatī nathī e apekṣhāe vāt chhe. ane ahīn to te te paryāy dravyanī chhe, paranī nathī em siddha karavun chhe. pariṇām kaho ke paryāy kaho- ek ja vāt chhe. pariṇām pariṇāmī dravyanā chhe, par-nimittanā nathī ane nimittane laīne thayā nathī-em ahīn kahevā māge chhe. juo, āṭāmānthī kaṇek badalāīne roṭalī thāy chhe te kriyā chhe. te kriyā pariṇāmasvarūp hovāthī pariṇām ja chhe. roṭalī pariṇām ja chhe. ane roṭalīrūp pariṇām pariṇāmīthī (āṭānā paramāṇuthī) bhinna nathī. māṭe parathī eṭale ke bāīthī ke velaṇ vagerethī roṭalī thaī chhe e vāt rahetī nathī.
ā āgamamandiranā ārasamān akṣharo kotaravānun mashīn paradeshathī āvyun te tenī pariṇāmasvarūp kriyā thaī. te kriyā pariṇāmathī bhinna nathī ane pariṇām pariṇāmīthī bhinna nathī. māṭe mashīn bījāne laīne ahīn āvyun em chhe ja nahi.
prashnaḥ– parantu bījo emān nimitta to chhe ne?
uttaraḥ– bhāī! ā nimittanī ja vāt chāle chhe ke je kriyā thaī te nimittathī thaī nathī; tyāre to ene nimitta kahevāmān āve chhe.
prashnaḥ– mahenat karī tyāre mashīn ahīn āvyun ne?
uttaraḥ– mahenat eṭale vikalpa karyo. e vikalpa pahelān na hato ane thayo te kriyā thaī. e krinyā pariṇāmasvarūp hovāthī pariṇāmathī eṭale vikalpathī bhinna nathī. ane te pariṇām-vikalpa pariṇāmī dravyathī bhinna nathī. tethī te vikalpanun kartā jīv dravya chhe, paṇ mashīnanā pariṇamanano kartā jīv nathī. (mashīnane laīne vikalpa nathī ane vikalpane laīne mashīnanā pariṇām nathī).
bhāī! navatattvanī shraddhā thaī kayāre kahevāy? ajīvanī paryāy ajīvanā dravya-guṇathī thāy chhe, parathī nahi em nishchit thāy tyāre ajīvanī shraddhā thaī kahevāy. ā to vyavahār shraddhā chhe. nishchay shraddhā to jyāre pariṇām nij ātmadravyasanmukh thaīne trikāḷī dravyasvabhāvanī pratīti kare tyāre pragaṭ thāy chhe ane te samyagdarshan chhe. tyān mithyātva palaṭīne je samyagdarshananī paryāy thaī te kriyā chhe. te kriyā pariṇāmasvarūp hovāthī pariṇām ja chhe, ane pariṇām pariṇāmī dravyathī abhinna chhe. māṭe samyagdarshanano kartā jīv chhe. darshanamohano abhāv thayo māṭe samyagdarshan pragaṭ thayun em chhe ja nahi.
PDF/HTML Page 982 of 4199
single page version
ghātīkarmano kṣhay thatān karmarūp dashā akarmarūp thaī te kāraṇathī ahīn jīvane kevaḷagnān pragaṭ thayun chhe em nathī. chār gnānanī paryāy palaṭīne kevaḷagnān thayuun te kriyā chhe. te kriyā pariṇāmasvarūp hovāthī pariṇāmathī bhinna nathī ane pariṇām eṭale kevaḷagnān pariṇāmī eṭale ātmāthī bhinna nathī. tethī kevaḷagnān ātmānun kārya chhe. ghātīkarmano kṣhay thayo ke vajravr̥uṣhabhanārāch sanhanan ane manuṣhyaparyāy hatī māṭe kevaḷagnān pragaṭ thayun em chhe ja nahi.
prashnaḥ– divyadhvanithī ā gnān thayun chhe ke nahi?
uttaraḥ– nā, divyadhvanithī gnān thayun chhe em nathī. gnān potāthī thayun chhe. divyadhvanine ved kahe chhe. pañchāstikāy ane paramātmaprakāshamān tene ved kahel chhe. ved ane shāstra be shabdo kahyā chhe. vedano artha divyadhvani karyo chhe ane shāstrano artha mahāmunionī vāṇī karelo chhe. tyān be shabdo laīne kahyun chhe ke divyadhvanithī ane mahāmunionā shāstrathī gnān thatun nathī kemake gnānanī avasthā thaī te pratham na hatī te pragaṭ thaī chhe. te avasthā palaṭīne thaī tethī kriyā chhe. kriyā pariṇāmasvarūp hovāthī pariṇāmathī bhinna nathī. ane te pariṇām pariṇāmī dravyathī bhinna nathī. ām gnān potāthī thayun chhe, divyadhvanithī nahi. (divyadhvani to pudgalanī paryāy chhe).
darshanapāhuḍamān āve chhe ke-he sakarṇā! samyagdarshan vināno jīv vandan yogya nathī. eṭale jenī shraddhāmān bhūl chhe, ane hun rāgano kartā chhun, dehādi paradravyanī kriyā karī shakun chhun, desh, kuṭumb ādine sudhārī shakun chhun ane deshasevā e dharma chhe- em jenī mānyatā chhe te samyagdarshanathī rahit chhe. āvā samyagdarshanathī rahit agnānī vandan karavā lāyak nathī kemake ‘दंसणमूलोधम्मो’ dharmanun mūḷ samyagdarshan chhe. ‘चरितम् खलु धम्मो’ chāritra sākṣhāt dharma chhe, parantu jem mūḷ vinā vr̥ukṣha hotun nathī tem samyagdarshan vinā chāritra hotun nathī, tethī koīe dravyaliṅg dhāraṇ karyun hoy ane pañchamahāvratādinun pālan karato hoy, parantu pañchamahāvratanī kriyā hun karī shakun chhun, e mārun kartavya chhe ane enāthī mane lābh (dharma) chhe em jo te mānato hoy to te samyagdarshan rahit mithyādraṣhṭi chhe ane te vandan yogya nathī em bhagavāne shiṣhyone upadeshamān kahyun chhe. bahu ākarī vāt, bhāī! paṇ ā yathārtha ane satya vāt chhe.
sūtrapāhuḍ gāthā 10mān kahyun chhe-‘ ‘vastra rahit digambar mudrāsvarūp ane pāṇipātra eṭale hātharūpī pātramān ūbhā rahīne āhār karavo āvo ek advitīy mokṣhamārga tīrthaṅkar paramadev jinendradeve kahyo chhe. ā sivāy bījā badhā amārga chhe.” mokṣhamārga prakāshakanā pāñchamā adhikāramān paṇḍitapravar shrī ṭoḍaramalajīe digambaramat sivāyanā bījā sarvane anyamat kahyā chhe. te badhā unmārga chhe. koīnā virodh māṭe ā vāt nathī. vastusthiti ja āvī chhe. sūtrapāhuḍanī 23mī gāthāmān kahyun chhe ke-“vastra dhāraṇ
PDF/HTML Page 983 of 4199
single page version
karavāvāḷā sījhatā nathī eṭale ke mokṣha pāmatā nathī. tīrthaṅkar bhagavān paṇ jyān sudhī gr̥uhasthadashāmān rahe tyān sudhī mokṣha pāmatā nathī. dīkṣhā laīne digambararūp dhāraṇ kare tyāre mokṣha pāme chhe, kemake nagnapaṇun te mokṣhamārga chhe, sheṣh badhān liṅg unmārga chhe.”
vastrasahit munipaṇun māne to emān nave tattvanī bhūl chhe. muninī bhūmikāmān āsrav mand hoy chhe, parantu vastra rākhavāno vikalpa tīvra āsrav chhe. māṭe emān āsravanī bhūl thaī. muninī bhūmikāmān samvar ugra hoy chhe tene vastra rākhavāno bhāv hoto nathī. chhatān vastra dhāre to te samvaranī bhūl chhe. muninī bhūmikāmān kaṣhāy ghaṇo mand hoy chhe. tyān vastragrahaṇanī saheje īchchhā thatī nathī. te sthitimān ghaṇī nirjarā thāy chhe. chhatān vastrasahitane ghaṇī nirjarā mānī te nirjarā tattvanībhūl chhe. chhaṭhṭhā guṇasthāne vastra rākhavāno tīvra āsrav jīvane hoto nathī chhatān māne to te jīvatattvanī bhūl chhe. chhaṭhṭhā guṇasthāne vastra-pātrano sanyog hoy nahi chhatān vastrasahit munipaṇun māne to te ajīvatattvanī bhūl chhe. traṇ kaṣhāyanā abhāvapūrvak chhaṭhṭhun guṇasthān hoy chhe. tyān munine antarbāhya nirgranthatā hoy chhe ane tene vastragrahaṇanī vr̥utti hotī ja nathī. ahāhā..! jene traṇ kaṣhāyano abhāv chhe tevā sāchā bhāvaliṅgī munine sadāy bahāramān vastrarahit nagna digambar dashā ja nimittapaṇe hoy chhe.
