सर्वमिति यावत् । ततो निःशेषावरणक्षयक्षण एव लोकालोकविभागविभक्तसमस्तवस्त्वाकार- पारमुपगम्य तथैवाप्रच्युतत्वेन व्यवस्थितत्वात् ज्ञानं सर्वगतम् ।।२३।।
लोकं भवति । शुद्धबुद्धैकस्वभावसर्वप्रकारोपादेयभूतपरमात्मद्रव्यादिषड्द्रव्यात्मको लोकः, लोकाद्बहि-
र्भागे शुद्धाकाशमलोकः, तच्च लोकालोकद्वयं स्वकीयस्वकीयानन्तपर्यायपरिणतिरूपेणानित्यमपि द्रव्यार्थिकनयेन नित्यम् । तम्हा णाणं तु सव्वगयं यस्मान्निश्चयरत्नत्रयात्मकशुद्धोपयोगभावनाबलेनोत्पन्नं यत्केवलज्ञानं तट्टङ्कोत्कीर्णाकारन्यायेन निरन्तरं पूर्वोक्तज्ञेयं जानाति, तस्माद्वयवहारेण तु ज्ञानं सर्वगतं भण्यते । ततः स्थितमेतदात्मा ज्ञानप्रमाणं ज्ञानं सर्वगतमिति ।।२३।। अथात्मानं ज्ञानप्रमाणं ये न मन्यन्ते तत्र हीनाधिकत्वे दूषणं ददाति — णाणप्पमाणमादा ण हवदि जस्सेह ज्ञानप्रमाणमात्मा न भवति
बधुंय छे. (ज्ञेय तो छये द्रव्यनो समूह एटले के बधुंय छे.) माटे निःशेष आवरणना क्षयनी क्षणे ज लोक अने अलोकना विभागथी विभक्त समस्त वस्तुओना आकारोना पारने पामीने ए रीते ज अच्युतपणे रहेतुं होवाथी ज्ञान सर्वगत छे.
भावार्थः — गुण -पर्यायोथी द्रव्य अनन्य छे माटे आत्मा ज्ञानथी हीन -अधिक नहि होवाथी ज्ञान जेवडो ज छे; अने जेम दाह्यने (बळवायोग्य पदार्थने) अवलंबनार दहन दाह्यनी बराबर ज छे तेम ज्ञेयने अवलंबनार ज्ञान ज्ञेयनी बराबर ज छे. ज्ञेय तो समस्त लोकालोक अर्थात् बधुंय छे. माटे, सर्व आवरणनो क्षय थतां ज (ज्ञान) सर्वने जाणतुं होवाथी अने पछी कदी सर्वने जाणवामांथी च्युत नहि थतुं होवाथी ज्ञान सर्वव्यापक छे. २३.
हवे आत्माने ज्ञानप्रमाण नहि मानवामां बे पक्ष रजू करीने दोष बतावे छेः — जीवद्रव्य ज्ञानप्रमाण नहि — ए मान्यता छे जेहने, तेना मते जीव ज्ञानथी हीन के अधिक अवश्य छे; २४. जो हीन आत्मा होय, नव जाणे अचेतन ज्ञान ए, ने अधिक ज्ञानथी होय तो वण ज्ञान कयम जाणे अरे? २५.