134ḥ pravachan ratnākar bhāg-11 kevaḷagnān eṭale shun? ek samayanī gnānanī paryāy je bhūt, bhaviṣhya ane vartamān-em traṇakāḷ, traṇalokane ek samayamān pratyakṣha jāṇe enun nām kevaḷagnān chhe. ahā! āvā adbhut sāmarthyarūp kevaḷagnānanī sattā jagatamān chhe eno nirṇay kayāre thāy? ke potāno gnānasvabhāv-kevaḷagnānasvabhāv andar trikāḷ chhe teno antaḥpuruṣhārtha vaḍe nirṇay kare tyāre thāy chhe. are bhāī! bhagavānane kevaḷagnānanī dashā pragaṭ thaī te kayānthī thaī? e to prāptanī prāpti chhe bāpu! andar kevaḷagnān svabhāv chhe tene kāraṇapaṇe grahavāthī paryāyamān svabhāvanī pragaṭatārūp kevaḷagnān pragaṭ thayun chhe. ahā! ām jagatamān kevaḷagnān paryāyano nirṇay karavā jāy tene andar potāno kevaḷagnānasvabhāv chhe em antaramān nirṇay thāy chhe. āvo nirṇay thāy temān kramabaddhano samyak nirṇay thāy chhe, ane ā ja puruṣhārtha chhe, kemake antarmukh draṣhṭinā puruṣhārtha vinā sarvagna svabhāvano nirṇay thato nathī. potānā sarvagnasvabhāvanī antar-pratīti thāy tyāre ja sarvagna-paryāyanī samyak pratīti thāy chhe.
have loko to bichārā nimittamān aṭakayā chhe. dravyanī paryāy nimittathī thāy em teo māne chhe. vaḷī teo kahe chhe-upādānamān yogyatā anek prakāranī chhe, paṇ jevun nimitta maḷe tevun kārya thāy chhe. nimitta kāryano niyāmak chhe em teo māne chhe; paṇ temanī ā mānyatā yathārtha-satya nathī. are bhāī! jyān sudhī nimitta upar draṣhṭi hoy, rāg upar draṣhṭi hoy, ne paryāy upar draṣhṭi hoy tyān sudhī svabhāvasanmukhano puruṣhārtha jāgato nathī, ne potānā sarvagnasvabhāvano nirṇay thato nathī. pachhī tene kevaḷagnānano ne kramabaddha paryāyano samyak nirṇay kayānthī thāy? na thāy, ā rīte nimittādhīn draṣhṭivāḷā bahidraṣhṭi bahirātmā ja chhe, teo sāchā dev-gurune prāpta thaīne paṇ sansār paribhramaṇ ja sādhe chhe. samajāṇun kāī...?
ahāhā...! kevaḷagnānanī paryāyanun sāmarthya keṭalun? anant anant kevaḷīnā peṭane jāṇī le teṭalun. oho! āvun kevaḷagnān andar gnānasvabhāv trikāḷ paḍayo chhe tenā āshraye pragaṭ thāy chhe. ahāhā...! gnānasvabhāv pariṇamīne kevaḷagnān thayun chhe. āvā gnānādi anant svabhāvo-guṇono piṇḍ prabhu ātmā chhe. ek vār kahyun hatun ke ek guṇamānthī paryāy uṭhatī nathī; paṇ ākhun dravya chhe teno svīkār thatān ākhā dravyamānthī pariṇati uṭhe chhe. tattvārthasūtramān bhagavān umāsvāmīe paṇ ‘गुणपर्ययवत् द्रव्यम्’-em sūtra kahyun chhe. andaramān guṇanī pariṇati bhinna thāy chhe ne dravyanī pariṇati bhinna thāy chhe em nathī. potānī anek visheṣhatāorūp dravya ja pariṇamī jāy chhe. lyo, ām batāvīne trikāḷī abhed dravyanī draṣhṭi karavānun shāstramān kahyun chhe.
ahīn kahe chhe-vilakṣhaṇ anant svabhāvothī bhāvit evo ek bhāv jenun lakṣhaṇ chhe evī anantadharmatvashakti chhe. ahā! vilakṣhaṇ anant dharmone dharanārun ātmadravya chhe te ek bhāvarūp chhe. gnānanun lakṣhaṇ judun, shraddhānun judun, ānandanun judun-em anant guṇanun lakṣhaṇ judun chhe, tathāpi gnānanī vastu judī, shraddhānī vastu judī, ānandanī vastu judī-em kāī judī judī anant vastuo nathī, vastu to anant svabhāvonā ek bhāvarūp ek ja chhe. ek sāthe anant svabhāvorūpe vastu to ek ja pratibhāse chhe, pratītimān āve chhe. ahā! āvī āshcharyakārī adbhut chīj ātmā chhe. vilakṣhaṇatā chhatān ekarūpatā, ne ekarūpatā chhatān vilakṣhaṇatā. vilakṣhaṇatā hovāthī kṣhāyik samyagdarshan thavā chhatān te ja vakhate badhā guṇ kṣhāyikabhāve ughaḍī jatā nathī, ne vastupaṇe ekarūpatā hovāthī, vastunā āshraye pariṇaman thatān, badhā guṇono ek ansh nirmaḷ khīlī jāy chhe, uchhaḷe chhe. samyagdarshan thatān ja kevaḷagnān bhale na hoy, paṇ samyaggnān to avashya hoy ja chhe, ane e pramāṇe badhā guṇano ek ansh to ughaḍī ja jāy chhe. ahā! āvā anantadharmasvarūp nij ātmāne oḷakhīne teno anubhav karavo, tenī antarasanmukh thaī pariṇamavun te mokṣhamārga chhe, muktinun kāraṇ chhe.
are! lokoe bahāramān vrat, tap, bhakti ityādi vaḍe dharma thaī jashe em mānyun chhe. parantu e to badho shubhabhāv-rāg chhe bhāī! vastumān to e chīj chhe ja nahi; enāthī potānun kalyāṇ thavānun mānavun e to mahān bhram ane pākhaṇḍ chhe. are bhāī! tārā anant dharmo chhe emān shubharāg nathī. shubharāg to paryāyamān navo utpanna thāy chhe. paranā lakṣhathī paryāyamān rāgādibhāv navā utpanna thāy chhe.
dravya-guṇamān vikār kare evī koī shakti nathī, to vikār kayānthī āvyo? paryāyanī yogyatāthī, potānā ṣhaṭkārakanā pariṇamanathī vikār utpanna thāy chhe; potānun dravya tenun kāraṇ nathī, ne paradravya paṇ tenun vāstavik kāraṇ nathī, pañchāstikāyamān astikāy siddha karyān chhe tyān astikāyanī paryāyamān ṣhaṭkārakanun