Page -10 of 513
PDF/HTML Page 21 of 544
single page version

❈

❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈

Page -9 of 513
PDF/HTML Page 22 of 544
single page version

viṣhaygāthā

maṅgalācharaṇapūrvak bhagavān granthakartānī

vītarāg chāritra upādey chhe, ane sarāg

chāritranun svarūp7

chāritra ane ātmānī ekatānun kathan8

ātmānun shubh, ashubh ane shuddhapaṇun9

pariṇām vastuno svabhāv chhe.10

ātmānā shuddha ane shubhādi bhāvonun phaḷ 11

shuddhātmasvabhāvanī prāpti anya kārakothī

svayambhū -ātmāne shuddhātmasvabhāvanī

pūrvokta svayambhū -ātmāne indriyo vinā kai

atīndriyapaṇāne līdhe shuddhātmāne shārīrik

Page -8 of 513
PDF/HTML Page 23 of 544
single page version

viṣhaygāthā

gnānanā shrut -upādhikr̥ut bhedane dūr kare chhe. 34 ātmā ane gnānano kartr̥utva -karaṇatvakr̥ut

shun gnān chhe ane shun gney chhe te vyakta

dravyonā atīt -anāgat paryāyo paṇ,

avidyamān paryāyonun kathañchit vidyamānapaṇun 38 avidyamān paryāyonun gnānapratyakṣhapaṇun draḍh

indriyagnānane māṭe ja naṣhṭa ane anutpanna

atīndriy gnān māṭe je je kahevāmān āve

gneyārthapariṇamanasvarūp kriyā gnānamānthī

gneyārthapariṇamanasvarūp kriyā ane tenun

kevaḷībhagavantone kriyā paṇ kriyāphaḷane

tīrthaṅkarone puṇyano vipāk akiñchitkar chhe. 45 kevaḷībhagavantonī māphak badhāy jīvone

atīndriy gnānane sarvagnapaṇe abhinande chhe. 47 sarvane nahi jāṇanār ekane paṇ

Page -7 of 513
PDF/HTML Page 24 of 544
single page version

viṣhaygāthā

parokṣhagnānavāḷāonā apāramārthik

indriyasukhano vichār63 jyān sudhī indriyo chhe tyān sudhī svabhāvathī

mukta ātmānā sukhanī prasiddhi māṭe,

ātmā svayamev sukhapariṇāmanī shaktivāḷo

ātmānun sukhasvabhāvapaṇun draṣhṭānt vaḍe draḍh

indriyasukhanā svarūp sambandhī vichār upāḍatān,

indriyasukhane shubhopayoganā sādhya tarīke

indriyasukhane duḥkhapaṇe siddha kare chhe.71

indriyasukhanā sādhanabhūt puṇyane utpanna

puṇyo duḥkhanā bījanā hetu chhe em

puṇyajanya indriyasukhanun ghaṇā prakāre

puṇya ane pāpanun avisheṣhapaṇun nishchit

Page -6 of 513
PDF/HTML Page 25 of 544
single page version

viṣhaygāthā

sarva prakāre sva -paranā vivekanī siddhi

jinodit arthonā shraddhān vinā dharmalābh

viṣhaygāthā

padārthonun samyak dravyaguṇaparyāyasvarūp93

svasamay -parasamayanī vyavasthā nakkī karīne

upasanhār kare chhe.94 dravyanun lakṣhaṇ95

svarūp -astitvanun kathan96 sādrashya -astitvanun kathan97

dravyothī dravyāntaranī utpatti hovānun ane

utpādavyayadhrauvyātmak hovā chhatān dravya

‘sat’ chhe em darshāve chhe.99 utpād, vyay ane dhrauvyano paraspar

utpādādikanun dravyathī arthāntarapaṇun naṣhṭa

utpādādikano kṣhaṇabhed nirasta karīne

dravyanān utpād -vyay -dhrauvya anekadravyaparyāy

sattā ane dravya arthāntaro nahi hovā

Page -5 of 513
PDF/HTML Page 26 of 544
single page version

viṣhay

pariṇāmātmak sansāramān kayā kāraṇe pudgalono

paramārthe ātmāne dravyakarmanun akartāpaṇun

ātmā je rūpe pariṇame chhe te svarūp shun chhe?123 gnānanun, karmanun ane karmaphaḷanun svarūp varṇavīne

shuddhātmatattvanī upalabdhine abhinandatā thakā

dravyanā jīv -ajīvapaṇārūp visheṣhane nakkī

dravyano lok -alokapaṇārūp visheṣh nakkī

‘kriyā’ ane ‘bhāv’ — temanī apekṣhāe dravyano

guṇavisheṣhathī dravyavisheṣh chhe em jaṇāve chhe. 130 mūrta ane amūrta guṇonān lakṣhaṇ tathā sambandh

