समयपदार्थस्य सिद्धयति सद्भावः । यदि विशेषसामान्यास्तित्वे सिद्धयतस्तदा त अस्तित्व- मन्तरेण न सिद्धयतः कथंचिदपि ।।१४३।।
जस्स ण संति पदेसा पदेसमेत्तं व तच्चदो णादुं । सुण्णं जाण तमत्थं अत्थंतरभूदमत्थीदो ।।१४४।।
संभवस्थितिनाशसंज्ञिता अर्थाः धर्माः स्वभावा इति यावत् । कस्य संबन्धिनः । समयस्स
समयरूपपर्यायस्योत्पादकत्वात् समयः कालाणुस्तस्य । सव्वकालं यद्येकस्मिन् वर्तमानसमये सर्वदा
तथैव । एस हि कालाणुसब्भावो एषः प्रत्यक्षीभूतो हि स्फु टमुत्पादव्ययध्रौव्यात्मककालाणुसद्भाव इति ।
तद्यथा — यथा पूर्वमेकसमयोत्पादप्रध्वंसाधारेणाङ्गुलिद्रव्यादिदृष्टान्तेन वर्तमानसमये कालद्रव्यस्यो-
त्पादव्ययध्रौव्यत्वं स्थापितं तथा सर्वसमयेषु ज्ञातव्यमिति । अत्र यद्यप्यतीतानन्तकाले दुर्लभायाः
सर्वप्रकारोपादेयभूतायाः सिद्धगतेः काललब्धिरूपेण बहिरङ्गसहकारी भवति कालस्तथापि निश्चयनयेन निजशुद्धात्मतत्त्वसम्यक्श्रद्धानज्ञानानुष्ठानसमस्तपरद्रव्येच्छानिरोधलक्षणतपश्चरणरूपा या तु निश्चयचतु- र्विधाराधना सैव तत्रोपादानकारणं, न च कालस्तेन कारणेन स हेय इति भावार्थः ।।१४३।।
नहि. आ ज काळपदार्थना सद्भावनी (अस्तित्वनी) सिद्धि छे; (कारण के) जो विशेष अस्तित्व अने सामान्य अस्तित्व सिद्ध थाय छे तो तेओ अस्तित्व विना कोई पण रीते सिद्ध थता नथी. १४३.
हवे काळपदार्थना अस्तित्वनी अन्यथा अनुपपत्ति होवाथी (अर्थात् काळपदार्थनुं अस्तित्व बीजी कोई रीते नहि बनी शकतुं होवाथी) तेनुं प्रदेशमात्रपणुं सिद्ध करे छेः —
अन्वयार्थः — [यस्य] जे पदार्थने [प्रदेशाः] प्रदेशो [प्रदेशमात्रं वा] अथवा एक प्रदेश पण [तत्त्वतः ज्ञातुम् न सन्ति] परमार्थे जणातो नथी, [तम् अर्थम्] ते पदार्थने [शून्यं जानीहि] शून्य जाण — [अस्तित्वात् अर्थान्तरभूतम्] के जे अस्तित्वथी अर्थान्तरभूत ( – अन्य) छे.
२८४प्रवचनसार[ भगवानश्रीकुंदकुंद-