मूलभूतस्य छेदो न यथा स्यात्तथा संयतस्य स्वस्य योग्यमतिकर्कशमप्याचरणमाचरणीय-
मित्युत्सर्गसापेक्षोऽपवादः । अतः सर्वथोत्सर्गापवादमैत्र्या सौस्थित्यमाचरणस्य विधेयम् ।।२३०।।
आहारे व विहारे देसं कालं समं खमं उवधिं ।
जाणित्ता ते समणो वट्टदि जदि अप्पलेवी सो ।।२३१।। सकाशादन्यद्बाह्याभ्यन्तरपरिग्रहरूपं सर्वं त्याज्यमित्युत्सर्गो निश्चयनयः सर्वपरित्यागः परमोपेक्षासंयमो वीतरागचारित्रं शुद्धोपयोग इति यावदेकार्थः । तत्रासमर्थः पुरुषः शुद्धात्मभावनासहकारिभूतं किमपि प्रासुकाहारज्ञानोपकरणादिकं गृह्णातीत्यपवादो व्यवहारनय एकदेशपरित्यागः तथाचापहृतसंयमः सरागचारित्रं शुभोपयोग इति यावदेकार्थः । तत्र शुद्धात्मभावनानिमित्तं सर्वत्यागलक्षणोत्सर्गे दुर्धरानुष्ठाने प्रवर्तमानस्तपोधनः शुद्धात्मतत्त्वसाधकत्वेन मूलभूतसंयमस्य संयमसाधकत्वेन मूलभूतशरीरस्य वा यथा छेदो विनाशो न भवति तथा किमपि प्रासुकाहारादिकं गृह्णातीत्यपवादसापेक्ष उत्सर्गो भण्यते । यदा पुनरपवादलक्षणेऽपहृतसंयमे प्रवर्तते तदापि शुद्धात्मतत्त्वसाधकत्वेन मूलभूतसंयमस्य संयमसाधकत्वेन मूलभूतशरीरस्य वा यथोच्छेदो विनाशो न भवति तथोत्सर्गसापेक्षत्वेन प्रवर्तते । तथाप्रवर्तते इति कोऽर्थः । यथा संयमविराधना न भवति तथेत्युत्सर्गसापेक्षोऽपवाद इत्यभिप्रायः ।।२३०।। अथापवादनिरपेक्षमुत्सर्गं तथैवोत्सर्गनिरपेक्षमपवादं च
बाळ -वृद्ध -श्रांत -ग्लाने शरीरनो — के जे शुद्धात्मतत्त्वना साधनभूत संयमनुं साधन होवाथी मूळभूत छे तेनो — छेद जे रीते न थाय ते रीते बाळ -वृद्ध -श्रांत -ग्लान एवा पोताने योग्य मृदु आचरण आचरतां, (तेणे) संयमनो — के जे शुद्धात्मतत्त्वनुं साधन होवाथी मूळभूत छे तेनो (पण) — छेद जे रीते न थाय ते रीते संयत एवा पोताने योग्य अति कर्कश आचरण पण आचरवुं, ए प्रमाणे उत्सर्गसापेक्ष अपवाद छे.
आथी (एम कह्युं के) सर्वथा (सर्व प्रकारे) उत्सर्ग ने अपवादनी मैत्री वडे आचरणनुं सुस्थितपणुं करवुं. २३०.
हवे उत्सर्ग अने अपवादना विरोध ( – अमैत्री) वडे आचरणनुं १दुःस्थितपणुं थाय छे एम उपदेशे छेः —
४२६प्रवचनसार[ भगवानश्रीकुंदकुंद-
१. दुःस्थित = खराब स्थितिवाळुं; बरबाद; खुवार; पायमाल.