अयं खल्वात्मा शुद्धोपयोगसामर्थ्यात् प्रक्षीणघातिकर्मा, क्षायोपशमिकज्ञान- दर्शनासंपृक्तत्वादतीन्द्रियो भूतः सन्निखिलान्तरायक्षयादनन्तवरवीर्यः, कृत्स्नज्ञानदर्शनावरण- प्रलयादधिक के वलज्ञानदर्शनाभिधानतेजाः, समस्तमोहनीयाभावादत्यन्तनिर्विकारशुद्धचैतन्य- स्वभावमात्मानमासादयन् स्वयमेव स्वपरप्रकाशकत्वलक्षणं ज्ञानमनाकु लत्वलक्षणं सौख्यं च भूत्वा परिणमते । एवमात्मनो ज्ञानानन्दौ स्वभाव एव । स्वभावस्य तु परानपेक्षत्वादिन्द्रियै- र्विनाप्यात्मनो ज्ञानानन्दौ संभवतः ।।१९।। तावन्निश्चयेनानन्तज्ञानसुखस्वभावोऽपि व्यवहारेण संसारावस्थायां कर्मप्रच्छादितज्ञानसुखः सन् पश्चादिन्द्रियाधारेण किमप्यल्पज्ञानं सुखं च परिणमति । यदा पुनर्निर्विकल्पस्वसंवित्तिबलेन कर्माभावो भवति तदा क्षयोपशमाभावादिन्द्रियाणि न सन्ति स्वकीयातीन्द्रियज्ञानं सुखं चानुभवति । ततः स्थितं इन्द्रियाभावेऽपि स्वकीयानन्तज्ञानं सुखं चानुभवति । तदपि कस्मात् । स्वभावस्य परापेक्षा नास्तीत्यभिप्रायः ।।१९।। अथातीन्द्रियत्वादेव केवलिनः शरीराधारोद्भूतं भोजनादिसुखं क्षुधादिदुःखं च नास्तीति विचारयति — सोक्खं वा पुण दुक्खं केवलणाणिस्स णत्थि सुखं वा पुनर्दुःखं वा केवलज्ञानिनो
अन्वयार्थः — [प्रक्षीणघातिकर्मा] जेनां घातिकर्मो क्षय पाम्यां छे, [अतीन्द्रियः जातः] जे अतीन्द्रिय थयो छे, [अनंतवरवीर्यः] अनंत जेनुं उत्तम वीर्य छे अने [अधिकतेजाः] १अधिक जेनुं (केवळज्ञान अने केवळदर्शनरूप) तेज छे [सः] एवो ते (स्वयंभू आत्मा) [ज्ञानं सौख्यं च] ज्ञान अने सुखरूपे [परिणमति] परिणमे छे.
टीकाः — शुद्धोपयोगना सामर्थ्यथी जेनां घातिकर्मो क्षय पाम्यां छे, क्षायोपशमिक ज्ञान -दर्शन साथे असंपृक्त (संपर्क विनानो) होवाथी जे अतीन्द्रिय थयो छे, समस्त अंतरायनो क्षय थयो होवाथी अनंत जेनुं उत्तम वीर्य छे, समस्त ज्ञानावरण अने दर्शनावरणनो प्रलय थयो होवाथी अधिक जेनुं केवळज्ञान अने केवळदर्शन नामनुं तेज छे — एवो आ (स्वयंभू) आत्मा, समस्त मोहनीयना अभावने लीधे अत्यंत निर्विकार शुद्ध चैतन्य- स्वभाववाळा आत्माने ( – अत्यंत निर्विकार शुद्ध चैतन्य जेनो स्वभाव छे एवा आत्माने) अनुभवतो थको स्वयमेव (पोते ज) स्वपरप्रकाशकतालक्षण ज्ञान अने अनाकुळतालक्षण सुख थईने परिणमे छे. आ रीते आत्मानो, ज्ञान अने आनंद स्वभाव ज छे. अने स्वभाव तो परथी २अनपेक्ष होवाथी इन्द्रियो विना पण आत्माने ज्ञान अने आनंद होय छे. प्र. ५
१. अधिक = उत्कृष्ट; असाधारण; अत्यंत.
२. अनपेक्ष = स्वतंत्र; उदासीन; अपेक्षा विनानो.