tīrthaṅkaradevane paṇ vastrasahit gr̥uhasthadashā hoy tyānsudhī munipaṇun nathī ane kevaḷagnān pragaṭ thatun nathī. koī em māne ke pañchamahāvratane digambaramān āsrav kahyo chhe paṇ shvetāmbaramān tene nirjarā kahī chhe to te em paṇ nathī. tattvārthasūtramān pañchamahāvratane puṇya kahel chhe. mahāvrat e rāg chhe. e dharmanun sādhan nathī. rāgathī bandh thāy chhe, paṇ rāgathī ansh paṇ nirjarā thatī nathī. pañchamahāvratane nirjarānun kāraṇ kahevun e taddan jūṭhī vāt chhe. are! lokoe tattvadraṣhṭino virodh karīne anyathā mānyun chhe te kayān jashe? āvo avasar maḷyo ane tattvathī viparīt draṣhṭi rākhīne satya na samaje evā jīvo arere! kayān rakhaḍashe? ā shāstranī gāthā 74mān em spaṣhṭa kahyun chhe ke shubharāg vartamānamān duḥkharūp chhe ane bhaviṣhyamān paṇ duḥkhanun kāraṇ chhe. tyān em kem kahyun? kāraṇ ke shubharāg te vartamān ākuḷatārūp chhe ane enāthī je puṇya bandhāshe enā phaḷamān sanyog maḷashe ane te sanyog upar lakṣha jatān duḥkhasvarūp evo rāg ja thashe.
prashnaḥ– parantu mand rāg hoy to?
uttaraḥ– bhale mandarāg hoy, te vartamānamān duḥkharūp chhe ane bhaviṣhyamān duḥkhanā kāraṇarūp ja chhe. puṇyathī kadāchit vītarāgadev ane vītarāganī vāṇīno sanyog maḷe to paṇ e sanyogī chīj chhe ane enā par lakṣha jatān rāg ja thashe. ā to jevun vastunun svarūp chhe tevun kahevāy chhe. ahīn koī pakṣhanī vāt nathī. chhahaḍhālāmān kahyun chhe ke-
PDF/HTML Page 984 of 4199
single page version
rāg chāhe shubh hoy topaṇ te āg chhe. māṭe samatārūpī amr̥utanun sevan karo. janma- maraṇanā antano upāy koī alaukik chhe. bāpu! koīne duḥkh lāge to lāge, paṇ mārga ā ja chhe. darek vāt badhāne sārī lāge em kevī rīte bane? mokṣhamārgaprakāshakanā pāñchamā adhikāramān kahyun chhe ke-“evo to koī upadesh nathī ke je vaḍe sarva jīvone chen thāy. vaḷī satya kahetān virodh ūpajāve, paṇ virodh to paraspar jhaghaḍo karatān thāy; paṇ ame laḍīe nahi to teo potānī meḷe ja upashānt thaī jashe. amane to amārā pariṇāmonun ja phaḷ thashe. madirānī nindā karatān kalāl duḥkh pāme, kushīlanī nindā karatān veshyādik duḥkh pāme tathā kharun-khoṭun oḷakhavānī parīkṣhā batāvatān ṭhag duḥkh pāme to temān em shun karīe?”
aṣhṭapāhuḍanī 23mī gāthā bhāvārthamān kahyun chhe ke-shvetāmbar ādi vastradhārakane paṇ mokṣha thavānun kahe chhe te mithyā chhe, te jinamat nathī. are bhāī! ek mithyātvanā pariṇām chhūṭī bījā mithyātvanā pariṇām thayā te kriyā chhe. te kriyā pariṇamanasvarūp hovāthī pariṇāmathī bhinna nathī ane te pariṇām pariṇāmī ātmāthī bhinna nathī. mithyātvanā pariṇāmane paṇ ātmā kare chhe, darshanamohakarma nahi. ahīn to pariṇāmane parathī bhinna siddha karavānī vāt chhe. pariṇāmathī pariṇāmī bhinna chhe e vāt atyāre ahīn nathī. ahīn to dvikriyāvādī mithyādraṣhṭinī vāt ahīn siddha karavī chhe. ahā! potānā pariṇāmanī kriyā paṇ ātmā kare ane paranī kriyā paṇ kare em mānanārā dvikriyāvādī mithyādraṣhṭi chhe. dayānā rāganī kriyā paṇ kare ane paranī dayā paṇ kare em mānanārā dvikriyāvādī mithyādraṣhṭi chhe. āvī vāt sāmbhaḷanārā paṇ viral hoy chhe yogasāramān āve chhe ke-
sanyogadraṣhṭivāḷāne lāge ke agni āvī to pāṇī garam thayun. velaṇ pharyun to roṭalī goḷ thaī. paṇ svabhāvathī jue to eno bhram maṭī jāy. juo āṭānī paryāy badalīne roṭalī thaī te kriyā chhe. te kriyā pariṇāmasvarūp hovāthī pariṇāmathī abhinna chhe ane pariṇām pariṇāmī āṭāthī abhinna chhe. emān velaṇe shun karyun? kāī nahi. velaṇamān paṇ karavānī kriyā potāmān thaī te potānā pariṇāmasvarūp chhe. te kriyā pariṇāmathī bhinna nathī ane te pariṇām (velaṇanā) paramāṇuothī bhinna nathī. to bījī chīje emān shun karyun? kāī nahi; phakta bījī chīj emān sahacharapaṇe nimitta chhe bas eṭalun.
māṭe em siddha thayun ke ‘je koī kriyā chhe te badhīy kriyāvānathī (dravyathī) bhinna nathī.’ agnānīne em lāge chhe ke pahelī avasthā badalīne bījī thaī te parathī
PDF/HTML Page 985 of 4199
single page version
thaī, parantu em chhe nahi. ātmagnānī strī hoy te roṭalī banatī vakhate nimitta chhe paṇ nimittakartā nathī. roṭalīnī avasthā to enā kāraṇe thāy chhe. temān jog ane rāgano je kartā chhe evā agnānīne nimittakartā kahevāmān āve chhe. paṇ jene rāganun kartāpaṇun chhūṭī gayun chhe ane gnātādraṣhṭāsvarūp bhagavān ātmā draṣhṭimān āvyo chhe tevā dharmī jīvano rāg roṭalī thavānī kriyāmān nimitta chhe, nimittakartā nahi. ane dharmīne je gnān thayun temān roṭalīnī paryāy nimitta chhe. ā vāt āgaḷ gāthā 100mān karelī chhe.
āthī koī em kahe chhe ke upādānavādīo nimittano āshray bahu le chhe ane kahe chhe ke nimittathī kārya thatun nathī. juone, ā paramāgamamandir 26 lākhanā kharche thayun te shun nimittanā āshray vinā thayun?
are bhāī! parane koṇ kare? jagatamān ātmānī ke paramāṇunī je kriyā chhe te pariṇāmasvarūp chhe ane te pariṇāmathī bhinna nathī. pariṇām pariṇāmī dravyathī bhinna nathī. ā mahāsiddhānt chhe. māṭe je kriyā chhe te potānā dravyathī thaī chhe ane bījāthī thaī nathī. 76mī gāthāmān prāpya, vikārya ane nirvartya karmanī vāt karī chhe. paryāy je samaye thavānī chhe tene te samaye dravya prāpta kare chhe māṭe te prāpya karma chhe. te paryāy pūrvanī paryāy badalīne thaī māṭe te vikārya karma chhe; tathā te navī utpanna thaī māṭe te nirvartya karma chhe. te samaye te ja paryāy thavānī chhe māṭe tene dhruv kahe chhe. ām pariṇāmasvarūp kriyāno kartā dravya pote chhe kemake kriyāthī dravya abhinna chhe. māṭe kriyā parathī kadī thatī nathī.