mūrta pudgaladravyanā guṇ

amūrta dravyonā guṇo

dravyono pradeshavattva ane apradeshavattvarūp

pradeshī ane apradeshī dravyo kyān rahelān chhe te

pradeshavattva ane apradeshavattva kayā prakāre

Page -4 of 513
PDF/HTML Page 27 of 544
single page version

viṣhay

shubh upayog ane ashubh upayoganun svarūp 157 paradravyanā sanyoganun je kāraṇ tenā vināshane

sharīrādi paradravya pratye madhyasthapaṇun pragaṭ

sharīr, vāṇī ane mananun paradravyapaṇun

ātmāne paradravyapaṇāno abhāv ane

paramāṇudravyone piṇḍaparyāyarūp pariṇatinun

ātmāne pudgalonā piṇḍanā kartr̥utvano

ātmāne sharīrapaṇāno abhāv nakkī kare chhe.171 jīvanun asādhāraṇ svalakṣhaṇ

amūrta ātmāne snigdha -rūkṣhapaṇāno abhāv

uparokta pūrvapakṣhano uttar

bhāvabandhanun svarūp

bhāvabandhanī yukti ane dravyabandhanun svarūp

pudgalabandh, jīvabandh ane ubhayabandhanun

dravyabandhano hetu bhāvabandh

bhāvabandh te ja nishchayabandh

pariṇāmanun dravyabandhanā sādhakatam rāgathī

vishiṣhṭa pariṇāmanā bhedane tathā avishiṣhṭa

Page -3 of 513
PDF/HTML Page 28 of 544
single page version

viṣhay

—

shramaṇ thavā ichchhanār shun shun kare chhe.

yathājātarūpadharapaṇānān bahiraṅg ane antaraṅg

shrāmaṇya sambandhī bhavatikriyāne viṣhe, āṭalāthī

avichchhinna sāmāyikamān ārūḍh thayo hovā chhatān

āchāryanā bhedo

chhinna sanyamanā pratisandhānanī vidhi

shrāmaṇyanā chhedanān āyatano hovāthī paradravya-

shrāmaṇyanī paripūrṇatānun āyatan hovāthī

munijanane najīkano sūkṣhmaparadravyapratibandh

chhed kone kahevāmān āve chhe?

chhedanā antaraṅg ane bahiraṅg evā be prakāra217 sarvathā antaraṅg chhed niṣhedhya chhe.

upadhi antaraṅg chhedanī māphak chhoḍavā

upadhino niṣhedh te antaraṅg chhedano ja

‘koine kyāṅk kyārek koi prakāre koik upadhi

aniṣhiddha upadhinun svarūp

Page -2 of 513
PDF/HTML Page 29 of 544
single page version

viṣhay

ātmagnānashūnyane sarva āgamagnān, tattvārtha -

āgamagnān-tattvārthashraddhān-sanyatatvanā

sanyatanun lakṣhaṇ

sanyatapaṇun te ja mokṣhamārga chhe.

anekāgratāne mokṣhamārgapaṇun ghaṭatun nathī.

ekāgratā te mokṣhamārga chhe em nakkī karatā thakā

shubhopayogīone shramaṇ tarīke gauṇapaṇe

shubhopayogī shramaṇanun lakṣhaṇ

shubhopayogī shramaṇonī pravr̥utti

badhīye pravr̥uttio shubhopayogīone ja

pravr̥utti sanyamanī virodhī hovāno niṣhedh

pravr̥uttinā viṣhayanā be vibhāgo

pravr̥uttinā kāḷano vibhāg

lokanī sāthe vātachītanī pravr̥utti tenā nimittanā

shubhopayogano gauṇ -mukhya vibhāg

shubhopayogane kāraṇanī viparītatāthī phaḷanī

aviparīt phaḷanun kāraṇ evun je ‘aviparīt

Page -1 of 513
PDF/HTML Page 30 of 544
single page version

adhyātmamān hammeshān nishchayanay ja mukhya chhe; tenā ja āshraye dharma thāy chhe. shāstromān jyān vikārī paryāyonun vyavahāranayathī kathan karavāmān āve tyān paṇ nishchayanayane ja mukhya ane vyavahāranayane gauṇ karavāno āshay chhe — em samajavun; kāraṇ ke puruṣhārtha vaḍe potāmān shuddhaparyāy pragaṭ karavā arthāt vikārī paryāy ṭāḷavā māṭe hammeshān nishchayanay ja ādaraṇīy chhe; te vakhate banne nayonun gnān hoy chhe paṇ dharma pragaṭāvavā māṭe banne nayo kadī ādaraṇīy nathī. vyavahāranayanā āshraye kadī dharma anshe paṇ thato nathī, parantu tenā āshraye to rāg - dveṣhanā vikalpo ja ūṭhe chhe.

