136 ] [ pravachan ratnAkar bhAg-3 chhe kemake te mUL vastubhUt nathI. vastunA antaramAn-svarUpamAn vikArI bhAvo chhe ja nahi. mATe teo jUThA chhe. parantu e bhedo vAstavikapaNe jUThA kayAre thAy? ke jyAre gnAnanI paryAy svarUp taraph vaLI antarnimagna thAy tyAre.
paryAy tarIke to e bhedo chhe, paN AtmAnA chaitanyasvarUpamAn teo nathI. tethI varNAdi bhAvo vyavahArathI chhe, paN nishchayathI AtmAnA nathI evo yathArtha syAdvAd chhe. te pramANe nimitta chhe, paN nimittathI (upAdAnamAn) kArya thatun nathI e syAdvAd chhe. banArasIdAse kahyun chhe ne ke- ‘nahi nimittako dAv.’-nimittano kadI dAv Avato ja nathI. kArtikey svAmIe ek gAthAmAn kahyun chhe ke-pUrva-pariNAmayukta dravya te kAraN chhe ane uttarapariNAmayukta dravya te kArya chhe to pachhI nimitta (par dravya) kAraN chhe e kayAn rahyun? vyavahArathI kahevun hoy to pUrva pariNAm kAraN ane uttar pariNAm kArya kahevAy. tathA nishchayathI joIe to, e ja pariNAm kAraN ane e ja pariNAm kArya chhe.