ā hoṭh hale chhe te tenī utpādarūp paryāy chhe. te paryāy pūrvanī paryāy badalīne thaī chhe māṭe te kriyā chhe. te kriyā potānā pariṇāmathī bhinna nathī ane te pariṇām tenā paramāṇuthī bhinna nathī. māṭe te paryāy jībhathī thaī nathī, īchchhāthī thaī nathī, ātmāthī thaī nathī. ā shvās chāle chhe te paramāṇunī kriyā chhe. te kriyā pariṇāmathī bhinna nathī ane te pariṇām tenā paramāṇuthī bhinna nathī. ām shvās chāle chhe teno kartā paramāṇu chhe, ātmā nathī. ā mr̥utyu samaye shvās aṭakī jāy chhe te kriyā paramāṇuthī abhinna chhe. ūbho shvās thāy tyāre te nābhinun sthān chhoḍī de chhe. shvās heṭho na bese ane ekadam deh chhūṭī jāy chhe. potāne khyāl āve ke shvāse sthān chhoḍī dīdhun chhe paṇ shun kare? te shvāsanī kriyā upar ātmāno adhikār nathī. jaḍanī kriyā te (ātmā) kem karī shake?
lokamān paṇ kahevāy chhe ke-bhāī! shvās sago nahi thāy. kāraṇ ke te jaḍanī kriyā chhe. ātmā to jāṇavānā pariṇāmano kartā chhe. shvāsanī kriyā karavānī ātmānī shakti nathī. bhāī! shvās tārī chīj nathī ane tārī chījamān shvās nathī. paramāṇunī kriyā kriyāvānathī bhinna nathī. chha e dravyanī kriyā kartāthī bhinna nathī, abhinna chhe. ā
PDF/HTML Page 986 of 4199
single page version
mahāsiddhānt bhagavān kundakundāchārya, shrī amr̥utachandrāchārya ādi santoe jagat pāse jāher karyo chhe. shvāsanī kriyā te ajīvanī kriyā chhe. jīv tene karī shake nahi, tene heṭhe lāvī shake nahi. are bhāī! jo shvāsanī kriyā paṇ tun karī shakato nathī to ā je moṭān kārakhānān chāle chhe tenī kriyā tun karī shake e vāt ja kayān sambhave chhe? paramāṇunī palaṭavānī je kriyā thāy te kriyāvān padārthathī bhinna nathī eṭale ke bhinna vastuthī te kriyā thatī nathī. ā pramāṇe ja vastunī sthiti chhe. have kahe chhe-
‘ām, vastusthitithī ja kriyā ane kartānun abhinnapaṇun (sadāy) tapatun hovāthī, jīv jem vyāpyavyāpakabhāvathī potānā pariṇāmane kare chhe ane bhāvyabhāvakabhāvathī tene ja anubhave-bhogave chhe tem jo vyāpyavyāpakabhāvathī pudgalakarmane paṇ kare ane bhāvyabhāvakabhāvathī tene ja bhogave to te jīv, potānī ane paranī bhegī maḷelī be kriyāthī abhinnapaṇāno prasaṅg āvatān sva-parano paraspar vibhāg asta thaī javāthī, anek dravyasvarūp ek ātmāne anubhavato thako mithyādraṣhṭipaṇāne līdhe sarvagnanā matanī bahār chhe.’
vastunī maryādā ja evī chhe ke vastunī paryāy potāmān potāthī thāy. te parathī kadī thatī nathī. darek padārthanī vartamān paryāy bījā dravyanī paryāyamān pravesh karīne tene badalī de evī vastusthiti ja nathī. ‘ja’ lagāḍayo chhe to ekānt thatun nathī! nā, ā to syādvādamārga chhe. potānī paryāy potāthī thāy ane parathī na thāy enun nām ekānt chhe. kathañchitta potāthī thāy ane kathañchit parathī thāy evī vastusthiti nathī. potāthī paṇ thāy ane parathī paṇ thāy e to phudaḍīvād chhe. gajab vāt chhe! roṭalīnā ṭukaḍā thāy te paramāṇunī kriyā chhe; āṅgaḷīthī ṭukaḍā thāy em chhe ja nahi. roṭalīnā ṭukaḍā thāy te ṭukaḍā thavānī kriyā chhe. te kriyāvān paramāṇuthī bhinna nathī; eṭale ke bhinna padārtha vaḍe te kriyā thaī nathī. juo, ā bhedagnānanī vāt. kahe chhe ke koīnā gharamān koī pravesh kare evī maryādā nathī. potānī paryāyamān bījānī paryāy pravesh kare athavā bījānī paryāyamān potānī paryāy pravesh kare evī vastunī maryādā nathī.
kumbhārathī ghaḍo thāy evī vastunī maryādā nathī. ghaḍānī paryāy māṭīthī thaī chhe. māṭīnā paramāṇu palaṭīne ghaḍānī paryāy thaī te kriyā pariṇāmasvarūp chhe ane te pariṇāmathī bhinna nathī. ane te ghaḍārūp pariṇām dravyathī (māṭīnā paramāṇuthī) bhinna nathī. aho! bhagavānano koī adbhūt alaukik mārga chhe! bhagavāne mārga karyo nathī; jevo chhe tevo mārga kahyo chhe. chhae dravya potapotānī kriyānā pote kartā chhe, parano temān rañchamātra hastakṣhep nathī. ek paramāṇumān-paramāṇunī kriyā, kriyāvān bhinna nathī, abhinna chhe. āvī vastunī maryādā chhe. ātmā roṭalīnā ṭukaḍā karī shake, dānt halāvī shake vā paranun kāī karī shake e vastusthiti ja nathī. paranun kārya karī shake e ātmānī shaktimān ja nathī.
PDF/HTML Page 987 of 4199
single page version
sanyogīdraṣhṭivāḷāne dekhāy ke ātmā hāthathī roṭalīnā ṭukaḍā kare chhe; paṇ e vastusthiti nathī. sanyogathī jonār mithyādraṣhṭi vastunī maryādāne toḍī nākhe chhe. juo, bhagavāne upadesh āpyo em kahevun e paṇ vyavahāranayanun kathan chhe. vāṇī vāṇīnā kāraṇe nīkaḷe chhe; emān gnān nimitta chhe. vāṇīnī paryāyano utpād vāṇīnā paramāṇuthī thāy chhe, ātmāthī nahi, īchchhāthī paṇ nahi. (bhagavānane īchchhā hotī nathī).
dhavalamān āve chhe ke lokālok kevaḷagnānamān nimitta chhe. eno artha shun? shun kevaḷagnānanī paryāy lokālokathī thaī chhe? nā, em nathī. em kevaḷagnānanī paryāy lokālokane nimitta chhe. eṭale shun kevaḷagnān chhe māṭe lokālok chhe? em paṇ nathī, vaḷī lokālok to gnānanun paragney chhe ane svagney to potānā dravya-guṇ-paryāy chhe. āvun vastusvarūp chhe.
7pamī gāthāmān āvī gayun ke ātmānā gnānapariṇāmamān rāg nimitta chhe. āvun je gnān te jīvanun kārya chhe, rāg jīvanun kārya nathī. ā to andar potāmān laī jāy chhe. gnānanī paryāy svaparaprakāshak hovāthī te pariṇati svane jāṇe chhe ane rāgane jāṇe chhe. rāg chhe to rāgane jāṇe chhe em nathī. gnānanī paryāy potānā svaparaprakāshak sāmarthyanī svaparane jāṇe chhe. gnānanī pariṇatimān dharmī jīvane rāg nimitta chhe. chhatān dharmī jīv potānī gnānanī pariṇatine jāṇe chhe, rāgane nahi. potānī gnānanī paryāy te pariṇāmasvarūp kriyā chhe, ane te pariṇām dravyathī abhinna chhe. tethī te paryāyanun kartā ātmadravya chhe; te paryāyanun kartā nimitta (rāg) nathī.
atyāre to moṭī garabaḍ chāle chhe. parathī kārya thāy e mānyatā mūḷamān ja bhūl chhe. svāmīkārtikeyānuprekṣhāmān lakhyun chhe ke pratyek padārthanī te samaye thanārī paryāy potānī kāḷalabdhithī pragaṭ thaī chhe. paryāyanī te janmakṣhaṇ chhe. paryāyanī utpattino svakāḷ chhe tethī te thaī chhe, nimitta chhe māṭe te thaī chhe em nathī. pravachanasāranī gāthā 102mān paryāyanī janmakṣhaṇanī ā ja vāt karī chhe. dravyanī palaṭatī avasthānā kāḷe sahachar dekhīne te paryāy nimittane laīne thaī chhe evī je mānyatā teno ahīn ati spaṣhṭa niṣhedh karyo chhe.
juo, ā lākaḍī ūñchī thāy chhe te tenī palaṭavānī kriyā chhe. te kriyā pariṇāmasvarūp hovāthī pariṇāmathī bhinna nathī, ane pariṇām (lākaḍīnā) paramāṇuthī bhinna nathī. māṭe te kriyāno karanāro te te paramāṇu chhe, āṅgaḷī teno kartā nathī. ātmāe to nahi, paṇ āṅgaḷīe ā lākaḍī ūñchī karī chhe em nathī. roṭalī tāvaḍīmān unī thāy chhe te paramāṇunī kriyā chhe. te te paramāṇunī uṣhṇa thavānī yogyatānā kāraṇe roṭalī unī thāy chhe; tavāthī nahi, agnithī nahi, ke roṭalīne tavāmān ūñchī-nīchī pheravanār bāīthī nahi. tyān tāvaḍīmān roṭalīnī ūñchī-nīchī pharavānī je kriyā chhe te paṇ te te
PDF/HTML Page 988 of 4199
single page version
paramāṇuthī abhinna chhe; bāī tene hāth vaḍe pherave chhe em chhe ja nahi. aho! āvī vastunī abādhit maryādā chhe!
