samayasAr gAthA-pa8 thI 60 ] [ 143
vastune paryAyothI bhinna abhedarUp judI siddha karavI hoy tyAre tenA asAdhAraN guNamAtrane mukhya karIne kahevAmAn Ave chhe. jIvane siddha karavo hoy tyAre teno asAdhAraN upayogasvarUp-gnAnasvarUp-trikAL Takto je guN-tene mukhya karIne kahevAmAn Ave chhe. ane tyAre paraspar dravyono nimitta-naimittikabhAv athavA nimittathI thatI sarva paryAyo gauN thaI jAy chhe. abhAv thaI jAy chhe em nahi, paN gauN thaI jAy chhe. abhed vastunI draShTimAn ek samayanI paryAy ke bhed dekhAtAn nathI. pahelAn sAtamI gAthAmAn khulAso AvI gayo chhe ke abhedamAn bhed dekhAto nathI. tathA jo bhed dekhavA jAy to abhedanI draShTi rahetI nathI. tethI abhed vastunI draShTie vastumAn bhed ke paryAy chhe ja nahi em kahyun chhe.
sansAraparyAyanI draShTithI jotAn sansAr chhe, udayabhAv chhe. ‘sansAr nathI’ em je kahyun chhe e to trikALI shuddhadravyanI apekShAe kahyun chhe. trikAL svabhAvane abhedadraShTithI jotAn arthAt vartamAn paryAyane abhed taraph vALatAn, abhedamAn bhed dekhAtA nathI. tethI bhedo trikALI dravyamAn- jIvamAn nathI em kahyun chhe. parantu paryAyamAn chhe tethI kathanchit (vyavahArathI) sat chhe. tattvArthasUtramAn paN udayabhAvane, jIvatattva kahyun chhe. paryAyanayathI rAg-puNya Adine jIvatattva kahevAy chhe. parantu trikALI dravyanI draShTimAn te paryAyo gauN thaI jAy chhe.
sansAr bIlakul chhe ja nahi, paryAyamAn ashuddhatA chhe ja nahi em koI kahe to te bhrAnti chhe. vartamAnamAn ashuddhatA chhe tene koI ‘mAyA’ eTale ‘kAI nahi’ em kahe chhe. tene ahIn kahe chhe ke trikALI shuddha dravyamAn e mAyA kAI nathI, paN vartamAn paryAyamAn to chhe. ‘brahma satya, jagat mithyA’ em kahe chhe; paN te kaI apekShAe chhe? paryAyane gauN karIne, abhedamAn draShTi karatAn te bhed abhedamAn nathI e apekShAe ‘brahma satya, jagat mithyA’ chhe. jo paryAy, paryAyanI apekShAe paN nathI to sansAr ja nathI ane tethI sansAranA abhAvapUrvak mokSha paN nathI. to koI paryAy siddha nahi thAy.
paramAtmaprakAshanA 43 ane 68 mA dohAmAn Ave chhe ke-jIvane bandh nathI ane jIvane mokSha nathI, tathA jIvane utpAd-vyay nathI. dohA 43 nI TIkAmAn lakhyun chhe ke-“yadyapi paryAyArthikanayakar utpAd-vyayakar sahit hai, to bhI dravyAyArthikanayakar utpAd-vyayarahit hai, sadA dhruv hI hai, vahI paramAtmA nirvikalpa samAdhike balase tIrthankaradevonne dehamen bhI dekh liyA hai.” juo, vyavahAranayathI jIv utpAd-vyay sahit chhe. vartamAn paryAyanI draShTie joIe to utpAd-vyay chhe, sansAr chhe, udayabhAv chhe. parantu dravyArthikanayathI joIe to, vastumAn utpAd-vyay nathI. trikALI dhruv dravyasvabhAvamAn utpAd-vyay nathI. parantu tethI karIne vartamAn paryAyamAn paN te nathI em nathI.
dohA 68 nI TIkAmAn lakhyun chhe ke-“yadyapi yah AtmA shuddhAtmAnubhUtike abhAv hone