2 ] [ pravachan ratnAkar bhAg-6
दन्यः शूद्रः स्वयमहमिति स्नाति नित्यं तयैव।
द्वावप्येतौ युगपदुदरान्निर्गतौ शूद्रिकायाः
शूद्रौ साक्षादपि च चरतो जातिभेदभ्रमेण।। १०१ ।।
jem nRityanA akhADAmAn ek ja puruSh potAne be rUpe batAvI nAchato hoy tene yathArtha jANanAr oLakhI le chhe ane ek ja jANe chhe, tevI rIte joke karma ek ja chhe topaN puNya- pApanA bhede be prakAranAn rUp karI nAche chhe tene, samyagdraShTinun gnAn ke je yathArtha chhe te ekarUp jANI le chhe. te gnAnanA mahimAnun kAvya A adhikAranI sharUAtamAn TIkAkAr AchArya kahe chhe-
gAthArtha– [अथ] have (kartAkarma adhikAr pachhI), [शुभ–अशुभ–भेदतः] shubh ane ashubhanA bhedane lIdhe [द्वितयतां गतम् तत् कर्म] be-paNAne pAmelA te karmane [ऐक्यम् उपानयन्] ekarUp karato, [ग्लपित–निर्भर–मोहरजा] jeNe atyant moharajane dUr karI chhe evo [अयं अवबोध–सुधाप्लवः] A (pratyakSha-anubhavagochar) gnAn-sudhAnshu (samyaggnAnarUpI chandramAn) [स्वयम्] svayam [उदेति] uday pAme chhe.
bhAvArtha– agnAnathI ek ja karma be prakAranun dekhAtun hatun tene gnAne ek prakAranun batAvyun. gnAnamAn moharUpI raj lAgI rahI hatI te dUr karavAmAn AvI tyAre yathArtha gnAn thayun; jem chandrane vAdaLAn tathA dhummasanun paTal ADun Ave tyAre yathArtha prakAsh thato nathI parantu AvaraN dUr thatAn chandra yathArtha prakAshe chhe, tevI rIte ahIn paN jANavun. 100.
have puNya-pApanA svarUpanA draShTAntarUp kAvya kahe chhe-
shlokArtha– (shUdrANInA ekIsAthe janmelA be putromAnthI ek brAhmaNane tyAn Uchharyo ane bIjo shUdranA gher ja rahyo.) [एकः] ek to [ब्राह्मणत्व–अभिमानात्] ‘hun brAhmaN chhun’ em brAhmaNatvanA abhimAnane lIdhe [मदिरां] madirAne [दूरात्] dUrathI ja [त्यजति] chhoDe chhe arthAt sparshato paN nathI; [अन्यः] bIjo [अहम् स्वयम् शूद्रः इति] ‘hun pote shUdra chhun’ em mAnIne [तया एव] madirAthI ja [नित्यं] nitya [स्नाति] snAn kare chhe arthAt tene pavitra gaNe chhe. [एतौ द्वौ अपि] A banne putro [शूद्रिकायाः उदरात् युगपत् निर्गतौ] shUdrANInA udayathI ekIsAthe janmyA chhe tethI [साक्षात् शूद्रौ] (paramArthe) banne sAkShAt shUdra chhe, [अपि च]