kahe chhene ke -kriyā ane kartānun abhinnapaṇun sadāy tapī rahyun chhe eṭale ke sadāy pragaṭ chhe. māṭe darek dravyanī pratyek paryāy potāthī thāy chhe, parathī nahi em siddha thāy chhe. nimittathī thāy e vāt bīlakul sāchī nathī. ghaḍānī paryāy māṭīthī thāy chhe, kumbhārathī kadī nahi. vastu potānī paryāyamān chhe ane paryāyano kartā vastu pote chhe. dravya ane paryāyasvarūp kriyānun abhinnapaṇun sadāy pragaṭ chhe. ahāhā...! ā akṣhar je lakhāy chhe te pensīlathī lakhāy chhe em nathī; kemake akṣharanī kriyā ane pensīl bhinna chīj chhe. akṣhar lakhāy te (akṣharanā) paramāṇunī kriyā chhe ane te, te te paramāṇuthī abhinna chhe. akṣhar lakhāy chhe teno kartā te te paramāṇu chhe, parantu āṅgaḷīthī ke pensīlathī te akṣharanī kriyā thaī chhe em bīlakul nathī, gajab vāt chhe!
samayasāranā chhellā kaḷashamān shrī amr̥utachandrasūri kahe chheke -‘ ‘potānī shaktithī jemaṇe vastunun tattva sārī rīte kahyun chhe evā shabdoe ā samayanī vyākhyā karī chhe; svarūpagupta amr̥utachandrasūrinun (temān) kāī ja kartavya nathī.” ahāhā..! kahe chhe ke ā vyākhyā shabdoe karī chhe, men karī nathī. hun to mārā svarūpamān gupta chhun. bhāṣhānī paryāyathī shabda pariṇame chhe, tene hun (ātmā) pariṇamāvī shakato nathī.
vaḷī, pravachanasār kaḷash 21mān paṇ āchāryadev kahe chhe- (kharekhar pudgalo ja svayam shabdarūpe pariṇame chhe, ātmā temane pariṇamāvī shakato nathī, tem ja kharekhar sarva padārtho ja svayam gneyapaṇe-prameyapaṇe pariṇame chhe, shabdo temane gney banāvī-samajāvī shakatā nathī māṭe) “ātmā sahit vishva te vyākhyey chhe, vāṇīnī gūnthaṇī te vyākhyā chhe ane amr̥utachandrasūri te vyākhyātā chhe-em mohathī jano na nācho.” ahāhā...! men shabda karyā, ane shabdathī tane gnān thayun em moh vaḍe mā phulāo; kemake e mānyatā vastusvarūp nathī. āmān mahāpuruṣhe potānī laghutā darshāvī chhe eṭalun ja nahi, vastunī maryādā paṇ pragaṭ karī chhe. bhāī! koṇ vyākhyā kare? koṇ bhāṣhā kare? ane koṇ samajāvī shake? bhāī! shabda te ātmānun kārya nahi ane shabda sāmbhaḷavāthī jīvane gnān thayun em paṇ nahi.
gnānanā pariṇamananī te samaye je kriyā thaī te kriyā tārī chhe. tāro ātmā te kriyāno kartā chhe, te kriyāno kartā vāṇī nathī. vartamān pravachan sāmbhaḷatān je gnān thāy chhe te shabdo sāmbhaḷavāthī thatun nathī. bhagavān! āmān koī vivād karo to karo, paṇ vastunī. maryādā ja āvī chhe ke vastunī palaṭavānī kriyā (vastuthī) potāthī thāy chhe, parathī thatī nathī. aho! vastusvarūp khūb gambhīr chhe! ā chashmān ām ūñchā thaīne āṅkhe lāgelān chhe.
PDF/HTML Page 989 of 4199
single page version
te jīv karī shakato nathī; āṅgaḷīnun paṇ e kārya nathī. tathā chashmā chhe to jīv dekhe-vāñche chhe em paṇ nathī. gnānanī paryāy gnānathī (ātmāthī) thāy chhe, parathī nahi. kahyun ne ke - shabdothī gnān thāy chhe em mohathī jano na nācho. shabda kāne paḍayā to gnān paryāy thaī em chhe ja nahi.
prashnaḥ– svāmī samantabhadrāchārye bāhyāmbhyantar be kāraṇ kahyān chhe?
uttaraḥ– hā, svāmī samantachandrāchārye bāhyāmbhyantar be kāraṇ kahīne tyān pramāṇagnān darshāvyun chhe. abhyantar kāraṇ te nishchay ane bāhya nimittakāraṇ te vyavahār- em benun pramāṇagnān karāvyun chhe. pramāṇagnānamān paṇ paryāy potāthī thāy chhe evā nishchayane andar rākhīne vāt chhe. kārya abhyantarakāraṇathī thāy chhe e vāt rākhīne tyān bāhya nimittanun gnān karāvyun chhe. nimittanun gnān karāvavā bāhya kāraṇ kahyun chhe, paṇ nimitta kāryanun vāstavik kāraṇ chhe em nathī. dhavalanā chhaṭhṭhā bhāgamān spaṣhṭa kahyun chhe ke-abhyantar kāraṇathī ja sarva kārya thāy chhe. antaraṅg kāraṇathī kārya thāy chhe, bāhya kāraṇathī nahi evo tyān pāṭh chhe.
bhāī! vāṇīthī ke anya (shubharāgādi) nimittathī gnān thāy chhe em nathī. gnānanī paryāyano svaparaprakāshak svabhāv chhe. tethī svano anubhav thāy chhe temān paranun paṇ gnān thāy chhe, āvo gnānanī paryāyano dharma chhe. ahāhā...! gnānanī paryāyamān svaparane prakāshavānun sahaj sāmarthya hovāthī pūrṇānandano nāth chaitanyasvarūp bhagavān ātmā paryāyamān jāṇavāmān āve chhe. parantu agnānīnī draṣhṭi antarmukh nathī. anādithī rāgane vash paḍelā agnānīnun lakṣha nij ātmadravya upar jatun nathī. eṭale je rāg ane paryāyane te bahāramān jāṇe chhe te rāg ane paryāy ja hun chhun em te māne chhe. ā vāt samayasāranī gāthā 17-18mān āvī gaī chhe. tyān kahyun chhe ke-
“āvo anubhūtisvarūp bhagavān ātmā ābāḷagopāḷ saune sadākāḷ pote ja anubhavamān āvato hovā chhatān paṇ anādi bandhanā vashe par (dravyo) sāthe ekapaṇānā nishchayathī mūḍh je agnānī tene ‘ā anubhūti chhe te ja hun chhun’ evun ātmagnān uday thatun nathī.” ahīn anubhūtisvarūp ātmā kahyo te trikāḷī dhruvanī vāt chhe. āvo ātmā jenun svaparane prakāshavānun sāmarthya chhe evā gnānanī paryāyamān ābāḷagopāḷ saune jāṇavāmān āve chhe. agnānīnee paṇ vartamān gnānanī paryāyamān potānun dravya anubhavavāmān āve chhe. paṇ agnānīnī tyān dravya upar draṣhṭi nathī tethī te rāg ane par nimitta ke jene te jāṇe chhe te hun chhun em bhramathī māne chhe. ām agnānīne dravya draṣhṭi vinā ātmagnān uday thatun nathī.
aho! āchāryoe shun gajab kām karyun chhe! kevaḷagnānane prasiddha karī dīdhun chhe.
PDF/HTML Page 990 of 4199
single page version
kahe chhe- bhagavān! tārī ek samayanī gnānaparyāyamān svaparaprakāshak sāmarthya chhe ke nahi? are bhāī! agnānamān paṇ ek samayanī paryāyamān svaparaprakāshak svabhāv chhe. paraprakāshak svabhāv ekalo rahe em kadī banatun nathī. darek samaye darek paryāyamān svaparaprakāshak svabhāv hovāthī gnānamān anubhūtisvarūp bhagavān jāṇavāmān āve chhe. paṇ agnānīnī tyān draṣhṭi nathī. tethī rāg ane paryāyane hun jāṇun chhun evo tene bhram thāy chhe. (kharekhar to te gnānane ja jāṇe chhe).
juo, ātmā rāg-dveṣh ādi bhāv kare chhe te ja samaye kamano bandh thāy chhe. tyān rāganī kriyā je thāy tenī sāthe ātmā abhinna chhe. māṭe ātmā rāganī kriyāno to kartā chhe paṇ te vakhate karmabandhananī je avasthā thāy te kriyāno ātmā kartā nathī. ātmā jem potānī vikārī paryāyano kartā chhe tem jo karmabandhanī paryāyano paṇ kartā thāy to te dvikriyāvādī thaī jāy. arthāt te mithyādraṣhṭi thaī jāy.
