78 ] [ pravachan ratnAkar bhAg-3 jaNAy evo ja eno svabhAv chhe. ‘svayam prakAshamAn vishad (spaShTa) evA svasamvedanamayI (svAnubhavamayI) prakAsh shakti.’ ahIn je svasamvedanapratyakSha lIdhun chhe e prakAshashaktinI apekShAe lIdhun chhe. AtmAne jANavAmAn rAg ke nimittanI apekShA to nathI paN anumAnagnAnanI paN apekShA nathI. AtmA sIdho paryAyamAn svasamvedananA baLathI pratyakSha thavAnA ja svabhAvavALo chhe.
AnandanA vedananI apekShAe ahIn pratyakSha kahyo chhe. atIndriy Anandane AtmA sIdho vede chhe. Anandanun vedan pratyakSha chhe enun jor ApIne pratyakSha kahyun chhe. AtmAnA AnandanA svAdamAn shrutagnAnIne ane kevaLagnAnIne koI pher nathI; AtmAnA guNo ane AkAr jovAmAn kevaLIne jem pratyakSha jaNAy tem shrutagnAnIne na jaNAy paN svAnubhUtimAn Anandanun vedan to shrutagnAnIne paN pratyakSha ja chhe. shrutagnAnIne je Anandanun vedan chhe te pratyakSha chhe. e koI bIjo thoDo vede chhe? tethI shrutagnAnanI apekShAe AtmA parokSha bhale hoy, paN vedananI apekShAe pratyakSha ja chhe. svasamvedananA baLathI pote sadA pratyakSha chhe.
AndhaLo sAkar khAy ane dekhato manuShya khAy. tyAn bannene mIThAshanA vedanamAn kAI pharak nathI. AndhaLo sAkarane pratyakSha dekhato nathI, paN sAkaranI mIThAshanA svAdamAn kAI pher nathI. tem AtmAnA AnandanA svAdamAn shrutagnAnI ane kevaLagnAnIne kAI pharak nathI. kevaLagnAnIne asankhyAtapradeshI anantaguNano pinD AtmA ane tenA AkArAdi sAkShAt pratyakSha dekhAy chhe tem shrutagnAnIne pratyakSha jaNAtun nathI paN vedananI apekShAe ahIn pratyakShanun jor Apyun chhe. vaLI temAn pratyakSha thavAno prakAsh nAmano guN chhe. pote potAthI sIdho jaNAy evo AtmAmAn prakAsh nAmano guN chhe. pote sIdho Anandane vede chhe. tethI vedananI apekShAe pratyakSha ja chhe em kahyun chhe.
samayasAr kaLashaTIkA, kaLash 19mAn Ave chhe ke-‘shrutagnAnathI AtmasvarUp vichAratAn ghaNA vikalpo Upaje chhe; ek pakShathI vichAratAn AtmA anekarUp chhe, bIjA pakShathI vichAratAn AtmA abhedarUp chhe-Am vichAratAn thakAn to anubhav nathI, to anubhav kayAn chhe? uttar Am chhe ke pratyakShapaNe vastune AsvAdatAn thakAn anubhav chhe.’
kaLash 93mAn paN lIdhun chhe ke-‘jeTalA nay chhe teTalA shrutagnAnarUp chhe; shrutagnAn parokSha chhe, kemake savikalpa chhe, anubhav pratyakSha chhe; kemake nirvikalpa chhe tethI (savikalpa) shrutagnAn vinA je nirvikalpa gnAn chhe te pratyakSha anubhave chhe. tethI pratyakShapaNe anubhavAto thako je koI shuddhasvarUp AtmA te ja gnAnapunj vastu chhe em kahevAy chhe.’ Am bhagavAn AtmA gnAnanI paryAyamAn sIdho pratyakSha jaNAy chhe. emAn rAg ke nimittanI to apekShA nathI paN anumAnagnAnathI paN te jaNAy nahi evo te svAnubhav pratyakSha chhe. AvA arthamAn ahIn pratyakSha kahyo chhe.