444 ] [ pravachan ratnAkar bhAg-8
तत्सामान्यविशेषरूपविरहात्साऽस्तित्वमेव त्यजेत्।
तत्त्यागे जडता चितोऽपि भवति व्याप्यो विना व्यापका–
दात्मा चान्तमुपैति तेन नियतं द्रग्ज्ञप्तिरूपाऽस्तु चित्।। १८३।।
(ra) vyApakanA (-chetanAnA-) abhAvamAn vyApya evA chetanano (AtmAno) abhAv thAy. mATe te doShonA bhayathI chetanAne darshanagnAnasvarUp ja angIkAr karavI.
चेत् सा द्रग्ज्ञप्तिरूपं त्यजेत्] topaN jo te darshanagnAnarUpane chhoDe [तत्सामान्यविशेषरूपविरहात्] to sAmAnyavisheSharUpanA abhAvathI [अस्तित्वम् एव त्यजेत्] (te chetanA) potAnA astitvane ja chhoDe; [तत्–त्यागे] em chetanA potAnA astitvane chhoDatAn, (1) [चितः अपि जडता भवति] chetanane jaDapaNun Ave arthAt AtmA jaD thaI jAy. [च] ane (ra) [व्यापकात् विना व्याप्यः आत्मा अन्तम् उपैति] vyApak vinA (-chetanA vinA-) vyApya je AtmA te nAsh pAme (-Am be doSh Ave chhe). [तेन चित् नियतं द्रग्ज्ञप्तिरूपा अस्तु] mATe chetanA niyamathI darshanagnAnarUp ja ho.
bhAvArtha– samasta vastuo sAmAnyavisheShAtmak chhe. tethI temane pratibhAsanArI chetanA paN sAmAnyapratibhAsarUp (-darshanarUp) ane visheShapratibhAsarUp (-gnAnarUp) hovI joIe. jo chetanA potAnI darshanagnAnarUpatAne chhoDe to chetanAno ja abhAv thatAn, kAn to chetan AtmAne (potAnA chetanAguNano abhAv thavAthI) jaDapaNun Ave, athavA to vyApakanA abhAvathI vyApya evA AtmAno abhAv thAy. (chetanA AtmAnI sarva avasthAomAn vyApatI hovAthI vyApak chhe ane AtmA chetan hovAthI chetanAnun vyApya chhe. tethI chetanAno abhAv thatAn AtmAno paN abhAv thAy.) mATe chetanA darshanagnAnasvarUp ja mAnavI.
ahIn tAtparya evun chhe ke-sAnkhyamatI Adi keTalAk loko sAmAnya chetanAne ja mAnI ekAnt kahe chhe, temano niShedh karavA mATe ‘vastunun svarUp sAmAnyavisheSharUp chhe tethI chetanAne sAmAnyavisheSharUp angIkAr karavI’ em ahIn jaNAvyun chhe. 183.
have AgaLanA kathananI sUchanArUp shlok kahe chhe-