इह हि संसारिणो जीवस्यानादिकर्मपुद्गलोपाधिसन्निधिप्रत्ययप्रवर्तमानप्रतिक्षण- विवर्तनस्य क्रिया किल स्वभावनिर्वृत्तैवास्ति । ततस्तस्य मनुष्यादिपर्यायेषु न कश्चनाप्येष एवेति टङ्कोत्कीर्णोऽस्ति, तेषां पूर्वपूर्वोपमर्दप्रवृत्तक्रियाफलत्वेनोत्तरोत्तरोपमर्द्यमानत्वात्; फल- पृथक्त्वलक्षणस्यातद्भावाभिधानान्यत्वलक्षणस्य च कथनरूपेण द्वितीया, संज्ञालक्षणप्रयोजनादिभेदरूप- स्यातद्भावस्य विवरणरूपेण तृतीया, तस्यैव दृढीकरणार्थं चतुर्थीति गाथाचतुष्टयेन सत्ताद्रव्ययोर- भेदविषये युक्तिकथनमुख्यता । तदनन्तरं सत्ताद्रव्ययोर्गुणगुणिकथनेन प्रथमा, गुणपर्यायाणां द्रव्येण सहाभेदकथनेन द्वितीया चेति स्वतन्त्रगाथाद्वयम् । तदनन्तरं द्रव्यस्य सदुत्पादासदुत्पादयोः सामान्यव्याख्यानेन विशेषव्याख्यानेन च गाथाचतुष्टयं, ततश्च सप्तभङ्गीकथनेन गाथैका चेति समुदायेन
anvayArtha — [एषः इति कश्चित् नास्ति] (manuShyAdiparyAyomAn) ‘A ja’ evo koI (shAshvat paryAy) nathI; [स्वभावनिर्वृत्ता क्रिया नास्ति न] (kAraN ke sansArI jIvane) svabhAvaniShpanna kriyA nathI em nathI (arthAt vibhAvasvabhAvathI nIpajatI rAgadveShamay kriyA avashya chhe). [यदि] ane jo [परमः धर्मः निःफलः] param dharma aphaL chhe to [क्रिया हि अफला नास्ति] kriyA jarUr aphaL nathI (arthAt ek vItarAg bhAv ja manuShyAdiparyAyorUp phaL upajAvato nathI, rAgadveShamay kriyA to avashya te phaL upajAve chhe).
TIkA — ahIn (A vishvamAn), anAdi karmapudgalanI upAdhinA sadbhAvane Ashraye (-kAraNe) jene 1pratikShaN 2vivartan varte chhe evA sansArI jIvane kriyA kharekhar svabhAvaniShpanna ja chhe; tethI tene manuShyAdiparyAyomAnno koI paN paryAy ‘A ja’ evo TankotkIrNa nathI; kAraN ke te paryAyo pUrva pUrva paryAyanA nAshamAn pravartatA kriyAphaLarUp hovAthI 3uttar uttar paryAy vaDe naShTa thAy chhe. ane kriyAnun phaL to, moh sAthe 4milanano nAsh
1. pratikShaN = darek kShaNe
2. vivartan = vipariNaman; palaTo (pheraphAr) thayA karavo te.
3. uttar uttar = pachhI pachhInA. (manuShyAdiparyAyo rAgadveShamay kriyAnA phaLarUp chhe tethI koi paN paryAy
pUrva paryAyane naShTa kare chhe ane pachhInA paryAyathI pote naShTa thAy chhe.
4. milan = maLI javun te; mishritapaNun; sambandh; joDAN.