274ḥ pravachan ratnākar bhāg-11
ahā! strīno, puruṣhano, napunsakano koī ākār ātmāmān nathī. dravya-bhāvavedathī rahit vignānaghanasvarūp prabhu ātmā chhe. pravachanasār gāthā 172mān aliṅgagrahaṇanā bolamān ā vāt līdhī chhe ke ātmāmān dravyavedanī ākr̥uti nathī, tem bhāvaved-viṣhayavāsanā paṇ ātmāmān nathī. ahāhā...! āvī ātmadraṣhṭi je kare chhe te strī ho, bāḷak ho, ke puruṣh ho, te antaramān anubhav karīne samyagdarshan prāpta karī le chhe. svasanmukhanī draṣhṭi vaḍe ja samyagdarshan-gnān thāy chhe, e sivāy eno bījo koī upāy nathī. ahīn kahe chhe sva-āshraye jyān samyaggnān thayun tyān agnān kāī rahyun nahi; agnānano nāsh thaī gayo.
have kahe chhe-‘agnānanā nimitte rāg, dveṣh, kriyānun kartāpaṇun, kriyānā phaḷanun (-sukhaduḥkhanun) bhoktāpaṇun ityādi bhāvo thatā hatā te paṇ vilay pāmyā; ek gnān ja rahī gayun.’
ahāhā...! shuddha chaitanyamūrti prabhu pote chhe, teno antarmukh draṣhṭimān svīkār karyo tyān samyaggnān pragaṭ thayun to agnānabhāvamān je rāgadveṣh thatā hatā te vilay pāmyā, ne rāganī kriyānā ṣhaṭkārakothī te nivr̥utta thayo, ne kriyānun phaḷ je duḥkh tenāthī paṇ nivr̥uti thaī. bākī shun rahyun? to kahe chhe-ek gnān ja rahī gayun. ahāhā...! potānā gnānānandasvabhāvanī draṣhṭi thaī to samyagdarshan-gnānanī nirmaḷ pariṇati pragaṭ thaī; rāg-dveṣh ne tenun phaḷ vilin thaī gayā, ne anākuḷ ānandanī vītarāgī pariṇati pragaṭ thaī. ātmāmān kartā, karma ādi svabhāvonun nirmaḷ pariṇaman sharu thayun. āne dharma ane vītarāgamārganī sharuāt kahevāmān āve chhe.
ahā! potānā svarūpanī draṣhṭi thatān agnān ane agnānathī utpanna thatī rāganī kriyā ane tenun phaḷ duḥkh nāsh pāmī jāy chhe. draṣhṭimān rāgey nathī ne duḥkhey nathī. paṇ sādhakane paryāyamān kiñchit ashuddhatā chhe, rāg chhe. gnānī tene yathāsthit jāṇe chhe. tene je gnān varte chhe te jāṇe chhe ke je anshe rāg chhe tenun kartā-bhoktāpaṇun paṇ chhe. karavā- bhogavavāyogya em nahi, paṇ anshe rāganun pariṇaman chhe to pariṇaman apekṣhā tenun kartā-bhoktāpaṇun chhe. āvo vītarāgano anekāntasvarūp mārga chhe.
ek bāju gnānīne rāgādi vilīn thaī gayā kaho, ne vaḷī kartā-bhoktāpaṇun kaho-ā to viruddha chhe? vivakṣhā samajatān viruddha to kāī ja nathī. gnānīne rāganun svāmitva nathī to vilīn thaī gayo kahyun, ne kiñchit pariṇaman chhe to kartā-bhoktāpaṇun kahyun. syādvādīne āmān kāī viruddha bhāsatun nathī. samajāṇun kāī...? svabhāvanī draṣhṭithī jotān gnānīne rāg vidyamān nathī, ne gnānanī najare juo to, paryāyane juo to kiñchit rāg chhe, ne tenun vedan paṇ chhe. āvī ja vastu chhe, temān viruddha kāī ja nathī. stavanamān āve chhe ne ke-
nij sattāe shuddha, saune pekhatā ho lāl.
he nāth! he sarvagnadev! amārī nij sattā-nij svabhāv shuddha chhe em āp dekho chho. paryāyamān je puṇya-pāpanā vikalpa uṭhe chhe-te āsrav tattva chhe, ātmā nathī. nij sattāe shuddha chidānandakand prabhu chhe tene āp ātmā jāṇo chho. ahā! āvā shuddha chaitanyasvarūpanī draṣhṭi thavī te samyagdarshan ane dharma chhe, ane e ja apūrva puruṣhārtha chhe. ā sivāy vrat, tap, dayā, dān, bhakti, pūjā ityādi kriyākāṇḍ to anant kāḷamān anant vār kīdhā, paṇ e kāī nathī. enāthī dharma mānavo e to agnānabhāv chhe. jyāre bhagavān ātmānī draṣhṭi ne āshray thāy chhe tyāre agnān ṭaḷī, gnān thāy chhe, ne ek gnān ja rahī jāy chhe; rāganī kriyā ne kriyāphaḷano nāsh thaī jāy chhe. samakitī rāgano have kartā-bhoktā thato nathī, ek gnātā-draṣhṭā rahī jāy chhe. sharīr hoy teney te jāṇe, rāganey jāṇe, ne bhav hoy teney bas (ā par chhe em) jāṇe ja chhe.
‘māṭe have ātmā svaparanā traṇakāḷavartī bhāvone gnātā-draṣhṭā thaīne jāṇyā-dekhyā ja karo.’ juo ā bhāvanā! ek ke pūrṇa gnān-darshanarūp thaī jāṇyā-dekhyā ja karo. lyo, āvī vāt!
prashnaḥ– paryāy vilīn thaī te kayān gaī? uttaraḥ– dravyamān andar chālī gaī. paryāyarūp na rahī, yogyatārūpe andar dravyamān bhaḷī gaī, vignānaghanasamūhamān magna thaī gaī. jem sarakaṇī gāṇṭh hoy chhe te kheñchavāthī kapaḍāmān samāī jāy chhe, tem rāganī ekatābuddhi hatī te