juo, ātmāne paradravya sāthe kārya-kāraṇapaṇun nathī evī akāryakāraṇatvashaktinī vāt āvī gaī. have kahe chhe-par ane pote jemanān nimitta chhe evā gneyākāro tathā gnānākārone grahaṇ karavānā ane grahaṇ karāvavānā svabhāvarūp ātmāmān pariṇamya-pariṇāmakatvashakti chhe. thoḍī sūkṣhma vāt chhe bhāī! jarā dhyān rākhī samajavun. paragneyone grahaṇ karavānā svabhāvarūp je shakti chhe te pramāṇ nām pariṇamyashakti chhe, ane gnānākārone grahaṇ karāvavānā svabhāvarūp je shakti chhe te pramey nām pariṇāmakatvashakti chhe. dhīre dhīre samajo bāpu ahīn shun kahevun chhe? ke ātmāmān pramāṇ nāmanī ek shakti chhe ane pramey nāmanī paṇ ek shakti chhe. pramāṇ te pariṇamya shakti chhe ane pramey te pariṇāmakatva shakti chhe. ā banne maḷīne ātmāmān ek pariṇamya-pariṇāmakatva nāmanī shakti trikāḷ chhe.
‘pariṇamya’ eṭale paragneyo vaḍe ātmā pariṇamāvāy chhe vā paragneyo ātmāne gnānane pariṇamāve chhe em nahi, paṇ sāme jevā paragneyo chhe tevun gnānanun sahaj ja pariṇaman potānā svabhāvathī thāy chhe. āvo ātmāno pariṇamya svabhāv chhe. svabhāvathī ja parane jāṇavārūp pariṇamavānī ātmānī shakti chhe. ā pariṇamya shakti chhe.
vaḷī ‘pariṇāmakatva’ eṭale sāmā anya jīvanā gnānane ā ātmā pariṇamāve chhe em nahi, paṇ pote sahaj ja gneyapaṇe sāmā jīvanā pramāṇagnānamān jhaḷake evo ātmāno pariṇāmakatva svabhāv chhe. paranā gnānamān gneyapaṇe jhaḷakavāno ātmāno pariṇāmakatva svabhāv chhe. ahā! ātmā parane jāṇe ane paranā gnānamān pote jaṇāy. āvā banne svabhāv temān ekīsāthe rahelā chhe. tene ahī ‘pariṇamya-pariṇāmakatva’ shakti kahī chhe.
ātmānī shaktinun ahīn ā sūkṣhma varṇan chhe. ātmā parano kartā thāy athavā par vaḍe ātmānun kārya thāy evo to ātmāno svabhāv nathī. parantu sarva gneyākārone-je gney vastuo anant chhe tene visheṣhapaṇe grahaṇ karavānā svabhāvarūp ātmāmān pramāṇ nām pariṇamya nāmanī shakti chhe; temaj paranā pramāṇamān pramey thavānī arthāt potānā gnānākārone grahaṇ karāvavānā svabhāvarūp ātmāmān prameyatva nām pariṇāmakatva nāmanī shakti chhe. āmān sva ane par em be vastuo siddha karī chhe. ekalo par parabrahmasvarūp ātmā ja chhe em nahi, tathā ekalā paragneyo chhe em paṇ nahi. ahā! gneyo (jīv-ajīvarūp) paṇ anant chhe ane gnānasvarūpī ātmā je pramāṇ-pramey svabhāvamay chhe te paṇ bhāvathī anantarūp chhe.
ahāhā...! ātmāmān anant shakti, anant guṇ, anant svabhāv bharyā chhe. temān ek pramāṇ nāmanī shakti-svabhāv chhe. tenun kārya shun? to kahe chhe-svapar sarva gneyākāronun tenā visheṣho sahit gnān karavun te pramāṇ shaktinun kārya chhe. ahīn sarva gneyākāro kahyā temān potāno ātmā paṇ ek gneyākār tarīke āvī gayo. tethī jo koī em kahe ke-ātmā parane jāṇe paṇ svane na jāṇe to tenī e vāt jūṭhī chhe, kem ke ātmāmān sva-parane jāṇavārūp ā pramāṇ shakti chhe. vaḷī koī em kahe ke-ātmā svane jāṇe, paṇ parane na jāṇe to tenī e vāt paṇ jūṭhī chhe, tene ātmāmān svaparane jāṇavārūp pramāṇ shakti chhe tenī khabar nathī.
vaḷī ātmāmān ek pramey nāmanī shakti paṇ chhe. tenun kārya shun? to kahe chhe-paranā pramāṇ gnānamān potānā gnānākārone grahaṇ karāvavāno arpaṇ karavāno eno svabhāv chhe. ā pramāṇe pramāṇ-pramey-banne maḷīne ā ek pariṇamya-pariṇāmakatva shakti ahīn āchāryadeve kahī chhe. parane rache-rachāve ke kare-karāve evo koī ātmāno svabhāv nathī, paṇ parano gnātā paṇ thāy ane gney paṇ thāy evo ātmāno ā pariṇamya-pariṇāmakatva svabhāv chhe. āvī sūkṣhma vāt bhāī!
prashnaḥ– ātmāmān sva-paranā gnānamān gney thavāno svabhāv chhe tathā svaparane jāṇavāno svabhāv chhe to amane ātmā jaṇāto kem nathī?
uttaraḥ– are bhāī! ātmā indriyagnānathī na jaṇāy evo sūkṣhma atīndriy arūpī padārtha chhe. tene jāṇavā indriyagnān kām nahi āve; tāre tāro upayog antarmukh atīndriy sūkṣhma karavo joīshe. ātmā atīndriy svasamvedanamān ja jaṇāy evī chīj chhe. samajāṇun kāī...?
ahīnthī ā sat-shāstra nām jinavāṇī bahār paḍe chhe ne? te gney chhe. te gneyanun gnān karavun te bhagavān ātmāno svabhāv chhe. ahāhā...! anantā gneyone jāṇe evo bhagavān! tāro svabhāv chhe. te anantā gneyonī rachanā karavī ke tenun kārya karavun em nahi (evo tāro svabhāv nahi), tem te gneyo vaḍe tārā kāryanī rachanā (gnānākāronī rachanā) thāy-karāy