स्वभावसंभावनसमर्थतया पर्यायमात्राशक्तिमत्यस्यात्मनः स्वभाव एव स्थितिमासूत्रयन्ति, ते खलु सहजविजृम्भितानेकान्तदृष्टिप्रक्षपितसमस्तैकान्तदृष्टिपरिग्रहग्रहा मनुष्यादिगतिषु तद्विग्रहेषु चाविहिताहङ्कारममकारा अनेकापवरकसंचारितरत्नप्रदीपमिवैकरूपमेवात्मानमुपलभमाना अविचलितचेतनाविलासमात्रमात्मव्यवहारमुररीकृत्य क्रोडीकृतसमस्तक्रियाकुटुम्बकं मनुष्य- व्यवहारमनाश्रयन्तो विश्रान्तरागद्वेषोन्मेषतया परममौदासीन्यमवलंबमाना निरस्तसमस्त- परद्रव्यसंगतितया स्वद्रव्येणैव केवलेन संगतत्वात्स्वसमया जायन्ते । अतः स्वसमय एवात्मन- स्तत्त्वम् ।।९४।।
निरताः जीवाः परसमइग त्ति णिद्दिट्ठा ते परसमया इति निर्दिष्टाः क थिताः । तथाहितथाहि —
मनुष्यादिपर्यायरूपोऽहमित्यहङ्कारो भण्यते, मनुष्यादिशरीरं तच्छरीराधारोत्पन्नपञ्चेन्द्रियविषयसुखस्वरूपं च ममेति ममकारो भण्यते, ताभ्यां परिणताः ममकाराहङ्काररहितपरमचैतन्यचमत्कारपरिणतेश्च्युता ये ते क र्मोदयजनितपरपर्यायनिरतत्वात्परसमया मिथ्यादृष्टयो भण्यन्ते । आदसहावम्हि ठिदा ये पुनरात्मस्वरूपे स्थितास्ते सगसमया मुणेदव्वा स्वसमया मन्तव्या ज्ञातव्या इति । तद्यथातद्यथा — अनेकापवरक संचारितैक -
रत्नप्रदीप इवानेक शरीरेष्वप्येकोऽहमिति दृढसंस्कारेण निजशुद्धात्मनि स्थिता ये ते क र्मोदयजनित- पर्यायपरिणतिरहितत्वात्स्वसमया भवन्तीत्यर्थः ।।९४।। अथ द्रव्यस्य सत्तादिलक्षणत्रयं सूचयति —
आत्माना स्वभावमां ज स्थिति करे छे ( – लीन थाय छे), तेओ — जेमणे सहज -खीलेली अनेकान्तद्रष्टि वडे समस्त एकांतद्रष्टिना १परिग्रहना आग्रहो ( – पकडो) प्रक्षीण कर्या छे एवा — मनुष्यादि गतिओमां अने ते गतिओनां शरीरोमां अहंकार -ममकार नहि करतां अनेक ओरडाओमां २संचारित रत्नदीपकनी माफक एकरूप ज आत्माने उपलब्ध करता थका ( – अनुभवता थका), अविचलितचेतनाविलासमात्र आत्मव्यवहारने अंगीकार करीने, जेमां समस्त क्रियाकलापने भेटवामां आवे छे एवा मनुष्यव्यवहारनो आश्रय नहि करता थका, रागद्वेषना ३उन्मेष अटकी गया होवाने लीधे परम उदासीनताने अवलंबता थका, समस्त परद्रव्यनी संगति दूर करी होवाने लीधे केवळ स्वद्रव्य साथे संगतपणुं होवाथी खरेखर ४स्वसमय थाय छे अर्थात् स्वसमयरूपे परिणमे छे.
माटे स्वसमय ज आत्मानुं तत्त्व छे. प्र. २२
१. परिग्रह = स्वीकार; अंगीकार.
२. संचारित = लई जवामां आवता. (जेम जुदा जुदा ओरडामां लई जवामां आवतो रत्नदीपक एकरूप
ज छे, ते बिलकुल ओरडारूप थतो नथी अने ओरडानी क्रिया करतो नथी, तेम जुदां जुदां शरीरोमां
प्रवेशतो आत्मा एकरूप ज छे, ते बिलकुल शरीररूप नथी अने शरीरनी क्रिया करतो नथी – आम ज्ञानी जाणे छे.)
३. उन्मेष = प्रगट थवुं ते; प्राकट्य; स्फुरण.
४. जे जीव स्व साथे एकपणानी मान्यतापूर्वक (स्व साथे) जोडाय तेने स्वसमय कहेवामां आवे छे.