न खलु सर्गः संहारमन्तरेण, न संहारो वा सर्गमन्तरेण, न सृष्टिसंहारौ स्थिति- मन्तरेण, न स्थितिः सर्गसंहारमन्तरेण । य एव हि सर्गः स एव संहारः, य एव संहारः स एव सर्गः, यावेव सर्गसंहारौ सैव स्थितिः, यैव स्थितिस्तावेव सर्गसंहाराविति । तथाहि — य एव कुम्भस्य सर्गः स एव मृत्पिण्डस्य संहारः, भावस्य भावान्तराभावस्वभावेनावभासनात् । य एव च मृत्पिण्डस्य संहारः स एव कुम्भस्य सर्गः, अभावस्य भावान्तरभावस्वभावेनाव- भासनात् । यौ च कुम्भपिण्डयोः सर्गसंहारौ सैव मृत्तिकायाः स्थितिः, व्यतिरेकाणामन्वया- सत्तालक्षणविवरणमुख्यतया द्वितीयस्थलं गतम् । अथोत्पादव्ययध्रौव्याणां परस्परसापेक्षत्वं दर्शयति — ण भवो भंगविहीणो निर्दोषपरमात्मरुचिरूपसम्यक्त्वपर्यायस्य भव उत्पादः तद्विपरीतमिथ्यात्वपर्यायस्य भङ्गं विना न भवति । कस्मात् । उपादानकारणाभावात्, मृत्पिण्डभङ्गाभावे घटोत्पाद इव । द्वितीयं च कारणं मिथ्यात्वपर्यायभङ्गस्य सम्यक्त्वपर्यायरूपेण प्रतिभासनात् । तदपि कस्मात् । ‘‘भावान्तर- स्वभावरूपो भवत्यभाव’’ इति वचनात् । घटोत्पादरूपेण मृत्पिण्डभङ्ग इव । यदि पुनर्मिथ्यात्वपर्याय- भङ्गस्य सम्यक्त्वोपादानकारणभूतस्याभावेऽपि शुद्धात्मानुभूतिरुचिरूपसम्यक्त्वस्योत्पादो भवति, तर्ह्युपादानकारणरहितानां खपुष्पादीनामप्युत्पादो भवतु । न च तथा । भंगो वा णत्थि संभवविहीणो

TIkA — kharekhar ¹sarga ²sanhAr vinA hoto nathI ane sanhAr sarga vinA hoto nathI; ³sRuShTi ane sanhAr ⁴sthiti vinA hotAn nathI, sthiti sarga ane sanhAr vinA hotI nathI.

je sarga chhe te ja sanhAr chhe, je sanhAr chhe te ja sarga chhe; je sarga ne sanhAr chhe te ja sthiti chhe, je sthiti chhe te ja sarga ne sanhAr chhe. te A pramANe je kumbhano sarga chhe te ja ⁵mRuttikApinDano sanhAr chhe, kAraN ke bhAvanun bhAvAntaranA abhAvasvabhAve avabhAsan chhe (arthAt bhAv anyabhAvanA abhAvarUp svabhAve prakAshe chhe – dekhAy chhe). vaLI je mRuttikApinDano sanhAr chhe te ja kumbhano sarga chhe, kAraN ke abhAvanun bhAvAntaranA bhAvasvabhAve avabhAsan chhe (arthAt nAsh anyabhAvanA utpAdarUp svabhAve prakAshe chhe). vaLI je kumbhano sarga ane pinDano sanhAr chhe te ja mRuttikAnI sthiti chhe, kAraN ke ⁶vyatireko 1. sarga = utpAd; utpatti. 2. sanhAr = vyay; nAsh. 3. sRuShTi = utpatti. 4. sthiti = Takavun te; dhruv rahevun te; dhrauvya. 5. mRuttikApinD = mATIno pinD; mATIno pinDo. 6. vyatirek = bhed; ekanun bIjArUp nahi hovun te; ‘A te nathI’ evA gnAnanA nimittabhUt bhinnarUpapaNun.