chhaye dravyo, temanā guṇo ane temanā paryāyonā svarūpanun gnān karāvavā māṭe koī vakhate nishchayanayanī mukhyatā ane vyavahāranayanī gauṇatā rākhīne kathan karavāmān āve, ane koī vakhate vyavahāranayane mukhya karīne tathā nishchayanayane gauṇ rākhīne kathan karavāmān āve; pote vichār kare temān paṇ koī vakhate nishchayanayanī mukhyatā ane koī vakhate vyavahāranayanī mukhyatā karavāmān āve; adhyātmashāstramān paṇ jīvano vikārī paryāy jīv svayam kare chhe tethī thāy chhe ane te jīvano ananya pariṇām chhe — em vyavahāranaye kahevāmān – samajāvavāmān āve; paṇ te darek vakhate nishchayanay ek ja mukhya ane ādaraṇīy chhe em gnānīonun kathan chhe. shuddhatā pragaṭ karavā māṭe koī vakhate nishchayanay ādaraṇīy chhe ane koī vakhate vyavahāranay ādaraṇīy chhe — em mānavun te bhūl chhe. traṇe kāḷe ekalā nishchayanayanā āshraye ja dharma pragaṭe chhe em samajavun.

sādhak jīvo sharūātathī ant sudhī nishchayanī ja mukhyatā rākhīne vyavahārane gauṇ ja karatā jāy chhe, tethī sādhakadashāmān nishchayanī mukhyatānā jore sādhakane shuddhatānī vr̥uddhi ja thatī jāy chhe ane ashuddhatā ṭaḷatī ja jāy chhe. e rīte nishchayanī mukhyatānā jore pūrṇa kevaḷagnān thatān tyān mukhya - gauṇapaṇun hotun nathī ane nay paṇ hotā nathī.

Page 0 of 513
PDF/HTML Page 31 of 544
single page version

Page 1 of 513
PDF/HTML Page 32 of 544
single page version

[pratham, granthanā ādimān shrīmadbhagavatkundakundāchāryadevavirachit prākr̥itagāthābaddha ā ‘pravachanasār’ nāmanā shāstranī ‘tattvapradīpikā’ nāmanī sanskr̥it ṭīkā rachanār shrī amr̥utachandrā- chāryadev shlok dvārā maṅgaḷācharaṇ karatān gnānānandasvarūp paramātmāne namaskār kare chheḥ]

[arthaḥ — ] sarvavyāpī (arthāt sarvane dekhanār – jāṇanār) ek chaitanyarūp (mātra chaitanya ja) jenun svarūp chhe ane je svānubhavaprasiddha chhe (arthāt shuddha ātmānā anubhavathī prakr̥uṣhṭapaṇe siddha chhe) te gnānānandātmak (gnān ne ānandasvarūp) utkr̥uṣhṭa ātmāne namaskār. pra. 1

Page 2 of 513
PDF/HTML Page 33 of 544
single page version

अथ प्रवचनसारव्याख्यायां मध्यमरुचिशिष्यप्रतिबोधनार्थायां मुख्यगौणरूपेणान्तस्तत्त्वबहि- स्तत्त्वप्ररूपणसमर्थायां च प्रथमत एकोत्तरशतगाथाभिर्ज्ञानाधिकारः, तदनन्तरं त्रयोदशाधिक शतगाथाभि- र्दर्शनाधिकारः, ततश्च सप्तनवतिगाथाभिश्चारित्राधिकारश्चेति समुदायेनैकादशाधिकत्रिशतप्रमितसूत्रैः सम्यग्ज्ञानदर्शनचारित्ररूपेण महाधिकारत्रयं भवति । अथवा टीकाभिप्रायेण तु सम्यग्ज्ञानज्ञेयचारित्रा- धिकारचूलिकारूपेणाधिकारत्रयम् । तत्राधिकारत्रये प्रथमतस्तावज्ज्ञानाभिधानमहाधिकारमध्ये द्वासप्त- तिगाथापर्यन्तं शुद्धोपयोगाधिकारः कथ्यते । तासु द्वासप्ततिगाथासु मध्ये ‘एस सुरासुर --’ इमां गाथामादिं कृत्वा पाठक्रमेण चतुर्दशगाथापर्यन्तं पीठिका, तदनन्तरं सप्तगाथापर्यन्तं सामान्येन सर्वज्ञ- सिद्धिः, तदनन्तरं त्रयस्त्रिंशद्गाथापर्यन्तं ज्ञानप्रपञ्चः, ततश्चाष्टादशगाथापर्यन्तं सुखप्रपञ्चश्चेत्यन्तराधि- कारचतुष्टयेन शुद्धोपयोगाधिकारो भवति । अथ पञ्चविंशतिगाथापर्यन्तं ज्ञानकण्डिकाचतुष्टयप्रति- पादकनामा द्वितीयोऽधिकारश्चेत्यधिकारद्वयेन, तदनन्तरं स्वतन्त्रगाथाचतुष्टयेन चैकोत्तरशतगाथाभिः प्रथममहाधिकारे समुदायपातनिका ज्ञातव्या ।

