૬ શ્રી પ્રવચનો રત્નો-૧ ‘चरित्तदंसणणाण..... ठिदो’ થી વાત લીધી છે. પદમાં પહેલા चरित्त લીધું છે એ તો પદની રચના માટે છે. પદ્ય છે ને આ... (ગાથાઓ) અને એની રચના-પદ્યની માટે ‘चरित्त’ લીધું પહેલું. આમ તો ‘दंसणणाणचरित्त’ છે. પણ પાઠમાં આમ આવ્યું છે. ‘चरित्तदंसणणाण ठिदो’ એ ગદ્યની રચનામાંથી પદ્યની રચનામાં એ રીતે આવ્યું છે. નહિતર, વસ્તુની સ્થિતિમાં તો દર્શનજ્ઞાનચારિત્ર છે. છે ને..?
આહા..! જુઓ...! અર્થ કેમ મૂકી દીધો! જોયું! પાઠ... તો ‘चरित्तदंसणणाण’ થી છે.. છે? ગાથામાં! અર્થ કેવો (ટીકામાં) થયો’ દર્શનજ્ઞાનચારિત્રમાં સ્થિત રહ્યો છે. ત્યાં એમ કહ્યું.
મૂળગાથામાં પહેલો શબ્દ ઈ, ટીકા નહીં-ટીકા નહીં. આહા..! માળા પંડિતોય પણ આ પંડિતો કહેવાય! જે આશય કહેવાનો છે તે આશય કાઢે ને સમજે! આ... કોરા વ્યાકરણવાળા નહીં કાઢી શકે!
અરે! ભગવાન! એક વાર સાંભળતો ખરો પ્રભુ તું! વિરોધ કરે ઈ એ.. એકાંત છે, એકાંત છે! પણ એકવાર સાંભળતો ખરો! ભાઈ..! નિશ્ચયનયનો અર્થ જ સમ્યક્એકાંત છે નય સમ્યક્એકાંત છે. પ્રમાણમાં અનેકાન્ત છે! આહા હા! સમ્યક્એકાંતમાં... જેવો જીવ છે તેવો જેણે ‘दंसण’ -પ્રતીત કર્યો-એ દર્શનમાં સ્થિર થયો! દર્શન આત્માને આશ્રયે થયું એમ ન કહેતાં... દર્શનમાં આત્મા સ્થિર થયો. પર્યાયમાં આત્મા-નિર્મળ પર્યાયમાં આત્મા આવ્યો! ધ્રુવ તો હતું! સમજાણું કાંઈ..?
આહા.. હા! આવો મારગ છે પ્રભુ! બહુ જુદી વાત ભાઈ..! આ એક એક ગાથા! એક-એક શબ્દ! ગજબ કામ કર્યાં છે આહા.. હા!
(શ્રોતાઃ) कहते हैं कि पर्याय छूती नहीं, यह तो आ गया! (ઉત્તરઃ) પર્યાયમાં જણાણો ત્યારે તેને આત્મા કહેવામાં આવ્યો. ન જણાણો એને આત્મા છે ક્યાં? આહા.. હા! ઘરમાં હીરો પડયો છે પણ ખબર નથી કોલસો છે કે હીરો!
આહા.. હા! એમ ચીજ જે છે એ છે જેટલી ને જેવડી, એટલી પ્રતીત કર્યા વિના, ઈ છે એમ આવ્યું કોને? આહા.. હા!
વિશેષ કહેશે...
પડી હોવાથી ત્યાં એકત્વ કરતો થકો, “જાણનાર જ જણાય છે” તેમ નહીં માનતાં
રાગાદિ પર જણાય છે એમ અજ્ઞાની પર સાથે એકત્વપૂર્વક જાણતો-માનતો હોવાથી
તેને વર્તમાન અવસ્થામાં અખંડનો પ્રતિભાસ થતો નથી અને જ્ઞાની તો “આ
જાણનાર જણાય છે તે જ હું છું” એમ જાણનાર જ્ઞાયકને એકત્વપૂર્વક જાણતો-
માનતો હોવાથી તેની વર્તમાન અવસ્થામાં (જ્ઞાનકળામાં) અખંડનો સમ્યક્
પ્રતિભાસ થાય છે. (આત્મધર્મ અંક-૩૯૨)