ahīn kahyun chhe ke kriyā ane kriyāvānanī abhinnatā sadāy tape chhe, sadāy pragaṭ chhe. māṭe ātmānī je paryāy thāy chhe temān ātmā abhinna hovāthī teno te kartā chhe. kharekhar to em chhe ke ātmāmān je paryāy thāy chhe te sanyog chhe, ane teno vyay thāy te viyog chhe. potānā dravyanī je paryāy thāy chhe te sanyog chhe. trikāḷī svabhāvanī apekṣhāe paryāyane sanyog kahevāy chhe. vartamān paryāy je utpanna thaī te sanyog ane vyay pāmī te viyog chhe. utpād te sanyog ane vyay te viyog chhe. shrī pañchāstikāyanī 18mī gāthāmān ā vāt līdhī chhe. jyān potānī paryāyanā utpād-vyayane sanyog-viyog kahyā tyān par chījanī to vāt ja shun? e to par ja chhe. ahīn kahe chhe ke -potānā ātmāmān je sanyogī paryāy utpanna thaī teno abhinnapaṇe ātmā kartā chhe, paṇ te samaye sanyogī je pudgalakarma bandhāyun te karmabandhano kartā ātmā nathī.
jīv jevo mithyātva ane rāgadveṣhanā pariṇām kare chhe te pramāṇe darshanamoh ane chāritramoharūp jaḍ karmano bandh thāy chhe. parantu te karmabandhanī kriyāno ātmā kartā nathī. kriyā ane kartānun abhinnapaṇun sadāy tapatun hovāthī darek ātmānī ane paranī paryāy te te samaye potapotāthī utpanna thāy chhe, nimittathī nahi. jīve rāg karyo te karmabandhanamān nimitta chhe, paṇ nimitte te (karmabandhananī) kriyā karī chhe em nathī.
samayasār gāthā 10pamān to em kahyun chhe ke -ātmā je dravya chhe te navā karmabandhanamān nimitta nathī. dravyasvabhāvanī jene draṣhṭi thaī chhe tene dravya navā karmabandhanamān nimitta nathī, arthāt tene navān karma bandhātā nathī. parantu dravyadraṣhṭino jene abhāv chhe ane je puṇya-pāpanā bhāvono kartā thāy chhe te agnānīne rāg-dveṣhanā bhāv karmabandhanamān nimitta thāy chhe. paṇ nimittathī karmabandhananī pariṇati thāy chhe em kadīy nathī.
PDF/HTML Page 991 of 4199
single page version
kartā ane kriyānī abhinnatā sadāy pragaṭ hovāthī jīv vyāpyavyāpakabhāvathī potānā vikārī pariṇāmano kartā chhe, vyāpak nām kartā dravya ane vyāpya nām karma-vikārī paryāy. jīv vyāpyavyāpakabhāvathī vikārī pariṇāmano kartā thāy chhe. ane bhāvyabhāvakabhāvathī te vikārī bhāvano anubhav kare chhe. bhāvya eṭale bhogavavā lāyak bhāv ane ātmā bhāvak nām te bhāvano bhoktā chhe. ā agnānīnī vāt chhe. tem jo jīv vyāpyavyāpakabhāvathī pudgalakarmane kare to te be kriyāno kartā thaī jāy. potānī paryāyanun kārya ātmā jem vyāpak thaīne kare tem karmanī paryāyanun kārya paṇ vyāpak thaīne jīv kare to te be kriyāno kartā thaī jāy chhe. to te mithyādraṣhṭi chhe kemake be kriyā karī shakato nathī paṇ evun te mithyā māne chhe.
jīvane dayāno mand bhāv thāy to tenā pramāṇamān te samaye shātāvedanīy karma bandhāy. jo tīvra dayāno bhāv thāy to tenā pramāṇamān khūb shātāvedanīy karma bandhāy. tyān je dayānā pariṇām thayā teno kartā ātmā chhe, paṇ shātāvedanīy karma je bandhāyun teno ātmā kartā nathī. jeṭalā pramāṇamān jīv vikār kare teṭalā pramāṇamān karmano bandh thāy, chhatān karmabandhanī paryāyano kartā ātmā nathī. to pachhī sharīr, man, vāṇī, khān-pān, dhandho-vepār ādi paradravyanī paryāyano kartā ātmā thāy em traṇakāḷamān nathī. hāth pag hale, hoṭh hale, bhāṣhā bolāy, ītyādi jaḍanī kriyāno kadīy ātmā kartā nathī. ātmā potānī rāganī paryāyane kare ane jaḍanī paryāyane paṇ kare em kadāpi hoī shake nahi. bahu sūkṣhma vāt chhe, bhāī!
pāñch vāt mukhyapaṇe samajavā jevī chhe- upādān, nimitta, nishchay, vyavahār ane kramabaddha- ā pāñchanī khūb charchā chāle chhe. digambar santoe jagat samakṣha satya jāher karyun chhe. kahe chhe-ātmā (agnānī) rāgano kartā ane harakh-shokano bhoktā chhe paṇ jaḍakarmano kartā- bhoktā ātmā kadīy nathī. tattvārthasūtramān ‘विपाको अनुभवः’ em je kahyun chhe e nimittanun vyavahāranayathī kathan chhe. evun ja jo shraddhān kare to te mithyātva chhe. jīv vyāpyavyāpakabhāvathī pudgalakarmane kare vā bhāvyabhāvakabhāvathī pudgalakarmane bhogave to te jīvane potānī ane paranī bhegī maḷelī be kriyāthī abhinnapaṇāno prasaṅg āvatān svaparano vibhāg asta thaī jāy chhe. be kriyāno kartā thāy to potānī paryāy ane paranī paryāy (bhinnatā) asta thaī jāy chhe. tethī tene mithyādarshan ja thāy chhe.
are bhāī! ā vāt samajavī paḍashe. roṭalī, dāḷ, bhāt, chaṭaṇī ādi khāvānī īchchhā thaī tyān īchchhāno kartā ātmā chhe paṇ roṭalī, dāḷ, bhāt, chaṭaṇī khāvānī je kriyā thaī teno kartā ātmā nathī. e jaḍanī kriyā chhe e te men karī em je māne chhe te dvikriyāvādī mithyādraṣhṭi chhe.
PDF/HTML Page 992 of 4199
single page version
prashnaḥ– gnānāvaraṇīyakarmano uday gnānane roke chhe em shāstramān āve chhe ne?
uttaraḥ– hā, āve chhe; paṇ eno artha shun? gnānāvaraṇīy karma jaḍ pudgalanī paryāy chhe. te gnānanī hīṇī avasthāmān nimitta chhe. parantu gnānanī hīṇī avasthā jaḍ karmane laīne thaī chhe em nathī. shāstramān to nimittanun vyavahāranayathī kathan hoy chhe. nimittathī kārya thāy evo chirakāḷano jīvone abhyās chhe eṭale ā vāt besavī kaṭhaṇ paḍe chhe. paṇ bhāī! shāstramān je apekṣhāthī kathan hoy chhe te yathārtha samajavun joīe. gnānanī hīnādhik avasthā potānī paryāyanī yogyatāthī thāy chhe; temān gnānāvaraṇīy karmanun kāī kartavya nathī, mātra nimittapaṇe hoy chhe e ja. evī rīte vīryāntarāyano uday chhe māṭe ātmāmān vīryanī hīṇī dashā thai chhe em nathī. vīryāntarāyano uday emān kāī karato nathī.
ā vāt chālatī nathī eṭale lokone navī lāge chhe. paṇ bhāī! ā to bhagavānanā shrīmukhethī nīkaḷelī satya vāt chhe. karmano uday jaḍanī paryāy chhe. te ātmānī (hīṇī) avasthāne kem kare? jīvanī paryāy karmane aḍatī nathī ane karma jīvanī paryāyane aḍatun nathī. ā vastusthiti chhe.
gnānīne je vikalpa thāy teno te jāṇanār chhe. gnānī jāṇavānī kriyā kare ane rāganī kriyā paṇ kare-em nathī. tevī rīte agnānī rāganī kriyā kare ane paranī paṇ kriyā kare em nathī. ā ghaṇī gambhīr ane sūkṣhma vāt chhe. ā je samaje nahi tene mūḷamān ja bhūl chhe. kahyun chhe ne ke-‘योग्यता हि शरणम्’ pratyek dravyanī pratyek paryāy tenī yogyatāthī thāy chhe; parathī nahi. parantu parathī thāy em māne to sva-paranī kriyāne abhinna mānanār tenā matamān sva-parano vibhāg naṣhṭa thaī jāy chhe, arthāt tenī mānyatāmān sva-paranun ekapaṇun thaī jāy chhe. potānī paryāyane kare ane paranī paryāyane paṇakare evun mānanār mithyādraṣhṭi chhe ane te sarvagnanā matanī bahār chhe. koīne lāge ke ā to ekānt chhe. paṇ bhāī! ā samyak ekānt chhe. jīv potānī paryāyano kartā chhe ane paranī paryāyano kartā nathī em samyak ekānt thāy tyāre sāthe nimittanun gnān thāy tene sāchun anekānt kahe chhe. nimitta chhe, bas. parantu nimittathī thāy chhe em nathī.
gommaṭasāramān āve chhe ke- gnānāvaraṇīyathī gnān rokāy, vīryāntarāyanā udayathī vīrya rokāy, darshanamohanā udayathī mithyātva thāy, chāritramohanā udayathī rāgadveṣh thāy, āyunā udaye amuk kāḷ dehamān rahevun paḍe ītyādi. bhāī! ā to badhān vyavahāranayanān kathan chhe. ātmā potānī yogyatāthī vikārapaṇe pariṇame chhe, paranā kāraṇe te te paryāyo thāy chhe em nathī.
