णत्थि विणा परिणामं अत्थो अत्थं विणेह परिणामो ।
न खलु परिणाममन्तरेण वस्तु सत्तामालम्बते । वस्तुनो द्रव्यादिभिः परिणामात् पृथगुपलम्भाभावान्निःपरिणामस्य खरश्रृङ्गकल्पत्वाद् द्रश्यमानगोरसादिपरिणामविरोधाच्च । भावार्थः ।।९।। अथ नित्यैकान्तक्षणिकैकान्तनिषेधार्थं परिणामपरिणामिनोः परस्परं कथंचिदभेदं दर्शयति — णत्थि विणा परिणामं अत्थो मुक्तजीवे तावत्कथ्यते, सिद्धपर्यायरूपशुद्धपरिणामं विना शुद्धजीवपदार्थो नास्ति । कस्मात् । संज्ञालक्षणप्रयोजनादिभेदेऽपि प्रदेशभेदाभावात् । अत्थं विणेह परिणामो मुक्तात्मपदार्थं विना इह जगति शुद्धात्मोपलम्भलक्षणः सिद्धपर्यायरूपः शुद्धपरिणामो नास्ति । कस्मात् । संज्ञादिभेदेऽपि प्रदेशभेदाभावात् । दव्वगुणपज्जयत्थो आत्मस्वरूपं द्रव्यं, तत्रैव केवलज्ञानादयो गुणाः, सिद्धरूपः पर्यायश्च, इत्युक्तलक्षणेषु द्रव्यगुणपर्यायेषु तिष्ठतीति द्रव्यगुणपर्यायस्थो भवति । स
सिद्धांतमां जीवना असंख्य परिणामोने मध्यम वर्णनथी १४ गुणस्थानरूपे कहेवामां आव्या छे. ते गुणस्थानोने संक्षेपथी ‘उपयोग’रूपे वर्णवतां, प्रथम त्रण गुणस्थानोमां तारतम्यपूर्वक घटतो घटतो अशुभोपयोग, चोथाथी छठ्ठा गुणस्थान सुधी तारतम्यपूर्वक (वधतो वधतो) शुभोपयोग, सातमाथी बारमा गुणस्थान सुधी तारतम्यपूर्वक शुद्धोपयोग अने छेल्लां बे गुणस्थानोमां शुद्धोपयोगनुं फळ — आवुं वर्णन कथंचित् थई शके छे. ९.
हवे परिणाम वस्तुनो स्वभाव छे एम नक्की करे छेः —
अन्वयार्थः — [इह] आ लोकमां [परिणामं विना] परिणाम विना [अर्थः नास्ति] पदार्थ नथी, [अर्थं विना] पदार्थ विना [परिणामः] परिणाम नथी; [अर्थः] पदार्थ [द्रव्यगुणपर्यायस्थः] द्रव्य -गुण -पर्यायमां रहेलो अने [अस्तित्वनिर्वृत्तः] (उत्पादव्यय ध्रौव्यमय) अस्तित्वथी बनेलो छे.
टीकाः — परिणाम विना वस्तु हयाती धरती नथी, कारण के वस्तु द्रव्यादि वडे (अर्थात् द्रव्य -क्षेत्र -काळ -भावे) परिणामथी जुदी अनुभवमां (जोवामां) आवती नथी; केम