इह खलु यदनारब्धस्वभावभेदमुत्पादव्ययध्रौव्यत्रयेण गुणपर्यायद्वयेन च यल्लक्ष्यते तद्द्रव्यम् । तत्र हि द्रव्यस्य स्वभावोऽस्तित्वसामान्यान्वयः । अस्तित्वं हि वक्ष्यति द्विविधं, स्वरूपास्तित्वं सादृश्यास्तित्वं चेति । तत्रोत्पादः प्रादुर्भावः, व्ययः प्रच्यवनं, ध्रौव्यमवस्थितिः । गुणा विस्तारविशेषाः । ते द्विविधाः सामान्यविशेषात्मकत्वात् । तत्रास्तित्वं नास्तित्व- मेकत्वमन्यत्वं द्रव्यत्वं पर्यायत्वं सर्वगतत्वमसर्वगतत्वं सप्रदेशत्वमप्रदेशत्वं मूर्तत्वममूर्तत्वं सक्रि यत्वमक्रि यत्वं चेतनत्वमचेतनत्वं कर्तृत्वमकर्तृत्वं भोक्तृत्वमभोक्तृत्वमगुरुलघुत्वं चेत्यादयः सामान्यगुणाः । अवगाहहेतुत्वं गतिनिमित्तता स्थितिकारणत्वं वर्तनायतनत्वं रूपादिमत्ता चेतनत्वमित्यादयो विशेषगुणाः । पर्याया आयतविशेषाः । ते पूर्वमेवोक्ताश्चतुर्विधाः । न च केवलज्ञानोत्पत्तिप्रस्तावे शुद्धात्मरुचिपरिच्छित्तिनिश्चलानुभूतिरूपकारणसमयसारपर्यायस्य विनाशे सति शुद्धात्मोपलम्भव्यक्तिरूपकार्यसमयसारस्योत्पादः कारणसमयसारस्य व्ययस्तदुभयाधारभूतपरमात्मद्रव्य- त्वेन ध्रौव्यं च । तथानन्तज्ञानादिगुणाः, गतिमार्गणाविपक्षभूतसिद्धगतिः, इन्द्रियमार्गणाविपक्ष- भूतातीन्द्रियत्वादिलक्षणाः शुद्धपर्यायाश्च भवन्तीति । यथा शुद्धसत्तया सहाभिन्नं परमात्मद्रव्यं पूर्वोक्तोत्पादव्ययध्रौव्यैर्गुणपर्यायैश्च सह संज्ञालक्षणप्रयोजनादिभेदेऽपि सति तैः सह सत्ताभेदं न
टीकाः — अहीं (आ विश्वमां) जे, स्वभावभेद कर्या विना, १उत्पाद -व्यय- ध्रौव्यत्रयथी अने २गुण -पर्यायद्वयथी ३लक्षित थाय छे, ते द्रव्य छे. तेमां ( – स्वभाव, उत्पाद, व्यय, ध्रौव्य, गुण ने पर्याय ए छ शब्दो कह्या तेमां), द्रव्यनो स्वभाव ते ४अस्तित्वसामान्यरूप अन्वय. अस्तित्व बे प्रकारनुं कहेशेः (१) स्वरूप -अस्तित्व अने (२) साद्रश्य -अस्तित्व. उत्पाद ते प्रादुर्भाव (अर्थात् प्रगट थवुं, उत्पन्न थवुं); व्यय ते प्रच्युति (अर्थात् भ्रष्ट थवुं, नष्ट थवुं); ध्रौव्य ते अवस्थिति (अर्थात् टकवुं). गुणो ते विस्तारविशेषो. तेओ सामान्य -विशेषात्मक होवाथी बे प्रकारना छे. तेमां, अस्तित्व, नास्तित्व, एकत्व, अन्यत्व, द्रव्यत्व, पर्यायत्व, सर्वगतत्व, असर्वगतत्व, सप्रदेशत्व, अप्रदेशत्व, मूर्तत्व, अमूर्तत्व, सक्रियत्व, अक्रियत्व, चेतनत्व, अचेतनत्व, कर्तृत्व, अकर्तृत्व, भोक्तृत्व, अभोक्तृत्व, अगुरुलघुत्व इत्यादिक सामान्यगुणो छे; अवगाहहेतुत्व, गतिनिमित्तता, स्थितिकारणत्व, वर्तनायतनत्व, रूपादिमत्त्व, चेतनत्व, इत्यादिक विशेषगुणो छे. पर्यायो ते आयतविशेषो. तेओ पूर्वे ज (९३मी गाथानी टीकामां) कहेला चार प्रकारना छे.
१. उत्पाद -व्यय -ध्रौव्यत्रय = उत्पाद, व्यय ने ध्रौव्य – ए त्रिपुटी (त्रणनो समूह)
२. गुणपर्यायद्वय = गुण ने पर्याय — ए युगल (बेनो समूह)
३. लक्षित थाय छे = लक्ष्यरूप थाय छे; ओळखाय छे. [(१) उत्पाद -व्यय -ध्रौव्य तथा (२) गुणपर्याय ते लक्षणो छे अने द्रव्य ते लक्ष्य छे.]
४. ‘छे, छे, छे’ एवो एकरूप भाव द्रव्यनो स्वभाव छे. (अन्वय = एकरूपता; सद्रशभाव.)