इदानीं प्रथमपातनिकाभिप्रायेण प्रथमतः पीठिकाव्याख्यानं क्रियते, तत्र पञ्चस्थलानि भवन्ति; तेष्वादौ नमस्कारमुख्यत्वेन गाथापञ्चकं, तदनन्तरं चारित्रसूचनमुख्यत्वेन ‘संपज्जइ णिव्वाणं’ इति प्रभृति गाथात्रयमथ शुभाशुभशुद्धोपयोगत्रयसूचनमुख्यत्वेन ‘जीवो परिणमदि’ इत्यादिगाथासूत्रद्वयमथ तत्फलकथनमुख्यतया ‘धम्मेण परिणदप्पा’ इति प्रभृति सूत्रद्वयम् । अथ शुद्धोपयोगध्यातुः पुरुषस्य प्रोत्साहनार्थं शुद्धोपयोगफलदर्शनार्थं च प्रथमगाथा, शुद्धोपयोगिपुरुषलक्षणकथनेन द्वितीया चेति ‘अइसयमादसमुत्थं’ इत्यादि गाथाद्वयम् । एवं पीठिकाभिधानप्रथमान्तराधिकारे स्थलपञ्चकेन चतुर्दशगाथाभिस्समुदायपातनिका । तद्यथा —

[have anekāntamay gnānanī maṅgaḷ arthe shlok dvārā stuti kare chheḥ] [arthaḥ – ] mahā moharūpī andhakāranā samūhane je līlāmātramān naṣhṭa kare chhe ane jagatanā svarūpane prakāshe chhe evun anekāntamay tej sadā jayavant varte chhe.

[have shlok dvārā shrī amr̥utachandrāchāryadev anekāntamay jinapravachananā sārabhūt ā ‘pravachanasār’ shāstranī ṭīkā karavānī pratignā kare chheḥ]

[arthaḥ – ] paramānandarūpī sudhārasanā pipāsu bhavya jīvonā hitane māṭe, tattvane (vastusvarūpane) je pragaṭ kare chhe evī pravachanasāranī ā ṭīkā karavāmān āve chhe.

Page 3 of 513
PDF/HTML Page 34 of 544
single page version

अथ खलु कश्चिदासन्नसंसारपारावारपारः समुन्मीलितसातिशयविवेकज्योतिरस्तमित- समस्तैकान्तवादाविद्याभिनिवेशः पारमेश्वरीमनेकान्तवादविद्यामुपगम्य मुक्तसमस्तपक्षपरिग्रह- तयात्यन्तमध्यस्थो भूत्वा सकलपुरुषार्थसारतया नितान्तमात्मनो हिततमां भगवत्पञ्चपरमेष्ठि- प्रसादोपजन्यां परमार्थसत्यां मोक्षलक्ष्मीमक्षयामुपादेयत्वेन निश्चिन्वन् प्रवर्तमानतीर्थनायक- पुरःसरान् भगवतः पञ्चपरमेष्ठिनः प्रणमनवन्दनोपजनितनमस्करणेन सम्भाव्य सर्वारम्भेण मोक्षमार्गं संप्रतिपद्यमानः प्रतिजानीते —

अथ कश्चिदासन्नभव्यः शिवकुमारनामा स्वसंवित्तिसमुत्पन्नपरमानन्दैकलक्षणसुखामृतविपरीत- चतुर्गतिसंसारदुःखभयभीतः, समुत्पन्नपरमभेदविज्ञानप्रकाशातिशयः, समस्तदुर्नयैकान्तनिराकृतदुराग्रहः, परित्यक्तसमस्तशत्रुमित्रादिपक्षपातेनात्यन्तमध्यस्थो भूत्वा धर्मार्थकामेभ्यः सारभूतामत्यन्तात्महिताम- विनश्वरां पंचपरमेष्ठिप्रसादोत्पन्नां मुक्तिश्रियमुपादेयत्वेन स्वीकुर्वाणः, श्रीवर्धमानस्वामितीर्थकरपरमदेव- प्रमुखान् भगवतः पंचपरमेष्ठिनो द्रव्यभावनमस्काराभ्यां प्रणम्य परमचारित्रमाश्रयामीति प्रतिज्ञां करोति –

[ā rīte maṅgaḷācharaṇ ane ṭīkā karavānī pratignā karīne, bhagavān kundakundāchārya- devavirachit pravachanasāranī pahelī pāñch gāthāonā prārambhamān shrī amr̥utachandrāchāryadev te gāthāonī utthānikā kare chheḥ ]

