82ḥ pravachan ratnākar bhāg-11 ekalā dravyanī vāt chhe; em ke paryāy to navī navī upaje chhe māṭe temān to paranun kārya-kāraṇapaṇun hoy.
are bhāī! tārī ā mānyatā jūṭhī chhe, kem ke dravyanī akāryakāraṇatvashakti dravya-guṇ-paryāy traṇemān vyāpe chhe. jem dravya anyathī karāy nahi, guṇ anyathī karāy nahi tem tenī pratyek paryāy paṇ parathī karātī nathī. ahāhā...! dravya-guṇ-paryāyasvarūp ākhī vastu ahīn to (paranā) akārya-kāraṇamay siddha kare chhe. sva-āshraye je ā samyagdarshananī paryāy thaī te parathī (karmanā upashamādithī) karāī nathī, tem te paryāy paramān (karmamān) kāī kare chhe em nathī. anyanun kārya anya vaḍe karāy e jain siddhānt nathī, ahā! ā kevaḷagnān thayun to mokṣhamārga kāraṇ ane kevaḷagnān tenun kārya em nathī, kem ke kevaḷagnānanī paryāyamān akāryakāraṇatvashakti vyāpī chhe. (ahīn pūrva paryāy vartamān kevaḷagnānanī dashānun par chhe). have ām chhe tyān manuṣhyapaṇun ane uttam sanhanan chhe māṭe kevaḷagnān pragaṭ thayun e vāt kayān rahī? e to badhān nimittanān kathan bāpu! have āvī sūkṣhma vāt lokone kaṭhaṇ paḍe chhe, parantu ā nyāyathī-lojīkathī siddha satya vāt chhe.
ahā! ātmānī pratyek shaktimān ā akāryakāraṇasvabhāvanun rūp chhe. chāritranī nirmaḷ paryāy jyāre utpanna thāy chhe tyāre dravyanā āshraye te utpanna thāy chhe. tethī potānā dravyanā āshrayathī (kāraṇapaṇāthī) chāritradashā pragaṭ thaī em kahīe, paṇ e vyavahār chhe, kemake kharekhar to chāritranī paryāyanun kāraṇ te paryāy pote chhe. te paryāy pote ja ṣhaṭkārakarūp pariṇamīne te-rūpe thaī chhe. have āvī vāt chhe tyān vyavahār ratnatrayano rāg kāraṇ ane chāritranī nirmaḷ paryāy pragaṭī te kārya em kayān rahyun? em chhe ja nahi. samay-samayanī nirmaḷ paryāy pragaṭ thāy chhe te shaktinā kāraṇe pragaṭe chhe em kahīe te paṇ vyavahār chhe, ahāhā...! ek samayamān samyagdarshan-gnān-chāritrarūp nirmaḷ nirākuḷ ānandanī anubhūtinī dashā pragaṭī te dashā-paryāyanā sāmarthyanun shun kahevun? ahāhā...! te paryāy nij sāmarthyathī ja svatantra pragaṭ thaī chhe, te anyanun kārya nathī, anyanun kāraṇ paṇ nathī. anubhavanī nirmaḷ dashā thavā pahelān shubhabhāv hato to anubhūtinī dashā pragaṭī chhe em nathī. samajāṇun kāī...?
ahāhā...! gnānamān, darshanamān, ānandamān, chāritramān, vīryamān-em pratyek guṇamān akāryakāraṇapaṇāno svabhāv chhe. guṇ pragaṭe temān paranun kāryakāraṇapaṇun kiñchit nathī. ā antaḥpuruṣhārtha jāgr̥ut thāy temān paradravya (dev-guru-shāstra, karma ādi) nun kiñchit kāraṇapaṇun nathī. ‘bhudatthamassido khalu sammādiṭṭhī havadi jīvo’-bhūtārthanā āshraye samyagdarshan pragaṭ thāy chhe em kīdhun chhe ne? paṇ e ya vyavahār chhe. ahā! samyagdarshan pragaṭ thavāmān jem paradravya kāraṇ nathī. tem potānā dravya-guṇ paṇ kharekhar kāraṇ nathī evo paryāyano akāryakāraṇ svabhāv chhe. āvī sūkṣhma vāt bhāī!
ahā! ā akāryakāraṇasvabhāv jene antaramān besī jāy tenī shī vāt! tenī to mati ane gati pharī (sulaṭī) jāy. ‘hun paranun shun karun? kāī paṇ na karun’-em jāṇato te parathī (paranā karavāpaṇāthī) haṭhī jāy chhe ane sva bhaṇī vaḷī tyān svasvarūpamān ja līn-sthir thāy chhe; ane tyāre mane mārā kārya (samyagdarshanādi) māṭe paranī koī oshiyāḷ-apekṣhā nathī evī tene nirmaḷ pratīti thāy chhe. lyo, āvo svādhīnatāno mārag ane ā dharma! bākī agnānī jīvo anādikāḷathī paramān potānun kāryakāraṇapaṇun mānī svakārya māṭe paranā oshiyāḷā thaī paramān ja pravarte-rame chhe, paṇ e to sansāramān rajhaḷavāno duḥkhano panth bāpu! e mithyā panth bhāī! māṭe par vinā mane na chāle ane paranān kām hun karī daun e vāt javā de bhāī! e bhram chhoḍī parathī khasī svamān sāvadhān thā, ne svamān vas; kem ke tāre sadāy par vagar ja chālī rahyun chhe, ane paranān kām kadīy tun kare evun tārun svarūp ja nathī. aho! ātmāno akāryakāraṇasvabhāv kahīne āchāryadeve parathī bhedagnān karāvī svādhīn sukhano mārga batāvyo chhe. lyo, -
-ā pramāṇe akāryakāraṇatvashakti pūrī thaī.
‘par ane pote jemanān nimitta chhe evā gneyākāro tathā gnānākārone grahaṇ karavānā ane grahaṇ karāvavānā svabhāvarūp pariṇamya-pariṇāmakatvashakti. (par jemanān kāraṇ chhe evā gneyākārone grahaṇ karavānā ane pote jemanun kāraṇ chhe evā gnānākārone grahaṇ karāvavānā svabhāvarūp pariṇamya-pariṇāmakatvashakti)’.