क्रमणपरिमाणावच्छिन्नेनैकसमयेनैकस्माल्लोकान्ताद्द्वितीयं लोकान्तमाक्रामतः परमाणोर- संख्येयाः कालाणवः समयस्यानंशत्वादसंख्येयांशत्वं न साधयन्ति ।।१३९।। यानन्तसमयावित्यर्थः । एवमुक्तलक्षणे काले विद्यमानेऽपि परमात्मतत्त्वमलभमानोऽतीतानन्तकाले संसारसागरे भ्रमितोऽयं जीवो यतस्ततः कारणात्तदेव निजपरमात्मतत्त्वं सर्वप्रकारोपादेयरूपेण श्रद्धेयं, स्वसंवेदनज्ञानरूपेण ज्ञातव्यमाहारभयमैथुनपरिग्रहसंज्ञास्वरूपप्रभृतिसमस्तरागादिविभावत्यागेन ध्येयमिति तात्पर्यम् ।।१३९।। एवं कालव्याख्यानमुख्यत्वेन षष्ठस्थले गाथाद्वयं गतम् । अथ पूर्वं ‘samay’mAn paramANu vishiShTa gatipariNAmane lIdhe lokanA ek chheDethI bIjA chheDA sudhI jAy chhe tyAre (te paramANu vaDe oLangAtA) asankhya kALANuo ‘samay’nA asankhya ansho siddha karatA nathI, kAraN ke ‘samay’ niransh chhe.
bhAvArtha — paramANune ek AkAshapradeshethI bIjA anantar AkAshapradeshe mand gatithI jatAn je vakhat lAge tene ‘samay’ kahevAmAn Ave chhe. te ‘samay’ kALadravyano sUkShmamAn sUkShma paryAy chhe. kALadravya nitya chhe; ‘samay’ utpanna thAy chhe ane naShTa thAy chhe. jem AkAshapradesh AkAshadravyano nAnAmAn nAno ansh chhe, tenA bhAg paDatA nathI, tem ‘samay’ kALadravyano nAnAmAn nAno niransh paryAy chhe, tenA bhAg paDatA nathI. jo ‘samay’nA bhAg paDe to to paramANu vaDe ek ‘samay’mAn oLangAto je AkAshapradesh tenA paN teTalA ja bhAg paDavA joIe. parantu AkAshapradesh to niransh chhe; tethI ‘samay’ paN niransh ja chhe.
ahIn prashna thAy chhe ke jyAre pudgal -paramANu shIghra gati vaDe ek ‘samay’mAn lokanA ek chheDethI bIje chheDe pahonchI jAy chhe tyAre te chaud rAju sudhI AkAshapradeshomAn shreNIbaddha jeTalA kALANuo chhe te sarvane sparshe chhe, mATe asankhya kALANuone sparshato hovAthI ‘samay’nA asankhya ansho paDavA joIe. tenun samAdhAna – jevI rIte anant paramANuono koI skandh AkAshanA ek pradeshamAn samAI jaIne kadamAn ek paramANu jevaDo ja hoy chhe, te paramANuonA khAs prakAranA avagAhapariNAmane lIdhe ja chhe; (*paramANuomAn evI ja koI vishiShTa prakAranA avagAhapariNAmanI shakti chhe tene lIdhe Am bane chhe;) tethI kAI paramANunA anant ansh paDatA nathI; tevI rIte koI paramANu ek samayamAn asankhya kALANuone oLangIne lokanA ek chheDethI bIje chheDe pahonchI jAy chhe, te paramANunA khAs prakAranA gatipariNAmane lIdhe ja chhe; (paramANumAn evI ja koI vishiShTa prakAranA gatipariNAmanI shakti chhe tene lIdhe Am bane chhe;) tethI kAI ‘samay’nA asankhya ansh paDatA nathI. 139.
276pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-
*AkAshamAn paN avagAhahetutvaguNane lIdhe evI shakti chhe ke teno ek pradesh paN anant
paramANuone avakAsh devAne samartha chhe.