have, sansārasamudrano kināro jemane nikaṭ chhe evā koī (āsannabhavya mahātmā — shrīmadbhagavatkundakundāchāryadev), sātishay (uttam) vivekajyoti jemane pragaṭ thaī chhe (arthāt param bhedavignānano prakāsh jemane utpanna thayo chhe) ane samasta ekāntavādarūp avidyāno ¹abhinivesh jemane asta thayo chhe evā, pārameshvarī (parameshvar jinabhagavānanī) anekāntavādavidyāne pāmīne, samasta pakṣhano parigrah (shatrumitrādino samasta pakṣhapāt) chhoḍyo hovāthī atyant madhyastha thaīne, ²sarva puruṣhārthamān sārabhūt hovāthī je ātmāne atyant ³hitatam chhe evī, bhagavant pañchaparameṣhṭhīnā ⁴prasādathī ūpajavāyogya, paramārthasatya (pāramārthik rīte sāchī), akṣhay (avināshī) mokṣhalakṣhmīne ⁵upādeyapaṇe nakkī karatā thakā, pravartamān tīrthanā nāyak (shrī mahāvīrasvāmī) pūrvak bhagavant pañchaparameṣhṭhīne ⁶praṇaman ane vandanathī thatā namaskār vaḍe sambhāvīne (sanmānīne) sarva ārambhathī (udyamathī) mokṣhamārgano āshray karatā thakā, pratignā kare chheḥ — 1. abhinivesh=abhiprāy; nishchay; āgrah. 2. dharma, artha, kām ne mokṣha e chāre puruṣh -arthomān (puruṣh -prayojanomān) mokṣha ja sārabhūt (shreṣhṭha, tāttvik)

puruṣh -artha chhe. 3. hitatam=utkr̥uṣhṭa hitasvarūp 4. prasād=prasannatā; kr̥upā. 5. upādey=grahaṇ karavā yogya. (mokṣharūpī lakṣhmī hitatam, sāchī ane avināshī hovāthī upādey chhe.) 6.praṇaman=dehathī namavun te. vandan=vachanathī stuti karavī te. (namaskāramān praṇaman ane vandan banne samāy chhe.)

Page 4 of 513
PDF/HTML Page 35 of 544
single page version

पणमामीत्यादिपदखण्डनारूपेण व्याख्यानं क्रियते — पणमामि प्रणमामि । स कः । कर्ता एस एषोऽहं ग्रन्थकरणोद्यतमनाः स्वसंवेदनप्रत्यक्षः । कं । वड्ढमाणं अवसमन्तादृद्धं वृद्धं मानं प्रमाणं ज्ञानं यस्य स भवति वर्धमानः, ‘अवाप्योरलोपः’ इति लक्षणेन भवत्यकारलोपोऽवशब्दस्यात्र, तं रत्नत्रयात्मकप्रवर्तमानधर्मतीर्थोपदेशकं श्रीवर्धमानतीर्थकरपरमदेवम् । क्व प्रणमामि । प्रथमत एव । किंविशिष्टं । सुरासुरमणुसिंदवंदिदं त्रिभुवनाराध्यानन्तज्ञानादिगुणाधारपदाधिष्ठितत्वात्तत्पदाभिलाषिभिस्त्रि- भुवनाधीशैः सम्यगाराध्यपादारविन्दत्वाच्च सुरासुरमनुष्येन्द्रवन्दितम् । पुनरपि किंविशिष्टं । धोदघाइ-

Page 5 of 513
PDF/HTML Page 36 of 544
single page version

कम्ममलं परमसमाधिसमुत्पन्नरागादिमलरहितपारमार्थिकसुखामृतरूपनिर्मलनीरप्रक्षालितघातिकर्ममल- त्वादन्येषां पापमलप्रक्षालनहेतुत्वाच्च धौतघातिकर्ममलम् । पुनश्च किंलक्षणम् । तित्थं दृष्टश्रुतानुभूत- विषयसुखाभिलाषरूपनीरप्रवेशरहितेन परमसमाधिपोतेनोत्तीर्णसंसारसमुद्रत्वात् अन्येषां तरणोपाय- भूतत्वाच्च तीर्थम् । पुनश्च किंरूपम् । धम्मस्स कत्तारं निरुपरागात्मतत्त्वपरिणतिरूपनिश्चयधर्मस्योपादान-

anvayārthaḥ — [ एषः ] ā hun [ सुरासुरमनुष्येन्द्रवन्दितं ] ¹surendro, ²asurendro ane ³narendrothī je vandit chhe ane [ धौतघातिक र्ममलं ] ghātikarmamaḷ jemaṇe dhoī nākhel chhe evā [ तीर्थं ] tīrtharūp ane [ धर्मस्य क र्तारं ] dharmanā kartā [ वर्धमानं ] shrī vardhamānasvāmīne [ प्रणमामि ] praṇamun chhun.

[ पुनः ] vaḷī [ विशुद्धसद्भावान् ] vishuddha ⁴sattāvāḷā [ शेषान् तीर्थक रान् ] sheṣh tīrthaṅkarone [ ससर्वसिद्धान् ] sarva siddhabhagavanto sāthe, [ च ] ane [ ज्ञानदर्शनचारित्रतपोवीर्याचारान् ] gnānāchār, darshanāchār, chāritrāchār, tapāchār tathā vīryāchāravāḷā [ श्रमणान् ] ⁵shramaṇone praṇamun chhun.