PDF/HTML Page 993 of 4199
single page version
prashnaḥ– shātānā udayathī lakṣhmī maḷe chhe, to nimittathī kārya thayun ke nahi?
uttaraḥ– bhāī! e to nimittanun kathan chhe. paisā to enā kāraṇe āve chhe, emān shātāvedanīy karma nimitta chhe. lakṣhmī āve, sharīr nirogī rahe ītyādi te te paryāyanun potānun kārya chhe, nimittathī te kārya thayun chhe em nathī. pūjananī jayamālāmān āve chhe ne-
karma bichārān jaḍ chhe; karmane laīne jīvane vikār thato nathī. potānī bhūlane laīne jīvamān vikār svatantra potāthī thāy chhe.
to- karme rājā, karme raṅk;
bhāī! e badhān nimittanī mukhyatāthī kathan chhe. rājā ke raṅkanī potānī paryāy potāthī thāy chhe; karmathī nahi. juo, rāmachandrajī vanavās gayā. tyān sītājīnun haraṇ thayun. tyāre sītājīne shodhavā nīkaḷyā. patthar ane pahāḍane rāmachandrajī pūchhe chheḥ- sītājīne kayāny joyān? ā potānī paryāyano doṣh chhe, karmane laīne nahi. ane pachhī vikalpa chhūṭī gayo te karmanā udayanā abhāvathī nahi paṇ pote nirvikalpasvarūpamān sthir thatān vikalpa chhūṭī gayo chhe.
rāvaṇ sītājīnun haraṇ karīne vimānamān laī jāy chhe tyāre rastāmān sītājī potānun jhāñjhar pheṅkī de chhe. te jhāñjhar lāvīne lakṣhmaṇajīne batāvīne pūchhayun-shun ā jhāñjhar sītājīnun chhe? tyāre lakṣhmaṇe kahyun-hun sītāmātāne page lāgavā jato tyāre nīchī najare pagamān ā jhāñjhar joyelun. ūñchī najar karīne sītājī sāme kadī men joyun nathī. ahā! juo, ā sajjanatā ane naitikatā! lakṣhmaṇ traṇ khaṇḍanā dhaṇī vāsudev hatā. teo sajjanatā ane naitikatānī mūrti hatā. lakṣhmaṇajī jaṅgalamān rāmachandrajīnī anek prakāre sevā karatā. rāmachandrajī baḷabhadra hatā. lakṣhmaṇajī temanī sevā karatā em kahevun e to vyavahāranun kathan chhe. sevāno vikalpa āvyo māṭe bahāranī kriyā thaī em nathī. tathāpi koī potānī kriyā ane paranī kriyā-em be kriyā ātmā kare evun māne to te dvikriyāvādī mithyādraṣhṭi chhe ane tethī te sarvagnanā matanī bahār chhe. karme gnān rokī dīdhun ane karmano kartā ane bhoktā jīv chhe evun mānanār mithyādraṣhṭi chhe ane jinavaranī āgnāthī bahār chhe.
ahīn to ātmānī vāt karī chhe. pañchāstikāyamān kahyun chhe ke-ek rajakaṇ potānī kriyā kare ane bījā rajakaṇanī paṇ kriyā kare em traṇakāḷamān banatun nathī. ā to
PDF/HTML Page 994 of 4199
single page version
mūḷ siddhānt chhe ane te chha e dravyomān lāgu paḍe chhe. ek dravyanī paryāy anyadravyanī paryāyane kare nahi e siddhānt dravyonī pratyek paryāyamān lāgu paḍe chhe. em na māne te dvikriyāvādī mithyādraṣhṭi chhe. shrī kundakundāchārya kahe chhe ke te ‘सो जिणावमदम्’ jinaāgnāthī bahār chhe.
paranī dayāno bhāv jīv kare ane paranī dayā paṇ pāḷī shake em mānanār jinavaranā matathī bahār chhe. ā vāt na samajāy eṭale eno virodh kare paṇ kharekhar to te potāno virodh kare chhe. vaḷī paranī dayāno je shubharāg chhe te paṇ hinsā chhe. puruṣhārthasiddhayupāyamān (chhand 44mān) kahyun chhe ke je bhāve tīrthaṅkaranāmakarma bandhāy te bhāv hinsā chhe, aparādh chhe; kemake bandhan aparādhathī thāy chhe. niraparādhathī bandhan na thāy. bandhan thāy te bhāv aparādh chhe. ahīn to visheṣh kahe chhe ke paranī dayā hun pāḷī shakun e mānyatā mithyādarshan chhe. mahāaparādh chhe. gajab vāt chhe!
solahakāraṇabhāvanāthī tīrthaṅkaragotra bandhāy chhe. te soḷe prakāranā bhāv rāg chhe, aparādh chhe, gunho chhe. agnānīne tīrthaṅkar prakr̥itinā bandhanā kāraṇarūp rāg hoto ja nathī. gnānīne te rāg āve chhe tene te jāṇe chhe. jene svabhāv taraph jhukāv thayo chhe. te gnānīne alpa rāg bākī chhe to vikalpa āvatān tīrthaṅkaragotra bandhāy chhe. parantu te vikalpa toḍīne alpakāḷamān mokṣha jāy chhe. tyān tīrthaṅkaraprakr̥iti bāndhī, vā tevo rāg hato te kāraṇe mokṣha thāy chhe em nathī. bhāī! agnānīnā matamān vāte vāte pher chhe. kahyun chhe ne ke-
bhagavān sarvagnadev ane santo kahe chhe ke-bhāī! amārī shraddhāmān ane tārī (agnānīnī) shraddhāmān vāte vāte pher chhe. ahīn bhagavān kundakundāchāryadev pharamāve chhe ke -koī em māne ke jīv potānā rāganī kriyā paṇ kare ane paranī kriyā paṇ kare to em mānanār sarvagnanī āgnāthī bahār chhe. tene jainamatanī shraddhā nathī. paranī dayā pāḷī shakun, parane jīvāḍī shakun, parane upadesh daī gnān pamāḍī shakun-evun mānanār jinaāgnāthī bahār chhe. bandh adhikāramān tyān sudhī vāt karī chhe ke-hun bījāne mokṣha pamāḍī daun em tun māne chhe to shun tenī vītarāg pariṇati vinā tun ene mokṣha pamāḍī daīsh? ane tene vītarāg pariṇati hoy to teno mokṣha thashe emān shun ten enī vītarāg pariṇati karī chhe? em nathī. bhāī! hun bījāne bandh karāvun vā mokṣha pamāḍī daun em tun māne te badhān mithyādraṣhṭinān lakṣhaṇ chhe.
koī em kahe ke jo upadeshathī bījāne gnān pamāḍī shakātun nathī to shā māṭe
PDF/HTML Page 995 of 4199
single page version
tene upadesh āpī samajāvo chho? are prabhu! sāmbhaḷ, dhīrajathī sāmbhaḷ. vāṇī vāṇīnā kāḷe nikaḷe chhe ane (upadeshanā) vikalpanā kāḷe vikalpa thāy chhe. banne samakāḷe chhe. paṇ svatantra chhe. ātmā to teno jāṇanār chhe. upadeshanī vāṇīno ātmā kartā nathī ane vāṇī gnānanī paryāyano kartā nathī. bhāṣhānī paryāy to paranī jaḍanī chhe. tene ātmā kem kare? ane te ātmānā gnānane kem kare? dravya potānun kārya kare ane paranun paṇ kārya kare em māne te mithyādraṣhṭi chhe, jinaāgnāthī bahār chhe.
pravachanasāranā chhellā 22mā shlokamān em kahyun chhe ke - “ā rīte (ā paramāgamamān) amandapaṇe (jorathī, baḷavānapaṇe, moṭe avāje) je thoḍu ghaṇun tattva kahevāmān āvyun, te badhun chaitanyane viṣhe kharekhar agnimān homāyelī vastu samān (svāhā) thaī gayun” bhāī! samajanār potānā kāraṇe samaje chhe; vāṇī to temān nimittamātra chhe. vāṇīnā kāraṇe gnān thāy chhe em nathī. lokone aṭapaṭun lāge, paṇ shun thāy? vastunun svarūp ja āvun chhe. dravya potānī paryāyane kare ane anyadravyanī paryāyane paṇ kare em traṇakāḷamān nathī.
koī shrāvak ho ke sādhu ho, paṇ jo te em māne ke hun dayāno bhāv paṇ karun chhuun ane par jīvonī dayā paṇ pāḷun chhun to te be (dravyonī) kriyāno kartā thayo ane tethī te mithyādraṣhṭi chhe. “jīvo ane jīvavā do” e vītarāganī vāṇī nathī. e to agnānīnun vachan chhe. bhagavān to kahe chhe ke tārā dayānā bhāvathī bījo jīv jīve, sukhī-duḥkhī thāy em traṇakāḷamān nathī. te potānā āyuṣhyanī sthitithī jīve chhe; tun ene jīvāḍī shakato nathī. bandh adhikāramān āve chhe ke-hun parane mārun ane jīvāḍun em mānanār mithyādraṣhṭi chhe, jinaāgnāthī bahār chhe. paranī hinsā jīv karī shakato nathī. bhāv āve chhe teno te kartā chhe, paṇ paranī sāthe ene sambandh nathī. puruṣhārthasiddhayupāyamān kahyun chhe ke-rāgano bhāv thāy te hinsā chhe. shubharāgano bhāv paṇ ātmānī hinsā karanāro chhe. pañchamahāvratanā pariṇāmano rāg dharmātmāne āve, paṇ te āsrav chhe, hinsā chhe. tattvārthasūtramān shubharāgane āsrav kahyo chhe. ām rāgādi pariṇām te hinsā chhe, paranī dayā ke hinsā to ātmā karī shakato nathī.
