શ્રી પ્રવચન રત્નો-૧ ૧૧૩
(કહે છે કેઃ) ‘અહીં, (જ્ઞાયકભાવમાં) પ્રમત્ત-અપ્રમત્ત નથી એમ કહ્યું છે ત્યાં ‘પ્રમત્ત- અપંમત્ત’ એટલે શું? -શું કહે છે? વસ્તુ જે ધ્રુવ ચૈતન્ય જ્ઞાયક ભાવ, જે સમ્યગ્દર્શનનો વિષય, એતો પ્રમત્ત-અપ્રમત્ત-ચૌદગુણસ્થાનેય એમાં છે નહીં. પર્યાયનો ભેદ, એમાં છે નહીં, એમ કહ્યું.
ગુણસ્થાનની પરિપાટીમાં છઠ્ઠા સુધી પ્રમત્ત અને સાતમાથી લઈને અપ્રમત્ત કહેવામાં આવે છે, પરંતુ એ સર્વ ગુણસ્થાનો અશુદ્ધનયની કથનીમાં છે. આહા..! પહેલું ગુણસ્થાન, બીજું, ત્રીજું, ચોથું, પાંચમું, છઠ્ઠું, સાતમું, આઠમું, તેરમું એમ ચૌદેય ગુણસ્થાન છે એ વ્યવહારનયનું કથન છે.
આહા... હા ‘પરંતુ એ સર્વ ગુણસ્થાનો અશુદ્ધનયની કથનીમાં છે’ શુદ્ધનયનથી આત્મા જ્ઞાયક જ છે’ -એકલો ચૈતન્યબિંબ! પ્રકાશનો પુંજ! જાણવાવાળો-જાણક્સ્વરૂપ છે એમાં એ ભેદ ગુણસ્થાનના છે નહીં. આહા.. હા!
એમ કહેવું એ અસદ્ભૂત વ્યવહારનય છે. વળી
લોકાલોક છે માટે લોકાલોકને જાણે છે એમેય નથી. એ
તો જ્ઞાનની પર્યાયની એ સહજ શક્તિ છે કે પોતે
પોતાથી જ ષટ્કારકરૂપ થઈને લોકાલોકને જાણતી થકી
પ્રગટ થાય છે. આહા! કેવલજ્ઞાનની પર્યાયનાં કર્તા,
કર્મ, કરણ, સંપ્રદાન, અપાદાન ને અધિકરણ- એમ
ષટ્કારક પર્યાય પોતે જ છે; પરજ્ઞેય તો નહિ, પણ
દ્રવ્ય-ગુણેય નહિ. અંદર શક્તિ છે, પણ પ્રગટ થવાનું
સામાર્થ્ય પર્યાયનું સ્વતંત્ર છે. કેવલજ્ઞાન ખરેખર
લોકાલોકને અડયા વિના, પોતાની સત્તામાંજ રહીને
પોતે પોતાથીજ પોતાને (પર્યાયને) જાણે છે કે જેમાં
લોકાલોક પ્રકાશિત થાય છે. આહા! પોતાની પર્યાયને
જાણતાં લોકાલોક જણાઈ જાય છે.