क्रियाभाववत्त्वेन केवलभाववत्त्वेन च द्रव्यस्यास्ति विशेषः । तत्र भाववन्तौ क्रियावन्तौ च पुद्गलजीवौ, परिणामाद्भेदसंघाताभ्यां चोत्पद्यमानावतिष्ठमानभज्यमानत्वात् । शेषद्रव्याणि तु भाववन्त्येव, परिणामादेवोत्पद्यमानावतिष्ठमानभज्यमानत्वादिति निश्चयः । तत्र परिणाम- मात्रलक्षणो भावः, परिस्पन्दनलक्षणा क्रिया । तत्र सर्वाण्यपि द्रव्याणि परिणामस्वभावत्वात् परिणामेनोपात्तान्वयव्यतिरेकाण्यवतिष्ठमानोत्पद्यमानभज्यमानानि भाववन्ति भवन्ति । पुद्गलास्तु परिस्पन्दस्वभावत्वात्परिस्पन्देन भिन्नाः संघातेन, संहताः पुनर्भेदेनोत्पद्यमानाव- तिष्ठमानभज्यमानाः क्रियावन्तश्च भवन्ति । तथा जीवा अपि परिस्पन्दस्वभावत्वात्परिस्पन्देन प्रतिसमयपरिणतिरूपा अर्थपर्याया भण्यन्ते । यदा जीवोऽनेन शरीरेण सह भेदं वियोगं त्यागं कृत्वा भवान्तरशरीरेण सह संघातं मेलापकं करोति तदा विभावव्यञ्जनपर्यायो भवति, तस्मादेव भवान्तरसंक्रमणात्सक्रियत्वं भण्यते । पुद्गलानां तथैव विवक्षितस्कन्धविघटनात्सक्रियत्वेन स्कन्धान्तर- संयोगे सति विभावव्यञ्जनपर्यायो भवति । मुक्तजीवानां तु निश्चयरत्नत्रयलक्षणेन परमकारणसमय- सारसंज्ञेन निश्चयमोक्षमार्गबलेनायोगिचरमसमये नखकेशान्विहाय परमौदारिकशरीरस्य विलीयमान- रूपेण विनाशे सति केवलज्ञानाद्यनन्तचतुष्टयव्यक्तिलक्षणेन परमकार्यसमयसाररूपेण स्वभावव्यञ्जन- पर्यायेण कृत्वा योऽसावुत्पादः स भेदादेव भवति, न संघातात् । कस्मादिति चेत् शरीरान्तरेण सह
TIkA — koI dravyo ‘bhAv’ tem ja ‘kriyA’vALAn hovAthI ane koI dravyo kevaL ‘bhAv’vALAn hovAthI te apekShAe dravyano visheSh (arthAt bhed) chhe. tyAn, pudgal tathA jIv (1) bhAvavALAn tem ja (2) kriyAvALAn chhe, kAraN ke (1) pariNAm dvArA tem ja (2) sanghAt ne bhed dvArA teo Upaje chhe, Take chhe ane naShTa thAy chhe. bAkInAn dravyo to bhAvavALAn ja chhe, kAraN ke pariNAm dvArA ja teo Upaje chhe, Take chhe ane naShTa thAy chhe. — Am nishchay (arthAt nakkI) chhe.
temAn, ‘bhAv’nun lakShaN pariNAmamAtra chhe; ‘kriyA’nun lakShaN parispand ( – kampan) chhe. tyAn, saghaLAny dravyo bhAvavALAn chhe, kAraN ke pariNAmasvabhAvavALAn hovAne lIdhe pariNAm vaDe *anvay ane vyatirekone pAmatAn thakAn teo Upaje chhe, Take chhe ne naShTa thAy chhe. pudgalo to (bhAvavALAn hovA uparAnt) kriyAvALAn paN hoy chhe, kAraN ke parispandasvabhAvavALAn hovAne lIdhe parispand vaDe +chhUTAn pudgalo bhegAn maLatAn hovAthI ane bhegAn meLalAn pudgalo pAchhAn chhUTAn paDatAn hovAthI (te apekShAe) teo Upaje chhe, Take chhe ne naShTa thAy chhe. tathA jIvo paN (bhAvavALA hovA uparAnt) kriyAvALA paN hoy chhe,
256pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-
*anvay TakavApaNun darshAve chhe ane vyatireko UpajavApaNun tathA naShTa thavApaNun darshAve chhe.
+chhUTAn pudgalo kampan vaDe bhegAn maLe chhe. tyAn, chhUTApaNe teo naShTa thayAn, pudgalapaNe TakyAn ne
bhegApaNe UpajyAn.