166ḥ pravachan ratnākar bhāg-11 muninī vāt chhe. chāritravant muni chhe. temane traṇ kaṣhāyano abhāv chhe. temane chhaṭhṭhā guṇasthānamān buddhipūrvakano ane abuddhipūrvakano-em banne prakārano rāg hoy chhe.
abuddhipūrvakano rāg jīvano chhe em asadbhūt anupachār nayathī kahevāmān āve chhe, ne khyālamān āve chhe te buddhipūrvakano rāg te asadbhūt upacharit nayano viṣhay chhe. rāg potānā svarūpabhūt nathī māṭe te asadbhūt chhe, ne khyālamān āve chhe te rāgane jīvano kahevo te upachār chhe. tevī rīte khyālamān na āve tevo sūkṣhma abuddhipūrvakano rāg anupacharit asadbhūt nayano viṣhay chhe. buddhipūrvakano ne abuddhipūrvakano rāg-banne chhaṭhṭhā guṇasthān paryant hoy chhe, sātamā guṇasthānathī upar ekalo abuddhipūrvakano rāg hoy chhe.
paṇḍitajīe potānī bhūl svīkārī sudhārī līdhelun. teo te vakhate bolyā, ‘amārā badhā paṇḍitonun bhaṇatar nimittādhīn draṣhṭivāḷun ja thayun chhe, nimittathī kārya thāy evun ja ame badhā bhaṇyā chhīe. āp kaho chho evī samaj amārī pāse nathī.’
chothā guṇasthānamān ātmagnān pragaṭ thavā chhatān tene kiñchit kaṣhāyabhāv hoy chhe. kaṣhāyamān rāg-dveṣh banne āvī gayā. māyā-lobh te rāg, ne krodh-mān te dveṣh. āmānthī koīpaṇ ansh khyālamān āve te buddhipūrvak chhe, ne je khyālamān na āve te abuddhipūrvak rāg chhe. e banneno ātmāmān abhāv chhe māṭe tene asadbhūt kahevāmān āve chhe. krodh chhe ne teno abhāv thashe e vāt ahīn nathī. shaktinā varṇanamān krodhādi chhe nahi, shakti to nirmaḷ svabhāvarūp chhe, ne tenī vyakti-pariṇaman nirmaḷ ja chhe. nirmaḷ kramavartī paryāy ne akramavartī guṇo-e beno samudāy tene ahīn ātmā kahevāmān āvyo chhe; vikāranī ahīn vāt ja nathī.
are! anantakāḷamān eṇe kadī yathārtha nirṇay ane svānubhav karyo nahi! svānubhav karyā vinā tārān janma- maraṇ nahi maṭe bhāī! bhakti, pūjā, vrat ne tap lākh kare to ya ātmagnān vinā e badhā rāg chhe, vikār chhe, duḥkh chhe, klesh chhe. paṇḍit dolatarāmajīe kahyun chhe ne ke-
bhāī, pāñch-das karoḍanī mūḍī hoy, ne pāñch-pachīs lākh kharchī nākhe to dharma thaī jāy evun dharmanun svarūp nathī. shun karīe? vastu ja evī chhe. ame to ek draṣhṭānt āpīe chhīeḥ ek karoḍapati gr̥uhastha, temanī chhellī sthiti vakhate bhāv thayā ke ā badhī pūñjī chhoḍīne hamaṇān chālyā javānun chhe, to lāv dānamān kāīk āpun. have lakavāne laīne pūrun bolāy nahi. tūṭak tūṭak bolavānī cheṣhṭā kare ke-shu.. bha khā... te... das... lā... kha. chhokaro samajī gayo ke bāpujī dash lākh dānamān āpī devānun kahe chhe. eṭale tarat te enā bāpujīne kahe-“bāpujī atyāre paisāne yād na karāy, bhagavānanun smaraṇ karo.” juo, ā sansār! niyamasāramān ek shlok āve chhe ke-ā bairān- chhokarān ne sagān-vahālān e to potānī ājīvikā māṭe dhutārānī ṭoḷī tane maḷī chhe. tārun badhun ja lūṇṭī leshe. tāre dān karavun hashe to vachche vighna nākhashe. paradravya mārun chhe, tene hun sāchavī rākhun-em mānanārane shāstramān mithyādraṣhṭi kahyo chhe. ane dānathī dharma thāy em mānanār paṇ mithyā panthe ja chhe. bhāī! tārī chaitanya vastuno svānubhavamān nirṇay karyā vinā kayāny dharma thāy em nathī.
bhagavān ātmā gnānamān-svasamvedanagnānamān jāṇavāmān āve chhe; tenī jevo jāṇyo tevī pratīti karavī te samyagdarshan chhe. je svasamvedanamān jāṇyo tenī pratīti karavānī chhe. samayasāranī gāthā 38, ne pravachanasāranī gāthā 92mān āchāryadev kahe chhe ke-amane ātmagnānathī mithyātvano nāsh thayo chhe; have pharīne moh utpanna nahi thāy. samakit thāy, ne pachhī paḍī jāy evī ahīn vāt ja nathī. jene ātmagnān pragaṭ thayun chhe tene vartamān abhāv chhe teno bhāv thashe. pahelān bhāv-abhāv kahyo to temān samakit pragaṭ thayun teno abhāv thashe em na levun. ahīn to em artha chhe ke-vartamān nirmaḷ paryāy chhe te ‘bhāv’ no abhāv thaīne bījī nirmaḷ paryāyano uday-bhāv thashe. vartamān alpa nirmaḷ paryāy chhe to teno abhāv thaīne, abhāv-bhāvashaktinā kāraṇe visheṣh nirmaḷ apūrva apūrva paryāy bhāvarūp thashe, udayarūp thashe. paḍī javānī ahīn koī vāt ja nathī. ahā! jene dravyadraṣhṭimān pūrṇa chaitanyanun daḷ evun dravya āvyun tene dravyano abhāv thāy to samakitano abhāv thāy; paṇ dravya ane dravyanī shaktino kadī ya abhāv na thāy. ahā! teno-shuddha chaitanya trikāḷī dhruv dravyano jene svānubhav thaīne pratīti thaī, tene paryāyano vyay-abhāv thashe, paṇ te