[ तान् तान् सर्वान् ] te te sarvane [च] tathā [ मानुषे क्षेत्रे वर्तमानान् ] manuṣhyakṣhetramān vartatā [ अर्हतः ] arhantone [ समकं समकं ] sāthe sāthe — samudāyarūpe ane [ प्रत्येकं एव प्रत्येकं ] pratyek pratyekane — vyaktigat [ वन्दे ] vandun chhun. 1. surendro = ūrdhvalokavāsī devonā indro 2. asurendro = adholokavāsī devonā indro 3. narendro = (madhyalokavāsī) manuṣhyonā adhipatio; rājāo. 4. sattā = astitva 5. shramaṇo = āchāryo, upādhyāyo ne sādhuo.

Page 6 of 513
PDF/HTML Page 37 of 544
single page version

एष स्वसंवेदनप्रत्यक्षदर्शनज्ञानसामान्यात्माहं सुरासुरमनुष्येन्द्रवन्दितत्वात्त्रिलोकैकगुरुं, धौतघातिकर्ममलत्वाज्जगदनुग्रहसमर्थानन्तशक्तिपारमैश्वर्यं, योगिनां तीर्थत्वात्तारणसमर्थं, धर्मकर्तृ- त्वाच्छुद्धस्वरूपवृत्तिविधातारं, प्रवर्तमानतीर्थनायकत्वेन प्रथमत एव परमभट्टारकमहादेवाधिदेव- परमेश्वरपरमपूज्यसुगृहीतनामश्रीवर्धमानदेवं प्रणमामि ।।१।। तदनु विशुद्धसद्भावत्वादुपात्त- कारणत्वात् अन्येषामुत्तमक्षमादिबहुविधधर्मोपदेशकत्वाच्च धर्मस्य कर्तारम् । इति क्रियाकारकसम्बन्धः । एवमन्तिमतीर्थकरनमस्कारमुख्यत्वेन गाथा गता ।।१।। तदनन्तरं प्रणमामि । कान् । सेसे पुण तित्थयरे ससव्वसिद्धे शेषतीर्थकरान्, पुनः ससर्वसिद्धान् वृषभादिपार्श्वपर्यन्तान् शुद्धात्मोपलब्धिलक्षणसर्वसिद्ध- सहितानेतान् सर्वानपि । कथंभूतान् । विसुद्धसब्भावे निर्मलात्मोपलब्धिबलेन विश्लेषिताखिलावरण- त्वात्केवलज्ञानदर्शनस्वभावत्वाच्च विशुद्धसद्भावान् । समणे य श्रमणशब्दवाच्यानाचार्योपाध्यायसाधूंश्च । किंलक्षणान् । णाणदंसणचरित्ततववीरियायारे सर्वविशुद्धद्रव्यगुणपर्यायात्मके चिद्वस्तुनि यासौ रागादि-

e rīte [ अर्हद्भयः ] arhantone ane [ सिद्धेभ्यः ] siddhone, [ तथा गणधरेभ्यः ] āchāryone, [ अध्यापक वर्गेभ्यः ] upādhyāyavargane [च एव] ane [ सर्वेभ्यः साधुभ्यः ] sarva sādhuone [ नमः कृ त्वा ] namaskār karīne, [ तेषां ] temanā [ विशुद्धदर्शनज्ञानप्रधानाश्रमं ] ¹vishuddhadarshanagnānapradhān āshramane [ समासाद्य ] pāmīne [ साम्यं उपसम्पद्ये ] hun ²sāmyane prāpta karun chhun [ यतः ] ke jenāthī [ निर्वाणसम्प्राप्तिः ] nirvāṇanī prāpti thāy chhe.

ṭīkāḥ — ā ³svasamvedanapratyakṣha ⁴darshanagnānasāmānyasvarūp hun, je surendro, asurendro ane narendrothī vandit hovāthī trilokanā ek (ananya, sarvotkr̥uṣhṭa) guru chhe, ghātikarmamaḷ dhoī nākhel hovāthī jemane jagat par anugrah karavāmān samartha evī anantashaktirūp parameshvaratā chhe, tīrthapaṇāne līdhe je yogīone tāravāne samartha chhe, dharmanā kartā hovāthī je shuddhasvarūpapariṇatinā karanār chhe, te param bhaṭṭārak, mahādevādhidev, parameshvar, param pūjya, jemanun nām grahaṇ paṇ sārun chhe evā shrī vardhamānadevane, pravartamān tīrthanā nāyakapaṇāne līdhe pratham ja, praṇamun chhun. 1. vishuddhadarshanagnānapradhān = vishuddhadarshan ane gnān jemān pradhān (mukhya) chhe evā 2. sāmya = samatā; samabhāv. 3. svasamvedanapratyakṣha = svānubhavathī pratyakṣha. (darshanagnānasāmānya svānubhavathī pratyakṣha chhe.) 4. darshanagnānasāmānyasvarūp = darshanagnānasāmānya arthāt chetanā jenun svarūp chhe evo.

