य एव स्वकीयेन चैतन्यात्मकेन द्रव्यत्वेनाभिसंबद्धमात्मानं परं च परकीयेन यथोचितेन द्रव्यत्वेनाभिसंबद्धमेव निश्चयतः परिच्छिनत्ति, स एव सम्यगवाप्तस्वपरविवेकः सकलं मोहं क्षपयति । अतः स्वपरविवेकाय प्रयतोऽस्मि ।।८९।।
मात्मानं जानाति यदि । कथंभूतम् । स्वकीयशुद्धचैतन्यद्रव्यत्वेनाभिसंबद्धं, न केवलमात्मानम्, परं च यथोचितचेतनाचेतनपरकीयद्रव्यत्वेनाभिसंबद्धम् । कस्मात् । णिच्छयदो निश्चयतः निश्चयनयानुकूलं
ટીકાઃ — જે નિશ્ચયથી પોતાને ૧સ્વકીય ચૈતન્યાત્મક દ્રવ્યત્વથી સંબદ્ધ (-સંયુક્ત) અને પરને ૨પરકીય ૩યથોચિત દ્રવ્યત્વથી સંબદ્ધ જ જાણે છે, તે જ (જીવ), સમ્યક્પણે સ્વ -પરના વિવેકને જેણે પ્રાપ્ત કર્યો છે એવો, સકળ મોહનો ક્ષય કરે છે. માટે સ્વ -પરના વિવેકને માટે હું પ્રયત્નશીલ છું. ૮૯.
હવે, સર્વ પ્રકારે સ્વ -પરના વિવેકની સિદ્ધિ આગમથી કરવાયોગ્ય છે એમ ઉપસંહાર કરે છેઃ —
અન્વયાર્થઃ — [तस्मात्] માટે (સ્વ -પરના વિવેકથી મોહનો ક્ષય કરી શકાતો હોવાથી) [यदि] જો [आत्मा] આત્મા [आत्मनः] પોતાને [निर्मोहं] નિર્મોહપણું [इच्छति] ઇચ્છતો હોય, તો [जिनमार्गात्] જિનમાર્ગ દ્વારા [गुणैः] ગુણો વડે [द्रव्येषु] દ્રવ્યોમાં [आत्मानं परं च] સ્વ અને પરને [अभिगच्छतु] જાણો (અર્થાત્ જિનાગમ દ્વારા વિશેષ ગુણો વડે અનંત દ્રવ્યોમાંથી ‘આ સ્વ છે ને આ પર છે’ એમ વિવેક કરો). ૧. સ્વકીય = પોતાનું ૨.પરકીય = પારકું ૩. યથોચિત = યથાયોગ્ય — ચેતન કે અચેતન. (પુદ્ગલાદિ દ્રવ્યો પરકીય અચેતન દ્રવ્યત્વથી સંયુક્ત
છે અને અન્ય આત્માઓ પરકીય ચેતન દ્રવ્યત્વથી સંયુક્ત છે.) પ્ર. ૨૦