स्थास्यत्युद्यत्सहजमहिमा सर्वदा मुक्त एव ।।८।।
इति प्रवचनसारवृत्तौ तत्त्वदीपिकायां श्रीमदमृतचंद्रसूरिविरचितायां ज्ञेयतत्त्वप्रज्ञापने द्रव्यसामान्यप्रज्ञापनं समाप्तम् ।। व्याख्यानेन तृतीया चेति । ‘दव्वं जीवमजीवं’ इत्यादिगाथात्रयेण प्रथमस्थलम् । तदनन्तरं ज्ञानादि- विशेषगुणानां स्वरूपकथनेन ‘लिंगेहिं जेहिं’ इत्यादिगाथाद्वयेन द्वितीयस्थलम् । अथानन्तरं स्वकीय- स्वकीयविशेषगुणोपलक्षितद्रव्याणां निर्णयार्थं ‘वण्णरस’ इत्यादिगाथात्रयेण तृतीयस्थलम् । अथ पञ्चास्तिकायकथनमुख्यत्वेन ‘जीवा पोग्गलकाया’ इत्यादिगाथाद्वयेन चतुर्थस्थलम् । अतः परं द्रव्याणां लोकाकाशमाधार इति कथनेन प्रथमा, यदेवाकाशद्रव्यस्य प्रदेशलक्षणं तदेव शेषाणामिति कथनरूपेण द्वितीया चेति ‘लोगालोगेसु’ इत्यादिसूत्रद्वयेन पञ्चमस्थलम् । तदनन्तरं कालद्रव्यस्याप्रदेशत्वस्थापनरूपेण प्रथमा, समयरूपः पर्यायकालः कालाणुरूपो द्रव्यकाल इति कथनरूपेण द्वितीया चेति ‘समओ दु अप्पदेसो’ इत्यादिगाथाद्वयेन षष्ठस्थलम् । अथ प्रदेशलक्षणकथनेन प्रथमा, तिर्यक्प्रचयोर्ध्वप्रचयस्वरूप-
[अर्थः — ] ए रीते परपरिणतिना उच्छेद द्वारा (अर्थात् परद्रव्यरूप परिणमनना नाश द्वारा) तेम ज कर्ता, कर्म वगेरे भेदो होवानी जे भ्रांति तेना पण नाश द्वारा आखरे जेणे शुद्ध आत्मतत्त्वने उपलब्ध कर्युं छे — एवो आ आत्मा, चैतन्यमात्ररूप विशद (निर्मळ) तेजमां लीन रह्यो थको, पोताना सहज (स्वाभाविक) महिमाना प्रकाशमानपणे सर्वदा मुक्त ज रहेशे.
[हवे श्लोक द्वारा नवा विषयनुं — द्रव्यविशेषना वर्णननुं — सूचन करवामां आवे छेः]
[अर्थः — ] ए रीते द्रव्यसामान्यना ज्ञानथी मनने गंभीर करीने, हवे द्रव्यविशेषना १परिज्ञाननो प्रारंभ करवामां आवे छे.
आम (श्रीमद्भगवत्कुंदकुंदाचार्यदेवप्रणीत) श्री प्रवचनसार शास्त्रनी श्रीमद् अमृतचंद्राचार्यदेवविरचित तत्त्वदीपिका नामनी टीकामां ज्ञेयतत्त्व-प्रज्ञापनने विषे द्रव्यसामान्यप्रज्ञापन समाप्त थयुं.
*मंदाक्रांता छंद
+अनुष्टुप छंद
१. परिज्ञान = पूरुं ज्ञान; विस्तारपूर्वक ज्ञान.