Page 7 of 513
PDF/HTML Page 38 of 544
single page version

पाकोत्तीर्णजात्यकार्तस्वरस्थानीयशुद्धदर्शनज्ञानस्वभावान् शेषानतीततीर्थनायकान्, सर्वान् सिद्धांश्च, ज्ञानदर्शनचारित्रतपोवीर्याचारयुक्तत्वात्संभावितपरमशुद्धोपयोगभूमिकानाचार्योपाध्याय- साधुत्वविशिष्टान् श्रमणांश्च प्रणमामि ।।२।। तदन्वेतानेव पञ्चपरमेष्ठिनस्तत्तद्वयक्तिव्यापिनः सर्वानेव सांप्रतमेतत्क्षेत्रसंभवतीर्थकरासंभवान्महाविदेहभूमिसंभवत्वे सति मनुष्यक्षेत्रप्रवर्तिभि- स्तीर्थनायकैः सह वर्तमानकालं गोचरीकृत्य युगपद्युगपत्प्रत्येकं प्रत्येकं च मोक्षलक्ष्मीस्वयं- वरायमाणपरमनैर्ग्रन्थ्यदीक्षाक्षणोचितमङ्गलाचारभूतकृतिकर्मशास्त्रोपदिष्टवन्दनाभिधानेन सम्भाव- विकल्परहितनिश्चलचित्तवृत्तिस्तदन्तर्भूतेन व्यवहारपञ्चाचारसहकारिकारणोत्पन्नेन निश्चयपञ्चाचारेण परिणतत्वात् सम्यग्ज्ञानदर्शनचारित्रतपोवीर्याचारोपेतानिति । एवं शेषत्रयोविंशतितीर्थकरनमस्कार- मुख्यत्वेन गाथा गता ।।२।। अथ ते ते सव्वे तांस्तान्पूर्वोक्तानेव पञ्चपरमेष्ठिनः सर्वान् वंदामि य वन्दे, अहं कर्ता । कथं । समगं समगं समुदायवन्दनापेक्षया युगपद्युगपत् । पुनरपि कथं । पत्तेगमेव पत्तेगं प्रत्येकवन्दनापेक्षया प्रत्येकं प्रत्येकम् । न केवलमेतान् वन्दे । अरहंते अर्हतः । किंविशिष्टान् । वट्टंते माणुसे खेत्ते वर्तमानान् । क्व । मानुषे क्षेत्रे । तथा हि ---साम्प्रतमत्र भरतक्षेत्रे तीर्थकराभावात् पञ्च-

tyārapachhī jeo vishuddhasattāvāḷā hovāthī tāpathī uttīrṇa thayelā (chhello tāp devāīne agnimānthī bahār nīkaḷelā) uttam suvarṇa samān shuddha darshanagnānasvabhāvane pāmyā chhe evā sheṣh ¹atīt tīrthaṅkarone ane sarva siddhone, tathā gnānāchār, darshanāchār, chāritrāchār, tapāchār ne vīryāchār sahit hovāthī jemaṇe param shuddha upayogabhūmikāne prāpta karī chhe evā shramaṇone — ke jeo āchāryatva, upādhyāyatva ane sādhutvarūp visheṣhothī vishiṣhṭa (bhedavāḷā) chhe temane — praṇamun chhun.

tyārapachhī ā ja pañchaparameṣhṭhīne, te te vyaktimān (paryāyamān) vyāpanārā badhāyane, hālamān ā kṣhetre utpanna tīrthaṅkarono abhāv hovāthī ane mahāvidehakṣhetramān tīrthaṅkarono sadbhāv hovāthī manuṣhyakṣhetramān pravartatā tīrthanāyako sahit vartamānakāḷagochar karīne, ( – mahāvidehakṣhetramān vartatā shrī sīmandharādi tīrthaṅkaronī jem jāṇe badhāy pañchaparameṣhṭhī bhagavanto vartamānakāḷamān ja vartatā hoy em atyant bhaktine līdhe bhāvīne – chintavīne, temane) yugapad yugapad arthāt samudāyarūpe ane pratyek pratyekane arthāt vyaktigatarūpe ²sambhāvun chhun. kaī rīte sambhāvun chhun? mokṣhalakṣhmīnā svayamvar samān je param nirgranthatānī dīkṣhāno utsav ( – ānandamay prasaṅg) tene uchit maṅgaḷācharaṇabhūt je ³kr̥utikarmashāstropadiṣhṭa vandanochchār (kr̥utikarmashāstre upadeshelān stutivachan) te vaḍe sambhāvun chhun. 1. atīt = gat; thaī gayelā; bhūtakāḷanā. 2. sambhāvavun = sambhāvanā karavī; sanmān karavun; ārādhavun. 3. aṅgabāhya 14 prakīrṇakomān chhaṭṭhun prakīrṇak ‘kr̥utikarma’ chhe, jemān nitya -naimittik kriyānun varṇan chhe.

