78ḥ pravachan ratnākar bhāg-11
ahā! prabhu! tārāmān jeṭalī anant shaktio chhe te badhī saṅkoch vinā vikās pāme evo pratyek shaktino svabhāv chhe. jīvatvashaktimān gnān, darshan, ānand ane sattā evā chār bhāvaprāṇ chhe; teno saṅkoch vinā paryāyamān vikās thāy evo jīvatvashaktino svabhāv chhe. svashaktine sparsha karīne pariṇamatān ja ātmā svayam vikās pāme chhe. are prabhu! tun andar jo to kharo; tun dīn nathī, bhikhārī nathī, pāmar nathī, adhuro nathī. ahāhā...! anant anant prabhutāno svāmī sarva shaktithī bharapur parameshvar chho ne prabhu! ahāhā...! digambar santo tane prabhu kahīne bolāve chhe ne! gāthā 72nī ṭīkā lakhatān āchārya amr̥utachandrasvāmī tane ‘bhagavān ātmā’ kahīne pukāre chhe ne! aho! atīndriy ānandanā jhule jhulanārā virāgī digambar santo tārā ātmāne bhagavān kahīne jagāḍe chhe. jāg nāth! jāg. antar-pratīti karī antar-ramaṇatā karatān tārāmān (paryāyamān) paramātmapadano vikās thashe.
prashnaḥ– hā, paṇ āp munine mānatā nathī ne? uttaraḥ– are bhāī! ame to digambar santo-mahāmunivaronā dāsānudās chhīe. traṇ kaṣhāyanā abhāvavāḷī antaraṅgamān atīndriy shānti-ānand pragaṭayān hoy evī munidashā to sākṣhāt mokṣhamārga chhe. ahā! āvī munidashāne koṇ na māne bhāī? ahā! digambar sant-munivaronī antarbāhya dashā koī adbhut alaukik hoy chhe. paṇ bāhya dravyaliṅgamātra munipaṇun nathī. āgam pramāṇe bāhya vratādino sācho vyavahār hoy te dravyaliṅg chhe. paṇ āgam pramāṇeno sācho vyavahārey na hoy tyān shun karīe? (bhāvaliṅg to dūr raho). chokā lagāvī potānā māṭe banāvelo āhār le emān to āgam pramāṇenā chokhkhā vyavahāranun-dravyaliṅganuny ṭhekāṇun nathī. bhāī! koīno anādar karavānī ke koīne duḥkh lagāḍavānī ā vāt nathī, paṇ tārī chīj kevī chhe, mokṣhamārganun svarūp kevun chhe te potāne samajavā māṭenī ā vāt chhe.
vaḷī koī kahe chhe -dayā, dān, vrat, bhakti ādi vyavahār karatān karatān nishchay thāy, paṇ tenī e mānyatā yathārtha-satyārtha nathī. vāstavamān tene trikāḷī dravya ane dravyanī shaktinī antaraṅg pratīti thaī nathī. ahīn to kahe chhe -rāganī mandatānī apekṣhā vinā ja potānā anantā guṇo saṅkoch vinā paryāyamān vikāsarūpe pariṇame evo eno svabhāv chhe. are bhāī! rāganā abhāvasvarūp vītarāgatānī (-chāritranī) pūrṇa dashā pragaṭ kare evo ātmāno svabhāv chhe, paṇ rāg kare evī to ātmānī koī shakti nathī. pūrṇa vikāsapaṇe shakti svayam pariṇame chhe tyān vyavahār karatān karatān nishchay thāy e vāt ja kayān rahe chhe? aho! ā to āchārya amr̥utachandradeve amr̥utanā dariyā bharī dīdhā chhe.
ahā! chaitanyarūp amr̥utano sāgar prabhu tun ā mr̥utak kalevaramān kayān mūrchchhāī gayo? samayasār, gāthā 96nī ṭīkāmān āve chhe ke-amr̥utasāgar prabhu ātmā mr̥utak kalevaramān mūrchchhāī gayo chhe. are bhāī! jenī tun rātadin sevā ne āḷapampāḷ kare chhe te ā sharīr to jaḍ, achetan, mr̥utak kalevar chhe; emānthī baḷīne rākh nīkaḷashe, paṇ emānthī vikasīne kevaḷagnān nahi nīkaḷe. māṭe dehanī mamatā javā de, ā rūpāḷā sharīranā ākārane dekhavun javā de, te tārī chīj nathī. andar gnān, ānand ādi shakti trikāḷ paḍī chhe temān antarmukh draṣhṭi kar ane tenī ja sevā kar; ahāhā...! tethī gnān ne ānandanī dashāno vikās thaī pūrṇa gnān-kevaḷagnān ane pūrṇa ānandanī pragaṭatā thashe, ane ā jīvananun nāv sansārasāgar tarīne pār utarī jashe.
are bhāī! ā saṅkocharūp alpagna paryāy e kāī tārā ātmāno svabhāv nathī. ahāhā...! tārāmān to sarvagnatva ane sarvadarshitva ādi shaktio paḍī chhe; vaḷī tenī pūrṇa vikāsarūp sarvagna dashā ane sarvadarshī dashā pragaṭ thāy evo tāro asaṅkochavikās svabhāv chhe. māṭe ā alpagna dashā ane rāganī dashā je pāmar chīj chhe tenī pratīti javā de. hun alpagna chhun, hun rāgī chhun-evī pratīti javā de; e to mithyā pratīt chhe bhāī! evī pratīti hotā tārī saṅkochadashā-hīnadashā kem maṭashe? ane tane asaṅkochavikās kayānthī pragaṭashe? ahāhā...! andar vastu potānā pūrṇa behad svabhāvathī bharapur chhe em vishvās lāvī temān tanmay thaī pariṇamatān vastu asaṅkochavikāsarūp pariṇamī jāy chhe. āvo mārag chhe bāpu!
ahā! ātmānā svabhāvanī antar-draṣhṭi karavī ane potānī trikāḷī chījanā behad sāmarthyano vishvās karavo e koī alaukik chīj chhe. ahāhā...! jene kṣhetra-kāḷanī koī maryādā nathī evī amaryādit gnānashakti vikās pāmīne sarva lokālokane jāṇavārūpe pariṇame chhe. paramātmaprakāshamān je maṇḍap ane velanun draṣhṭānt āpyun chhe tyān velamān maṇḍapathī āgaḷ javānī shakti nathī em nathī, tem lokālok chhe enāthī anantaguṇo hoy to paṇ gnānanī dashā pūrṇa vikāsarūpe