Pravachansar (Gujarati). Gatha: 220.

< Previous Page   Next Page >


Page 404 of 513
PDF/HTML Page 435 of 544

 

૪૦પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-
अथान्तरङ्गच्छेदप्रतिषेध एवायमुपधिप्रतिषेध इत्युपदिशति
ण हि णिरवेक्खो चागो ण हवदि भिक्खुस्स आसयविसुद्धी
अविसुद्धस्स य चित्ते कहं णु कम्मक्खओ विहिदो ।।२२०।।
न हि निरपेक्षस्त्यागो न भवति भिक्षोराशयविशुद्धिः
अविशुद्धस्य च चित्ते कथं नु कर्मक्षयो विहितः ।।२२०।।

न खलु बहिरङ्गसङ्गसद्भावे तुषसद्भावे तण्डुलगताशुद्धत्वस्येवाशुद्धोपयोगरूप- स्यान्तरङ्गच्छेदस्य प्रतिषेधः, तद्भावे च न शुद्धोपयोगमूलस्य कैवल्यस्योपलम्भः अतोऽशुद्धोप- निरवद्याहारादिसहकारिकारणं ग्राह्यमिति पुनरप्यपवादविशेषव्याख्यानमुख्यत्वेन ‘उवयरणं जिणमग्गे’ इत्याद्येकादशगाथा भवन्ति अत्र टीकायां गाथाचतुष्टयं नास्ति एवं मूलसूत्राभिप्रायेण त्रिंशद्गाथाभिः, टीकापेक्षया पुनर्द्वादशगाथाभिः द्वितीयान्तराधिकारे समुदायपातनिका तथाहिअथ भावशुद्धि- पूर्वकबहिरङ्गपरिग्रहपरित्यागे कृते सति अभ्यन्तरपरिग्रहपरित्यागः कृत एव भवतीति निर्दिशति हि णिरवेक्खो चागो न हि निरपेक्षस्त्यागः यदि चेत्, परिग्रहत्यागः सर्वथा निरपेक्षो न भवति किंतु किमपि वस्त्रपात्रादिकं ग्राह्यमिति भवता भण्यते, तर्हि हे शिष्य ण हवदि भिक्खुस्स आसयविसुद्धी भवति भिक्षोराशयविशुद्धिः, तदा सापेक्षपरिणामे सति भिक्षोस्तपोधनस्य चित्तशुद्धिर्न भवति अविसुद्धस्य हि चित्ते शुद्धात्मभावनारूपशुद्धिरहितस्य तपोधनस्य चित्ते मनसि हि स्फुटं कहं तु कम्मक्खओ विहिदो कथं तु कर्मक्षयो विहितः उचितो, न कथमपि अनेनैतदुक्तं भवतियथा बहिरङ्गतुषसद्भावे सति तण्डुलस्याभ्यन्तरशुद्धिं कर्तुं नायाति तथा विद्यमाने वा बहिरङ्गपरि- ग्रहाभिलाषे सति निर्मलशुद्धात्मानुभूतिरूपां चित्तशुद्धिं कर्तुं नायाति यदि पुनर्विशिष्टवैराग्य-

હવે આ ઉપધિનો (પરિગ્રહનો) નિષેધ તે અંતરંગ છેદનો જ નિષેધ છે એમ ઉપદેશે છેઃ

નિરપેક્ષ ત્યાગ ન હોય તો નહિ ભાવશુદ્ધિ ભિક્ષુને,
ને ભાવમાં અવિશુદ્ધને ક્ષય કર્મનો કઈ રીત બને? ૨૨૦.

અન્વયાર્થઃ[निरपेक्षः त्यागः न हि] જો નિરપેક્ષ (કોઈ પણ વસ્તુની અપેક્ષા વિનાનો) ત્યાગ ન હોય તો [भिक्षोः] ભિક્ષુને [आशयविशुद्धिः] ભાવની વિશુદ્ધિ [न भवति] નથી; [च] અને [चित्ते अविशुद्धस्य] ભાવમાં જે અવિશુદ્ધ છે તેને [कर्मक्षयः] કર્મક્ષય [कथं नु] કઇ રીતે [विहितः] થઈ શકે?

ટીકાઃજેમ ફોતરાંના સદ્ભાવમાં ચોખાને વિષે રહેલી (રક્તતારૂપરતાશરૂપ) અશુદ્ધતાનો ત્યાગ (અભાવ, નાશ) હોતો નથી, તેમ બહિરંગ સંગના સદ્ભાવમાં અશુદ્ધોપયોગરૂપ અંતરંગ છેદનો ત્યાગ હોતો નથી; અને તેના સદ્ભાવમાં (અશુદ્ધોપયોગરૂપ