શ્રી પ્રવચન રત્નો-૧ ૯૭ શું ચાલે છે?
તો પહેલાં તો આ કહ્યુંઃ કે વસ્તુ છે ત્રિકાળી (આત્મદ્રવ્ય) શુદ્ધ, એની દ્રષ્ટિ કરવી શુદ્ધ છે. અને પર્યાયમાં અશુદ્ધતા આવે છે એ સંયોગજનિત છે માટે મલિનતા ને ભેદ હોય છે.
આહા...! હવે, આંહી જે પર્યાય થઈ એ બીજી વાત છે. છતાં એ પર્યાય, દ્રવ્યમાં નથી. ‘સ્વજ્ઞેયને જાણ્યો, પરજ્ઞેયને જાણ્યા’ તો પર્યાય, સ્વપર પ્રકાશક એ પોતાની, પોતાથી થઈ છે. છતાં એ પર્યાય, દ્રવ્યમાં છે નહીં. પર્યાય ભિન્ન છે.
આહા..હા..! આવું મુંબઈવાળાને ક્યાં.. નવરાશ મળે! આવું સમજવાની! ધંધા.. આખો દિ’ પાપ! સવારે ઊઠે કે આ કરો ને.. આ કરોને..!! ધંધા..ધંધા..ધંધા પાપના! આહા..હા.! ધરમ તો નહીં પણ પુણ્યે ય ન મળે. જો બે-ચાર કલાક સત્ સાંભળવામાં આવતું હોય, તો પુણ્યે ય બંધાય, પણ ધરમ નહીં. ધરમ તો..., એ પુણ્યભાવના રાગભાવથી ભિન્ન ભગવાન (આત્મા) છે, એની નજર એક જ્ઞાયકભાવ પર છે- એની દ્રષ્ટિ કરવી એટલે કે દ્રષ્ટિમાં એ ‘જ્ઞાયક’ લેવો! જે દ્રષ્ટિમાં, પર્યાય આદિ રાગ આદિ છે, એ દ્રષ્ટિમાં જ્ઞાયક ત્રિકાળી લેવો એનું નામ સમ્યગ્દર્શન છે. આહાહા...!
(કહે છે) ‘કારણ કે જેવું જ્ઞેય જ્ઞાનમાં પ્રતિભાસિત થયું’- પર્યાયની અહીં વાત છે હો!! ‘તેવો જ્ઞાયકનો અનુભવ કરતાં જ્ઞાયક જ છે’ - એ ‘જાણે’ ઈ પર્યાય જ્ઞાયકની છે પોતાની, (એટલે કે) સ્વનું જાણવું-પરનું જાણવું, એ પર્યાય જ્ઞાયકની જ છે, અથવા ‘જ્ઞાયક જ જાણવામાં આવ્યો’ પર્યાયમાં, ‘પર જાણવામાં આવ્યું એવું છે નહીં’ (એટલે કે પરને જાણતો જ નથી ને...!)
આહા...હા.! પોતાનો, જ્ઞાયક ચૈતન્ય પ્રભુ! નિત્યાનંદ ધ્રુવ!! એનું જે જ્ઞાન સમ્યક્, દ્રષ્ટિ (સમ્યક્) થઈને-આશ્રય લઈને થયું, એ જ્ઞાનની પર્યાયમાં, આ રાગ આદિ, શરીર આદિ, બાહ્ય ચીજ (જે) જાણવામાં આવે છે એ કહે છે, પરના કારણથી જાણવામાં આવે છે, એવું નથી. (પરંતુ) એ પર્યાયનો સ્વભાવ સ્વપરપ્રકાશક પ્રગટ થઈને, પર્યાય, પોતાની જ પર્યાય છે એવું જાણે છે.
એવું છે!! ભાઈ, મારગ બહુ સૂક્ષ્મ ભાઈ! અત્યારે સંપ્રદાયમાં તો ગોટા ઊઠયા છે બધા! એનું શું કરવું?! એને બિચારાને ખબર નથી. અરે..! આ ચીજ જે અંદર રહી જાય છે આખી સચ્ચિદાનંદ પ્રભુ! નિત્યાનંદ! સહજાત્મ સ્વરૂપ! સહજ્ સ્વભાવી! જેમાં પલટન-પર્યાય, એ પણ નથી, એવો સ્વભાવ (તે) વસ્તુ છે!!
તો...., પર ઉપરથી દ્રષ્ટિ ઊઠાવીને, અંદર ત્રિકાળીમાં દ્રષ્ટિ લગાવવી, એ દ્રષ્ટિ શુદ્ધ છે ને વસ્તુ (આત્મા) શુદ્ધ છે!!
અને.... દ્રષ્ટિ શુદ્ધ થઈ... અને સ્વનું જ્ઞાન થયું, એ જ્ઞાનની પર્યાયમાં, પર્યાયનો સ્વપર પ્રકાશક સ્વભાવ હોવાથી, પર જાણવામાં આવ્યું, તો પરના કારણથી પરનું જ્ઞાન થયું. અહીંયા (જ્ઞાનપર્યાય)માં એવું નથી. એ તો પોતાના સ્વપર પ્રકાશ સામાર્થ્યથી પોતાનાં જ્ઞાનનો વિકાસ થયો છે. આહા..! આવી વાત છે!!
અરે..! જનમ-મરણના અંત લાવ્યા નહીં. અત્યારે તો સાંભળ્યુ જાય નહીં તેવું છે! જુવાન- જુવાન માણસ હાર્ટફેઈલ! આ બેઠાં બેઠાં, વાત કરતાં હાર્ટફેઈલ. દીકરીયુંને હાર્ટફેઈલ!! આહા.. હા! ક્યાં..ય