‘be dravyonī kriyā bhinna ja chhe. jaḍanī kriyā chetan karatun nathī, chetananī kriyā jaḍ karatun nathī. je puruṣh ek dravyane be kriyā karatun māne te mithyādraṣhṭi chhe, kāraṇ ke be dravyanī kriyā ek dravya kare chhe em mānavun te jinano mat nathī.’
jagatamān jīv anant chhe ane jaḍ pudgalo anantānant chhe. emān pratyek padārthanī pariṇatinī kriyā pratyek samaye bhinna bhinna chhe. koī dravyanī kriyā koī bījo karī
PDF/HTML Page 996 of 4199
single page version
shake e vāt traṇakāḷamān sambhavit nathī. bījānun jīvan te paradravyanī kriyā chhe. te potānā āyunī sthitithī jīve chhe, āyunā kṣhayathī mare chhe. māṭe bījo bījāne jīvāḍe, vā bījānī dayā pāḷe em chhe ja nahi. tevī rīte ātmā bhāṣhā-satya ke jūṭh bolī shake em chhe ja nahi. ātmā potānī paryāyane kare, paṇ te paranī paryāyane kem karī shake? sūkṣhma vāt, bhāi! ātmā jāṇe, paṇ bhāṣhāne kare em chhe ja nahi. bhāṣhāmān svaparane kahevānī svataḥ tākāt chhe ane ātmāmān svaparane jāṇavānī svataḥ tākāt chhe.
bhāṣhāmān svaparanun kathan karavānī shakti svataḥ potāthī chhe, ātmānā kāraṇe nahi. are bhāī! ā upadesh sāmbhaḷavāmān vachananī kriyā bhinna chhe ane andar ātmānī gnānanī kriyā bhinna chhe. bodhapāhuḍanī 61mī gāthāmān āve chhe ke-“shabdanā vikārathī utpanna akṣhararūp pariṇamel bhāṣhāsūtromān jinadeve kahyun, te shravaṇamān akṣhararūp āvyun ane je rīte jinadeve kahyun te rīte paramparāthī bhadrabāhu nāmanā pāñchamā shrutakevalīe jāṇyun...”
are bhāī! bhāṣhānī paryāyane bhagavān paṇ karī shakatā nathī. divyadhvani chhūṭe chhe e to shabdano vikār chhe. tenā kāḷe te vāṇī chhūṭe chhe, kevaḷīne laīne vāṇī chhūṭatī nathī; kemake be dravyonī kriyā bhinna bhinna chhe. bhāṣhānī kriyā-shabdano vikār bhinna chhe ane gnānanī kriyā-ātmānī pariṇati bhinna chhe. māṭe gnānanī pariṇatithī shabdanā vikārarūp bhāṣhānī pariṇati thaī e vāt traṇakāḷamān nathī. bhāṣhā koṇ bole? shun ātmā bole? are! bole te bījo, ātmā nahi. kundakundāchāryadeve kahyun ne ke -bhāṣhā shabdanā vikārathī banī chhe. amārāthī nahi, kevaḷīthī nahi, santothī nahi. tene nimittanī apekṣhā nathī. shrī amr̥utachandradeve pravachanasāranī ṭīkā pūrī karatān chhelle kahyun ne ke-ā shāstra men banāvyun chhe evā mohathī jano na nācho; ane enāthī (shabdothī) tamane gnān thāy chhe em mohathī na nācho. ā to abādhit siddhānt chhe ke ek dravya be (dravyonī) kriyā karī shake ja nahi; anyathā badhun ek thaī jāy-je sarvagnanī āgnāthī bahār chhe. je bahu-kriyāvādī chhe te mithyādraṣhṭi chhe.
ahīn kahe chhe ke jaḍanī kriyāne chetan karatun nathī. bhāṣhānī kriyāne ātmā karato nathī. tem jaḍakarmano uday potānī paryāyane kare jīvanā rāgane paṇ kare em banatun nathī. are! be tattva bhinna bhinna chhe, tenī paryāy paṇ bhinna bhinna chhe. darek dravya potānī kriyā karavā samartha chhe ane par māṭe te pāṅgaḷun chhe.
ajīv adhikāramān kaḷash 43mān kahyun chhe ke -ā avivekanā nāṭakamān pudgal nāche chhe to nācho, hun to ātmā gnāyakasvarūp chhun. ahāhā...! bhagavān ātmā chaitanyasūrya jāṇagasvabhāvanā nūranun pūr chhe. te bhāṣhāne kem kare? sharīrane te kem chalāve?
PDF/HTML Page 997 of 4199
single page version
bhāī! pūjā vakhate je ‘svāhā, svāhā’ ityādi bolāy chhe te ātmānī kriyā nathī. hāth ūñchonīcho thāy te ātmānun kārya nathī.
darek tattva bhinna bhinna chhe vedāntanī jem badhun ek nathī. pravachanasāramān 172mī gāthānā aliṅgagrahaṇanā 1pamā bolamān kahyun chhe ke- “liṅg vaḍe eṭale ke amehanākār vaḍe jenun grahaṇ eṭale ke lokamān vyāpavāpaṇun nathī te aliṅgagrahaṇ chhe; ā rīte ātmā pākhaṇḍīone prasiddha sādhanarūp ākāravāḷo-lokavyāptivāḷo nathī evā arthanī prāpti thāy chhe.” badhā maḷīne ek ātmā chhe evo pākhaṇḍīono prasiddha mat chhe. e mānyatā agnānīnī chhe. koī kahe ke ā nishchayanī vāt vedānt jevī lāge chhe to tenā ahīn niṣhedh kare chhe. ātmā sarvavyāpak chhe em mānanāranī vāt sāchī nathī. badhā ātmāo jāti apekṣhāe samān chhe. paṇ badhā maḷīne ek ātmā nathī.
ahīn kahe chhe ke jaḍanī kriyāne chetan karatun nathī ane chetananī rāgadveṣhanī kriyā ke gnānanī kriyāne karmano uday karato nathī. je puruṣh ek dravyane be kriyāno kartā māne chhe te jain nathī, mithyādraṣhṭi chhe. ghātīkarmono arihant bhagavāne nāsh karyo ane gnānāvaraṇīy karma gnānano ghāt kare chhe ītyādi kathan nimittanān vyavahāranayanān chhe. vastusvarūp tem nathī. paradravya shun gnānanā ghātanī kriyā karī shake? ātmā shun karmano nāsh karī shake? nā; bīlakul nahi.
pravachanasār gāthā 16nī ṭīkāmān ghātīkarmanā be prakār kahyā chhe-dravyaghātī ane bhāvaghātī. potānī paryāy te bhāvaghātī chhe ane dravyaghātī to nimitta chhe. bhāvaghātī (karma) paryāyano ghāt kare chhe tyāre karmabandhan thāy chhe. te jaḍakarmanī avasthā ātmā karato nathī. kevaḷagnān thāy tyāre jīv ghātīkarmono nāsh kare chhe e vāt yathārtha nathī. jīv kevaḷagnānanī kriyā kare ane ghātīkarmonā nāshanī paṇ kriyā kare to be kriyāno kartā thaī jāy. paṇ em chhe nahi. bhāī ā ati gambhīr ane sūkṣhma vāt chhe.
bāpu! hun shun karī shakun ane shun nā karī shakun enī paṇ jene khabar nathī tene ātma- anubhav kem thāy? ahīn to ati spaṣhṭa kahe chhe ke be bhinna dravyonī kriyānun kartā ek dravyane māne te bhagavān jinendradevanā matathī bahār chhe; tene samyagdarshan nathī. dukānanā thaḍe besīne manamān abhimān kare ke men vepār-dhandhāno rāg paṇ karyo ane dukānanā vepāranī bāhya pravr̥utti paṇ karī to te mithyādraṣhṭi chhe.
