108 ] [ pravachan ratnAkar bhAg-4 chhe. emAn vyavahAranun nimitta hovA chhatAn, gneyagnAyakasambandhano vyavahAr hovA chhatAn te rAg gnAtAnun vyApya nathI. vyavahAr gney chhe ane AtmA gnAyak chhe ATalo sambandh vyavahAramAtra hovA chhatAn te rAg AtmAnun kArya-karma nathI.
juo! sAme hIrA hoy to hIrAnun gnAn thAy, kolasA hoy to kolasAnun gnAn thAy, rAg hoy to rAganun gnAn thAy ane dveSh hoy to dveShanun gnAn thAy. paN A badhun chhe mATe ahIn tenun gnAn thAy chhe em nathI. gnAn thayun temAn e badhun nimitta chhe, paN enAthI gnAn thayun em chhe ja nahi. AvI satya vAt sAmbhaLavA maLe nahi te arere! satyapanthe ke di’ jAy? juone, keTalI vAt karI chhe! A sAme samayasAr chhe enun je gnAn thayun te gnAn potAthI thayun chhe. te gnAnamAn samayasAr nimitta chhe chhatAn te (samayasAr shAstra) AtmAnun vyApya karma nathI. bhAI! vastunI sthiti ja AvI chhe.
prashna– Ap samayasAr kem vAncho chho? padmapurAN kem nahi? ATalo nimittano pher chhe ke nahi?
uttara– are bhagavAn! em vAt nathI. samayasAranA shabdo ane tenA vAnchanano vikalpa te AtmA vaDe svatantrapaNe thatA gnAnamAn nimitta chhe, paN nimitta chhe mATe ahIn enun gnAn thayun chhe em nathI. AtmAnun bhAn thatAn je svaparaprakAshak gnAnanA pariNAm thayA teno AtmA pote svatantra vyApak thaIne kartA chhe. bhAI! bhAv to sUkShma chhe, paN bhAShA sAdI chhe; samaje to samajAy em chhe, prabhu!
jene svabhAvanI draShTi thaI chhe te gnAnIne heyabuddhie (svAdhyAy Adi) vyavahAranA je vikalpa UThe te vikalpa tenA gnAnanun gney chhe ane AtmA gnAyak chhe. Avo gney-gnAyakano sambandh vyavahAramAtra hovA chhatAn te (svAdhyAy Adi) paragney AtmAnun vyApya nathI, arthAt te gnAnInun kArya nathI. tene pragaT thayelun svaparaprakAshak gnAn ja gnAtAnun vyApya karma chhe.
AtmA potAnA svabhAvanI draShTirUpe pariNamatAn tenI gnAnanI paryAyamAn vyavahArano vikalpa nimitta hovA chhatAn gnAnanun pariNaman te nimittathI thayun nathI, paN gnAtAthI ja svatantrapaNe thayelun chhe. tathA te nimitta gnAtAnun vyApya karma nathI paN gnAn ja gnAtAnun vyApya karma chhe. potAnA svabhAvanA shuddha upAdAnathI te gnAnanun kArya thayun chhe.
prashna– nimitta ane upAdAn em kArya prati be kAraN hoy chhe ne?
uttara– nimitta ane upAdAn em be kAraNothI kArya thAy e vAtano ahIn niShedh chhe. be kAraN kahyAn chhe e to kathanamAtra chhe. kAryanA kALe nimitta koN chhe em bIjI chIjanI upasthitinun gnAn karAvavA tyAn be kAraN kahyAn chhe. vAstavik kAraN to ek upAdAn ja chhe.