आत्मा हि ‘समगुणपर्यायं द्रव्यम्’ इति वचनात् ज्ञानेन सह हीनाधिकत्वरहितत्वेन परिणतत्वात्तत्परिमाणः, ज्ञानं तु ज्ञेयनिष्ठत्वाद्दाह्यनिष्ठदहनवत्तत्परिमाणं; ज्ञेयं तु लोकालोकविभागविभक्तानन्तपर्यायमालिकालीढस्वरूपसूचिता विच्छेदोपदर्शितध्रौव्या षड्द्रव्यी व्यवहारेण सर्वगतमित्युपदिशति — आदा णाणपमाणं ज्ञानेन सह हीनाधिकत्वाभावादात्मा ज्ञानप्रमाणो भवति । तथाहि — ‘समगुणपर्यायं द्रव्यं भवति’ इति वचनाद्वर्तमानमनुष्यभवे वर्तमानमनुष्य- पर्यायप्रमाणः, तथैव मनुष्यपर्यायप्रदेशवर्तिज्ञानगुणप्रमाणश्च प्रत्यक्षेण दृश्यते यथायमात्मा, तथा निश्चयतः सर्वदैवाव्याबाधाक्षयसुखाद्यनन्तगुणाधारभूतो योऽसौ केवलज्ञानगुणस्तत्प्रमाणोऽयमात्मा । णाणं णेयप्पमाणमुद्दिट्ठं दाह्यनिष्ठदहनवत् ज्ञानं ज्ञेयप्रमाणमुद्दिष्टं कथितम् । णेयं लोयालोयं ज्ञेयं लोका-
हवे आत्मानुं ज्ञानप्रमाणपणुं अने ज्ञाननुं सर्वगतपणुं प्रकाशे छेः —
अन्वयार्थः — [आत्मा] आत्मा [ज्ञानप्रमाणं] ज्ञानप्रमाण छे; [ज्ञानं] ज्ञान [ज्ञेयप्रमाणं] ज्ञेयप्रमाण [उद्दिष्टं] कह्युं छे. [ज्ञेयं लोकालोकं] ज्ञेय लोकालोक छे, [तस्मात्] तेथी [ज्ञानं तु] ज्ञान [सर्वगतं] सर्वगत (अर्थात् सर्वव्यापक) छे.
टीकाः — ‘समगुणपर्यायं द्रव्यम् (गुण -पर्यायो अर्थात् युगपद् सर्व गुणो अने पर्यायो ते ज द्रव्य छे)’ ए वचन प्रमाणे आत्मा ज्ञानथी हीनाधिकतारहितपणे परिणमतो होवाथी ज्ञानप्रमाण छे, अने ज्ञान १ज्ञेयनिष्ठ होवाथी, दाह्यनिष्ठ २दहननी जेम, ज्ञेयप्रमाण छे. ज्ञेय तो लोक अने अलोकना विभागथी ३विभक्त, ४अनंत पर्यायमाळाथी आलिंगित स्वरूपे सूचित ( – प्रगट, जणातो), नाशवंत देखातो छतां ध्रुव एवो षट्द्रव्य -समूह छे एटले के
४०प्रवचनसार[ भगवानश्रीकुंदकुंद-
१. ज्ञेयनिष्ठ = ज्ञेयोने अवलंबतुं; ज्ञेयोमां तत्पर. २. दहन = बाळवुं ते; अग्नि.
३. विभक्त = विभागवाळो. (षट्द्रव्यना समूहमां लोक -अलोकरूप बे विभाग छे.)
४. अनंत पर्यायो द्रव्यने आलिंगे छे ( – द्रव्यमां थाय छे) एवा स्वरूपवाळुं दरेक द्रव्य जणाय छे.