samayasAr gAthA-91 ] [ 11 ratnatray nimitta chhe, paN vyavahAraratnatray nishchayaratnatrayanun kartA nathI. ahIn kahyun ne ke vyavahAraratnatray kartA thayA sivAy jIv svayam nishchayaratnatrayapaNe svabhAvanA lakShe pariName chhe. jyAn vyavahAraratnatrayane mokShanun paramparAkAraN kahyun hoy tyAn te upachArathI kathan karyun chhe em samajavun ane te paN gnAnInA sandarbhamAn vAt chhe. agnAnInA shubharAgamAn to paramparA-kAraNano arop paN Avato nathI.
agnAnIne vyavahAr hoto nathI. agnAnIne to vyavahAramUDh kahyo chhe. samayasAr gAthA 413mAn traN shabda kahyA chhe-anAdirUDh, vyavahAramAn mUDh, nishchay par anArUDh vartatA thakA paramArthasatya bhagavAn samayasArane dekhatA-anubhavatA nathI. ‘‘hun shramaN chhun, hun shramaNopAsak chhun em dravyalingamAn mamakAr vaDe mithyA ahankAr kare chhe, teo anAdirUDh, vyavahAramAn mUDh, prauDh vivekavALA nishchay par anArUDh vartatA thakA paramArtha-satya bhagavAn samayasArane dekhatA- anubhavatA nathI.’’ are bhAI! rAganI mandatA to jIv anAdithI karato Avyo chhe, emAn kAI navun nathI. samyagdarshan vinA kathanamAtra vyavahAraratnatrayanun jIve anantavAr pAlan karyun chhe. niyamasAr kaLash 121mAn kahyun chhe ke-je kathanamAtra vyavahAraratnatray chhe tene bhavamAn DUbelA jIve anantavAr Acharyun chhe, parantu arere! gnAnasvarUp je ek paramAtmatattva chhe enun AcharaN karyun nathI. samyagdarshan vinA bhedagnAnarahit vyavahAramAn je lIn chhe te vyavahAramUDh chhe. samyagdarshan pragaT thatAn gnAnIne je vyavahAr Ave chhe teno te gnAtA thAy chhe, kartA thato nathI.
tyAn gAthA 413nA bhAvArthamAn spaShTa karyun chhe ke-‘‘anAdi kALano paradravyanA sanyogathI thayelo je vyavahAr temAn ja je puruSho mUDh arthAt mohit chhe, teo em mAne chhe ke-‘A bAhya mahAvratAdirUp bhekh chhe te ja amane mokSha prApta karAvashe,’ parantu jenAthI bhedagnAn thAy chhe evA nishchayane teo jANatA nathI. AvA puruSho satyArtha, paramAtmarUp, shuddhagnAnamay samayasArane dekhatA nathI.’’ A pramANe agnAnIno vyavahAr niShphaL chhe, nirarthak chhe. jyAre gnAnI nishchay par ArUDh chhe; te vyavahAramAn mUDh nathI paN vyavahAranA gnAtAdraShTA chhe. jene AtmagnAnanI dashA pragaT anubhavamAn AvI chhe tevA panchamaguNasthAnavALA ane chhaThThA guNasthAnavALA gnAnIne shubhabhAvanA kALamAn ashubh TaLe chhe tethI tenA shubharAgane vyavahAr kahelo chhe. paN te vyavahAr te kAI nishchayanun vAstavik sAdhan nathI. bAhya nimitta ho, paN te nishchayano kartA nathI. jyAn ene sAdhan kahyun chhe te upachArathI kahyun chhe-em samajavun.
jaD ane chetananI paryAy thAy te vakhate gnAnInI tyAn upasthiti (bAhya vyApti) hoy to gnAnI temAn nimitta kahevAmAn Ave chhe, nimittakartA nahi. nimitta ane nimitta-kartAmAn pher chhe. agnAnI mithyAdraShTi jIv je rAgadveShano kartA thAy chhe teno rAg, bhog Adi je kriyA thAy teno nimittakartA kahevAmAn Ave chhe. mithyAdraShTine nimittakartA