पर्यायद्रव्यत्वेषु प्रत्येकवर्तीन्यप्युत्पादव्ययध्रौव्याणि त्रिस्वभावस्पर्शिनि द्रव्ये सामस्त्येनैक- समय एवावलोक्यन्ते । यथैव च वर्धमानपिण्डमृत्तिकात्ववर्तीन्युत्पादव्ययध्रौव्याणि मृत्तिकैव, न वस्त्वन्तरं; तथैवोत्तरप्राक्तनपर्यायद्रव्यत्ववर्तीन्यप्युत्पादव्ययध्रौव्याणि द्रव्यमेव, न खल्व- र्थान्तरम् ।।१०२।।
पाडुब्भवदि य अण्णो पज्जाओ पज्जओ वयदि अण्णो ।
सर्वद्रव्यपर्यायेष्ववबोद्धव्यमित्यर्थः ।।१०२।। एवमुत्पादव्ययध्रौव्यरूपलक्षणव्याख्यानमुख्यतया गाथा-
त्रयेण तृतीयस्थलं गतम् । अथ द्रव्यपर्यायेणोत्पादव्ययध्रौव्याणि दर्शयति — पाडुब्भवदि य प्रादुर्भवति च
जायते । अण्णो अन्यः कश्चिदपूर्वानन्तज्ञानसुखादिगुणास्पदभूतः शाश्वतिकः । स कः । पज्जाओ
छतां १त्रिस्वभावस्पर्शी द्रव्यमां तेओ समस्तपणे (त्रणे भेगां) एक समयमां ज जोवामां आवे छे.
वळी जेवी रीते रामपात्र, मृत्तिकापिंड अने माटीपणामां वर्तनारां उत्पाद, व्यय अने ध्रौव्य माटी ज छे, अन्य वस्तु नथी; तेवी ज रीते उत्तर पर्याय, पूर्व पर्याय अने द्रव्यपणामां वर्तनारां उत्पाद, व्यय अने ध्रौव्य द्रव्य ज छे, अन्य पदार्थ नथी. १०२.
हवे द्रव्यनां उत्पाद -व्यय -ध्रौव्य २अनेकद्रव्यपर्याय द्वारा विचारे छेः —
अन्वयार्थः — [द्रव्यस्य] द्रव्यनो [अन्यः पर्यायः] अन्य पर्याय [प्रादुर्भवति] उत्पन्न थाय छे [च] अने [अन्यः पर्यायः] कोई अन्य पर्याय [व्येति] नष्ट थाय छे; [तद् अपि] परंतु [द्रव्यं] द्रव्य तो [प्रणष्टं न एव] नष्ट पण नथी, [उत्पन्नं न] उत्पन्न पण नथी ( – ध्रुव छे).
१९८प्रवचनसार[ भगवानश्रीकुंदकुंद-
१. त्रिस्वभावस्पर्शी = त्रणे स्वभावने स्पर्शनारुं. (द्रव्य उत्पाद, व्यय अने ध्रौव्य ए त्रणे स्वभावने धारे छे.)
२. अनेकद्रव्यपर्याय = एकथी वधारे द्रव्योना संयोगथी थतो पर्याय