Page 8 of 513
PDF/HTML Page 39 of 544
single page version

यामि ।।३।। अथैवमर्हत्सिद्धाचार्योपाध्यायसर्वसाधूनां प्रणतिवन्दनाभिधानप्रवृत्तद्वैतद्वारेण भाव्य- भावकभावविजृम्भितातिनिर्भर्रेतरेतरसंवलनबलविलीननिखिलस्वपरविभागतया प्रवृत्ताद्वैतं नमस्कारं कृत्वा ।।४।। तेषामेवार्हत्सिद्धाचार्योपाध्यायसर्वसाधूनां विशुद्धज्ञानदर्शनप्रधानत्वेन सहजशुद्धदर्शनज्ञानस्वभावात्मतत्त्वश्रद्धानावबोधलक्षणसम्यग्दर्शनज्ञानसंपादकमाश्रमं समासाद्य सम्यग्दर्शनज्ञानसंपन्नो भूत्वा, जीवत्कषायकणतया पुण्यबन्धसंप्राप्तिहेतुभूतं सरागचारित्रं महाविदेहस्थितश्रीसीमन्धरस्वामीतीर्थकरपरमदेवप्रभृतितीर्थकरैः सह तानेव पञ्चपरमेष्ठिनो नमस्करोमि । कया करणभूतया । मोक्षलक्ष्मीस्वयंवरमण्डपभूतजिनदीक्षाक्षणे मङ्गलाचारभूतया अनन्तज्ञानादिसिद्धगुण- भावनारूपया सिद्धभक्त्या, तथैव निर्मलसमाधिपरिणतपरमयोगिगुणभावनालक्षणया योगभक्त्या चेति । एवं पूर्वविदेहतीर्थकरनमस्कारमुख्यत्वेन गाथा गतेत्यभिप्रायः ।।३।। अथ किच्चा कृत्वा । कम् । णमो नमस्कारम् । केभ्यः । अरहंताणं सिद्धाणं तह णमो गणहराणं अज्झावयवग्गाणं साहूणं चेव अर्हत्सिद्धगणधरो- पाध्यायसाधुभ्यश्चैव । कतिसंख्योपेतेभ्यः । सव्वेसिं सर्वेभ्यः । इति पूर्वगाथात्रयेण कृतपञ्च- परमेष्ठिनमस्कारोपसंहारोऽयम् ।।४।। एवं पञ्चपरमेष्ठिनमस्कारं कृत्वा किं करोमि । उवसंपयामि उपसंपद्ये

have e rīte arhant, siddha, āchārya, upādhyāy tathā sarva sādhune, praṇām ane vandanochchār vaḍe pravartatā dvait dvārā, ¹bhāvyabhāvakapaṇāne līdhe ūpajelā ati gāḍh ²itaretar milananā kāraṇe samasta svaparano vibhāg vilīn thaī javāthī jemān ³advait pravarte chhe evo namaskār karīne, te ja arhant -siddha -āchārya -upādhyāy -sarvasādhunā āshramane — ke je (āshram) vishuddhagnānadarshanapradhān hovāthī ⁴sahajashuddhadarshanagnān- svabhāvavāḷā ātmatattvanān shraddhān ne gnān jemanān lakṣhaṇ chhe evān samyagdarshan ane samyaggnānano ⁵sampādak chhe tene — pāmīne, samyagdarshanagnānasampanna thaīne, jemān ⁶kaṣhāyakaṇ vidyamān hovāthī jīvane je puṇyabandhanī prāptinun kāraṇ chhe evā sarāgachāritrane — te 1. bhāvya=bhāvavāyogya; chintavavāyogya; dhyān karavā yogya arthāt dhyey.

bhāvak=bhāvanār; chintavanār; dhyān karanār arthāt dhyātā. 2. itaretar milan=ekabījānun — paraspar — maḷī javun arthāt mishrit thaī javun. 3. pañch parameṣhṭhī pratye atyant ārādhyabhāvane līdhe ārādhya evā pañch parameṣhṭhī bhagavantono ane

kahyun chhe topaṇ tīvra bhaktibhāvathī svaparano bhed vilīn thaī javānī apekṣhāe to temān advait pravarte chhe. 4. sahajashuddhadarshanagnānasvabhāvavāḷā=sahaj shuddha darshan ane gnān jeno svabhāv chhe evā 5. sampādak=prāpta karāvanār; utpanna karanār. 6. kaṣhāyakaṇ=kaṣhāyano nāno ansh

Page 9 of 513
PDF/HTML Page 40 of 544
single page version

क्रमापतितमपि दूरमुत्क्रम्य सकलकषायकलिकलङ्कविविक्ततया निर्वाणसंप्राप्तिहेतुभूतं वीतरागचारित्राख्यं साम्यमुपसम्पद्ये । सम्यग्दर्शनज्ञानचारित्रैक्यात्मकैकाग्र्यं गतोऽस्मीति प्रतिज्ञार्थः । एवं तावदयं साक्षान्मोक्षमार्गं सम्प्रतिपन्नः ।।५।।

have ā ja (bhagavān kundakundāchāryadev) vītarāgachāritra iṣhṭa phaḷavāḷun hovāthī tenun upādeyapaṇun ane sarāgachāritra aniṣhṭa phaḷavāḷun hovāthī tenun heyapaṇun viveche chheḥ —