૧૦૬ શ્રી પ્રવચન રત્નો-૧ છે. ધર્મ એટલે અહીં સમ્યગ્દર્શનજ્ઞાન ચારિત્રના પરિણામ એની વાત નથી. પરંતુ વસ્તુએ ધારી રાખેલ ભાવ, એ ઘરમ અહીં (સમજવું)
જેમ વસ્તુ ત્રિકાળી ભગવાન (જ્ઞાયકભાવ) એણે ધારી રાખેલી ચીજ છે, એમ જ પુણ્ય-પાપ પર્યાયમાં ધારી રાખેલી ચીજ છે. પુણ્ય-પાપ અસ્તિ છે, પુણ્ય-પાપ નથી જ, એવું છે નહીં, સમજાણું કાંઈ....?
ઝીણી વાત છે આ બધી...! કોઈ દિ’ ક્યાં’ય સાંભળ્યું નથી! સત્ય શું છે? સંપ્રદાયમાં તો અત્યારે ગોટા ઊઠયા છે બધા- આ કરો ન... આ કરો... વત્ર કરો-તપ કરો, ધર્મ થશે! પરંતુ કરવું- કરવું એ તો બધો વિકલ્પ ને રાગ છે.
રાગના તત્ત્વને, જ્ઞાનના-ચૈતન્યને સોંપવું મિથ્યાત્વ છે. પણ, વસ્તુ છે ખરી, અશુદ્ધતા છે ખરી. પર્યાયમાં અશુદ્ધતા ન હોય તો તો પર્યાય શૃદ્ધ જ છે, તો છે જ (શુદ્ધ) એને ધરમ કરવો, એ તો રહેતું નથી. આહા...! ‘મારે ધરમ કરવો છે’ - એવો પ્રશ્ન ઊઠે-થાય છે. તો તેમાં શું આવ્યું? કે ઈ પર્યાયમાં ધરમ છે નહીં, પર્યાયમાં અધર્મ છે, તો અધર્મનો નાશ કરીને ધર્મ કરવો છે. એનો અર્થ એ છે કે પર્યાયમાં અધર્મ છે.
આહા... હા! આ તો, લોજિકથી પ્રભુનો મારગ! આવો કહ્યો છે, અત્યારે અજાણ્યો થઈ ગ્યો છે!! આહા. હા! ‘બન્ને વસ્તુનાં ધર્મ છે’ - ધર્મનો અર્થ છે કે વસ્તુએ ટકાવી રાખેલી ચીજ છે. વસ્તુ જે ભગવાન આત્મા, ત્રિકાળી ધ્રુવ ટકાવી રાખેલ છે એમ જ પર્યાયે અશુદ્ધતા ટકાવી રાખેલ છે. સમજાણું કાંઈ...?
આહા...! ‘અને વસ્તુધર્મ છે તે વસ્તુનું સત્ત્વ છે’ - શું કહ્યું? સમજાણું...? વસ્તુ જે પ્રભુ! જ્ઞાયકભાવ જે ત્રિકાળ! એ પણ વસ્તુનો ધર્મ છે, વસ્તુએ ધારી રાખેલી. ટકાવી રાખેલી ચીજ છે. એની પર્યાયમાં મલિનતા છે એ પણ વસ્તુનું સત્ત્વ છે. (એ કાંઈ) અસત્ નથી. પર્યાયમાં મલિનતા-અશુદ્ધતા છે. એ સત્ત્વ છે, સત્ત્વનામ ‘છે’ - એક અંશ છે તે પણ સત્ત્વ છે.
આહા... હા! ‘અને વસ્તુધર્મ છે તે વસ્તુનું સત્ત્વ છે’ - સત્ત્વ એટલે શું? શુદ્ધત્રિકાળીવસ્તુ એ વસ્તુનું સત્ત્વ છે, આ ત્રિકાળી (સત્ત્વ છે) અને શુભભાવ-અશુભભાવ (એટલે કે) દયા, દાન, કામ- ક્રોધનાં ભાવ વર્તમાન પર્યાયમાં (છે), એનાં અસ્તિત્વમાં, એનાં સત્ના સત્ત્વમાં અર્થાત્ પર્યાયના સત્ત્વમાં એટલે કે પોતાનામાં છે.
આહા... હા! અંતર શું કે આ અંતર છે કેઃ ‘અશુદ્ધતા પરદ્રવ્યના સંયોગથી થાય છે એ જ ફેર છે’ - એટલો ફેર છે. શુભને અશુભ ભાવ-અશુદ્ધ (ભાવ), વસ્તુની પર્યાયમાં, સત્ત્વનામ એની ચીજ છે. પર્યાય પણ એની ચીજ છે. પણ શુભાશુભભાવ ઈ અશુદ્ધતાના ભાવ, સંયોગના લક્ષથી ઉત્પન્ન માટે સંયોગજનિત અશુદ્ધ કહેવામાં આવે છે. આહા.. હા’ ‘અને અશુદ્ધતા પરદ્રવ્યના સંયોગથી થાય છે’ અશુદ્ધનય તો ‘હેય’ કહેલ છે અહીંયાં! એ પુણ્ય-પાપના ભાવ છોડવાલાયક કહ્યા છે. જેમને ધર્મ પ્રગટ કરવો છે - સમ્યગ્દર્શન - ધરમની પહેલી સીડી!! એમને જ્ઞાયકભાવ ત્રિકાળ જે છે તે જ આદરણીય છે,