204 ] [ pravachan ratnAkar bhAg-3
जीवाजीवौ स्फुटविघटनं नैव यावत्प्रयातः।
विश्वं व्याप्य प्रसभविकसद्वयक्तचिन्मात्रशक्त्या
ज्ञातृद्रव्यं स्वयमतिरसात्तावदुच्चैश्चकाशे।। ४५ ।।
_________________________________________________________________
have, bhedagnAnanI pravRutti dvArA A gnAtAdravya pote pragaT thAy chhe em kaLashamAn mahimA karI adhikAr pUrNa kare chhe-
shlokArtha– [इत्थं] A pramANe [ज्ञान–क्रकच–कलना–पाटनं] gnAnarUpI karavatano je vAramvAr abhyAs tene [नाटयित्वा] nachAvIne [यावत्] jyAn [जीवाजीवौ] jIv ane ajIv banne [स्फुट–विघटनं त एव प्रयातः] pragaTapaNe judA na thayA, [तावत्] tyAn to [ज्ञातृद्रव्यं] gnAtAdravya, [प्रसभ–विकसत्–व्यक्त–चिन्मात्रशक्तया] atyant vikAsarUp thatI potAnI pragaT chinmAtrashakti vaDe [विश्वं व्याप्य] vishvane vyApIne, [स्वयम्] potAnI meLe ja [अतिरसात्] ati vegathI [उच्चैः] ugrapaNe arthAt atyantapaNe [चकाशे] prakAshI nIkaLyun.
bhAvArtha– A kaLashano Ashay be rIte chhe-
upar kahelA gnAnano abhyAs karatAn karatAn jyAn jIv ane ajIv banne spaShTa bhinna samajAyA ke turat ja AtmAno nirvikalpa anubhav thayo-samyagdarshan thayun. (samyagdraShTi AtmA shrutagnAn vaDe vishvanA samasta bhAvone sankShepathI athavA vistArathI jANe chhe ane nishchayathI vishvane pratyakSha jANavAno teno svabhAv chhe; mATe te vishvane jANe chhe em kahyun.) ek Ashay to e pramANe chhe.
bIjo Ashay A pramANe chhe jIv-ajIvano anAdi je sanyog te kevaL judo paDayA pahelAn arthAt jIvano mokSha thayA pahelAn, bhedagnAn bhAvatAn bhAvatAn amuk dashA thatAn nirvikalpa dhArA jAmI-jemAn kevaL AtmAno anubhav rahyo; ane te shreNi atyant vegathI AgaL vadhatAn vadhatAn kevaLagnAn pragaT thayun. pachhI aghAtIkarmano nAsh thatAn jIvadravya ajIvathI kevaL bhinna thayun. jIv-ajIvanA bhinna thavAnI A rIt chhe. 4p.
TIkA– A pramANe jIv ane ajIv judA judA thaIne (rangabhUmimAnthI) bahAr nIkaLI gayA.
bhAvArtha– jIv-ajIv adhikAramAn pahelAn rangabhUmisthaL kahIne tyAr pachhI TIkAkAr AchArye em kahyun hatun ke nRityanA akhADAmAn jIv-ajIv banne ek thaIne pravesh kare