gautam gaṇadhar padhāryā to bhagavānanī divyadhvani chhūṭī em chhe ja nahi. gautam bhagavānane īndre pahelān upasthit kem na karyā? tyān kahyun ke kāḷalabdhi vinā īndra temane lāvavā samartha nathī. svāmīkārtikeyānuprekṣhā 2200 varṣha purāṇo granth chhe. samayasārathī paṇ pahelānno jūno granth chhe. chhaye dravyo je anant chhe te pratyekanī samay samayanī je
PDF/HTML Page 998 of 4199
single page version
paryāy thavānī hoy te te kṣhaṇe thāy te enī kāḷalabdhi chhe em temān kahyun chhe. pravachanasār, gney adhikāranī gāthā 102mān pratyek dravyanī samay samayanī paryāyanī janmakṣhaṇanī vāt kahī chhe. je samaye je paryāy thavānī hoy te thāy te enī janmakṣhaṇ chhe. tyān gāthā 99mān paṇ kahyun chhe ke darek paryāy potānā svaavasare thāy chhe, āgaḷapāchhaḷ nahi. motīnā hāranun draṣhṭānt āpī tyān samajāvyun chhe ke -jyān jyān je je motī chhe tyān tyān potānā sthānamān chhe, āgaḷapāchhaḷ nathī. tem ātmāmān ane jaḍamān kramasar je je paryāy je samaye thavānī hoy tej te samaye thāy chhe. motī āgaḷapāchhaḷ thatān nathī tem dravyanī pratyek paryāy āgaḷapāchhaḷ thatī nathī. āvun vastusvarūp chhe.
yogathī kampananī kriyā thāy ane prakr̥iti-pradesh bandh thāy em be kriyā ek dravya kare em banatun nathī. yogathī prakr̥iti-pradesh bandh thāy chhe ane kaṣhāyathī sthiti-anubhāg bandh thāy chhe e badhān nimittanān kathan chhe. karmanun saṅkramaṇ thāy te tenī potānī yogyatāthī thāy chhe, ātmāthī thatun nathī. kevaḷagnān thāy tyāre ghātīkarmonī karmaavasthā badalī akarmarūp avasthā thāy te potāthī thāy chhe, te kriyā ātmā karato nathī.
are! bhagavān! atyāre to ānāthī ā thāy ane ānāthī te thāy evī gaḍabaḍ ūbhī thaī chhe. paṇ bhāī! e mārga nathī. santoe to svatantratāno ḍhaṇḍhero pīṭayo chhe. ahā! kevaḷagnānanī paryāy te kāḷe potāthī utpanna thavānī hatī te potānā kāraṇe utpanna thaī chhe. mokṣhamārganā kāraṇe mokṣhanī paryāy thaī chhe em paṇ nathī. mokṣhamārgano vyay thavāno kram hato ane te ja samaye mokṣhaparyāyano pragaṭ thavāno kram hato. tyān mokṣhaparyāy svatantrapaṇe thaī chhe. shāstramān em āve ke pūrvanī paryāy pachhīnī paryāyanun upādān chhe, eno artha shun? pūrvaparyāyano vyay thaīne vartamān paryāy pragaṭ thaī chhe te svatantrapaṇe thaī chhe. jainatattvamīmānsāmān bahu sārun spaṣhṭīkaraṇ karyun chhe. pūrvanī paryāyano vyay thaī pachhīnī paryāy pragaṭī chhe te kārya chhe ane pūrvanī paryāy tenun kāraṇ chhe-e vyavahāranayanun kathan chhe. bākī to je dravyanī je paryāy je samaye thavānī hoy te potānā ṣhaṭkārakanā pariṇamanathī thāy chhe. te paryāy dravya-guṇathī thaī nathī, par nimittathī thaī nathī ane pūrvaparyāyanā kāraṇe paṇ thaī nathī. āvo svatantratāno mārga chhe!
je kāḷe je paryāy thavānī hoy te kāḷe te ja thāy evo nirṇay kone thāy? ke je potānā gnāyakasvabhāvanī sanmukh thāy tene āvo yathārtha nirṇay thāy chhe.
ek prashna thayelo ke-bhagavāne joyun chhe te pramāṇe bhav ghaṭashe, āpaṇe shun karī shakīe? are bhāī! bhagavāne joyun chhe em thashe evo nirṇay koṇe karyo? je kevaḷagnānanī ek samayanī paryāyanī sattāno potānā gnānamān svīkār kare tene svasanmukhatā thāy chhe ane tene bhav hoto nathī. bhagavāne tenā bhav joyā nathī. kevaḷagnānīe joyun
PDF/HTML Page 999 of 4199
single page version
chhe te pramāṇe thashe e vāt to pachhī, jagatamān kevaḷagnānanī sattāno tane svīkār chhe? prabhu! e sattāno svasanmukh thaīne svīkār nathī tyān sudhī kevaḷīe joyun tem bhav ghaṭashe e vāt ja rahetī nathī. bhagavān traṇakāḷ traṇalokane jāṇe chhe e to vyavahāranun kathan chhe. kharekhar to te potānī paryāyane jāṇe chhe jemān traṇakāḷ traṇalok jaṇāy chhe.
je ek samayanī paryāyamān traṇakāḷ traṇalok pratibhāse, jemān anantā kevaḷī jaṇāy te paryāyanun sāmarthya keṭalun? āvā anant anant sāmarthyayukta kevaḷagnānano jeṇe svīkār karyo te paryāy alpagna chhe ane sarvagna chhe te par chhe. kevaḷagnānano svīkār alpagna paryāy ke par sarvagnanī sāmun jovāthī thato nathī. to tenī sattāno svīkār kevī rīte thāy? ke jyāre shuddha chaitanyasvabhāvamay nij gnāyakasvabhāvanī sanmukh thaī tenī draṣhṭi thāy tyāre teno yathārtha svīkār thāy chhe ane te ananto puruṣhārtha chhe. ahāhā...! kevaḷagnānanī paryāy jene potānā gnānamān beṭhī tenī draṣhṭi svabhāvasanmukh hoy chhe. pravachanasāranī gāthā 80mān kahyun chhe ke-je arihantane dravya, guṇ ane paryāyathī jāṇe chhe tene ātmānī sanmukh lakṣha thaīne mohano kṣhay thāy chhe.
ahāhā...! je paryāyamān trikāḷavartī anantā siddho ane kevaḷīo pratyakṣha jaṇāy e kevaḷagnānanī param adbhut tākāt chhe. enī shun vāt! teno svīkār karatān draṣhṭi dravya upar jāy chhe ane temān svabhāvasanmukhatāno anant puruṣhārtha āvī jāy chhe. tyān ek samayamān pāñchey samavāy-svabhāv, niyat, kāḷ, puruṣhārtha ane nimitta-em pāñchey samavāy hoy ja chhe. kāryasiddhimān pāñchey samavāy hoy chhe.
gajasukumār bhagavān pāse vāṇī sāmbhaḷavā gayelā. hāthīnā tāḷavā jevun emanun komaḷ sharīr hatun. bhagavānanī vāṇī sāmbhaḷīne bolyā-‘prabhu! hun dīkṣhā aṅgīkār karavā māgun chhun.’ dīkṣhā dhāraṇ karīne dvārikānā smashānamān dhyān karavā lāgyā. tyān je kanyā sāthe sagapaṇ thayelun teno pitā āvī upasarga karavā lāgyo. māthā upar māṭīnī pāḷ karī andar dhagadhagatā aṅgārā bharyā. munirāj svarūpanā dhyānamān eṭalā līn thaī gayā ke upasarga ṭaḷīne tyān kevaḷagnān pāmī mokṣha padhāryā. juo puruṣhārthanī gati! bhagavānanī vāṇīmān puruṣhārthanī vāt āvī chhe. puruṣhārthahīnatānī vāt kare te bhagavānano mārga nathī. ahīn paṇ kahe chhe ke ek dravya be dravyonī kriyāne kare e mānyatā bhagavānano mārga nathī. e to sarvagnanī āgnāthī bahār chhe.
ek paramāṇu bījā paramāṇunun kārya na kare, kemake be dravya vachche atyantābhāv chhe. ek paramāṇu bījā paramāṇune sparshatoy nathī. shāstramān āve chhe ke chār guṇ chikāshavāḷo paramāṇu chha guṇ chikāshavāḷā sāthe bhaḷe to te badalīne chha guṇ chikāsh
PDF/HTML Page 1000 of 4199
single page version
thaī jāy chhe. paṇ e to nimittanun kathan chhe. chār guṇ chikāshavāḷo chha guṇ chikāsharūpe pariṇame te potāthī svatantra pariṇame chhe. chhūṭo paramāṇu je sūkṣhma pariṇamyo chhe te sthūḷ skandhamān bhaḷe tyān sthūḷ thaī jāy chhe te potānā kāraṇe sthūḷ thāy chhe, sanyogane līdhe sthūḷ thāy chhe em chhe ja nahi. ahāhā..! be dravyanī kriyā ek dravya kare em mānavun e jinamat nathī. āvī vāt chhe. lyo, 8p gāthā pūrī thaī.