120ḥ pravachan ratnākar bhāg-11 thaī chhe temān te kampanadashāno abhāv chhe. shun kīdhun? niṣhkriyatvashaktinā pariṇamanamān jeṭalī akampatā thaī chhe te dravyanī paryāy chhe, ane karmanā nimitte jeṭalī kampan dashā chhe teno akampanadashāmān abhāv chhe. nirmaḷ paryāy pragaṭī temān vyavahārano abhāv chhe; ā anekānta chhe, ā syādvād chhe. niṣhkampashaktinun pariṇaman bhāvarūp chhe, temān samasta karmano abhāv chhe. mārga jhīṇo chhe bhāī! lokone abhyās nathī, bahāranā sansāramān rakhaḍavānā laukik abhyāsamān jīvan vyatīt kare chhe; paṇ ā to jindagī (vyartha) chālī jāy chhe bhāī!
ame to nānī ummaramān sāt chopaḍī sudhī abhyās karī laukik bhaṇavānun chhoḍī dīdhun hatun; temāny sātamī chopaḍīnī parīkṣhā āpī na hatī. te vakhate amārā ek mitra sāthe bhaṇatā. te keṭalāk varṣha bād amane bhāvanagar bhegā thaī gayā. tyāre ame temane pūchhayun-“hāl tame shun karo chho?” to temaṇe javāb dīdhelo-“hun to hajī abhyās karun chhun” lyo, bāvīs-bāvīs varṣha sudhī abhyās karyā kare! samayasārakaḷashamān āchārya shrī amr̥utachandradev to kahe chhe- ā tattvagnānano chha mās to abhyās kar. are, tun pote andar paramātmā chhe tenī ek vār chha mās laganī lagāvī de. ahāhā...! prabhu, lāgī lagan hamārī! ek vār lagan lāgī pachhī shun kahevun? andar āhalādabharyo chaitanyano svānubhav pragaṭ thāy chhe. ā bījā (arihantādi) paramātmānī laganī lāge te pariṇām to rāg chhe, paṇ andar nij paramātmasvarūp ātmā chhe tenī laganī lāge to param ālhādakārī, param kalyāṇakārī samakit pragaṭ thāy chhe; ane tyāre sarva karmano abhāv thatān je chaudamā guṇasthāne ayogīdashā pragaṭ thāy chhe teno ek ansh pragaṭ thaī jāy chhe.
ahāhā...! anantamahimānidhān prabhu ātmā chhe. yathārthamān eno mahimā bhāse to shī vāt! samayasār nāṭakamān chhelle jīv-naṭano mahimā kahyo chhe. tyān kahyun chhe-“jīvarūpī naṭanī ek sattāmān anant guṇ chhe, pratyek guṇamān anant paryāyo chhe, pratyek paryāyamān anant nr̥itya chhe, pratyek nr̥ityamān anant khel chhe, pratyek khelamān anant kaḷā chhe, ane pratyek kaḷānī anant ākr̥utio chhe, -ā rīte jīv ghaṇun ja vilakṣhaṇ nāṭak karanār chhe.” paṇḍit shrī dīpachandajīe paṇ shaktinā varṇanamān ghaṇo mahimā karyo chhe. ahāhā...! āvā nij chaitanyamātra ātmāno mahimā jāṇī antar sanmukh pariṇame tenun shun kahevun? ethī to jīv sarva karmono abhāv karī pūrṇa niṣhkriy-niṣhkamp, abhūtapūrva siddhapadane pāme chhe. āvī vāt chhe.
ek bījo nyāyaḥ shubhabhāv chhe temān shuddhatāno ansh garbhit chhe. gnānano ansh vadhīne kevaḷagnān thāy chhe tem shubhamān shuddhano ansh chhe to te vadhīne yathākhyāt chāritra thāy chhe. shubhamān jo garbhit shuddhatāno ansh na hoy to shubharāg vadhīne kāī yathākhyāt chāritra pragaṭ thashe? nā, thaī shake nahi. māṭe shubhayogamān garbhit shuddhatā rahelī chhe em siddha thāy chhe.
hā, paṇ te kone lāgu paḍe? jene granthibhed thāy tene. jene rāganī ekatā tūṭī gaī chhe tene shubhamān je garbhit shuddhatā paḍī chhe te vadhīne yathākhyāt chāritrarūpe pragaṭ thāy chhe. gnānanī shuddhi vadhe māṭe chāritranī shuddhi vadhe em chhe nahi. ā vāt pt.. shrī banārasīdāse upādān-nimittanī chiṭṭhīmān karī chhe. tyān kahyun chhe-visheṣh eṭalun ke garbhit shuddhatā e pragaṭ shuddhatā nathī, e banne guṇanī garbhit shuddhatā jyān sudhī granthibhed thāy nahi tyān sudhī mokṣhamārga sādhe nahi, parantu (jīvane) urdhvatā kare, avashya kare ja, (paṇ mokṣhamārganā kāraṇarūp te na thāy). e banne guṇonī garbhit shuddhatā jyāre granthibhed thāy tyāre e bannenī shikhā phūṭe ane tyāre e banne guṇ dhārāpravāharūpe mokṣhamārga taraph chāle.
pt.. banārasīdās ‘paramārtha vachanikā’ ne ante kahe chhe-“(tattva) vachanātīt, indriyātīt, gnānātīt chhe tethī ā vichāro bahu shā lakhavā? je gnātā hashe te thoḍun lakhelun (paṇ) bahu samajashe. je agnānī hashe te ā chiṭṭhī sāmbhaḷashe kharo, parantu samajashe nahi. ā vachanikā jem chhe tem-(yathāyogya)-sumatipramāṇ kevaḷī-vachanānusār chhe. je jīv ā sāmbhaḷashe, samajashe, shraddhashe, tene kalyāṇakārī chhe-bhāgyapramāṇ”. ahāhā...! juo to kharā! ā kāḷamān kevaḷagnānī to ahīn chhe nahi, ne videhamān bhagavān pāse to gayā nathī, chhatān vāṇīmān āṭalun jor? to kahe chhe-hā, samyagdarshan thatān āvī dr̥uḍhatā āvī jāy chhe. ame videhamān bhagavān pāse gayā nathī, paṇ amārā bhagavān ātmā pāse gayā chhīe tenā jorathī khūb dr̥uḍhatāthī ame ā vāt karīe chhīe ke amārī ā vāt kevaḷī vachanānusār chhe.
aho! digambar santonī to balihārī chhe, sāthe samakitī gr̥uhasthonīy balihārī chhe. have āmāny keṭalāk paṇḍito atyāre virodh kare chhe. temane tattvanā svarūpanī khabar nathī, eṭale potānī draṣhṭi pramāṇe meḷ na khāy eṭale virodh kare chhe. paṇ are bhāī! samyagdraṣhṭi-chothā guṇasthānavartī dharmī-jīvanī vāṇī ho ke pāñchamā ke chhaṭṭhā guṇasthānavartī santonī vāṇī ho, temanān tattvagnānanān badhāy kathan kevaḷīvachanānusār chhe, temān koī pharak hoto nathī.