आगासमणुणिविट्ठं आगासपदेससण्णया भणिदं । सव्वेसिं च अणूणं सक्कदि तं देदुमवगासं ।।१४०।।
आकाशस्यैकाणुव्याप्योंऽशः किलाकाशप्रदेशः, स खल्वेकोऽपि शेषपञ्चद्रव्यप्रदेशानां परमसौक्ष्म्यपरिणतानन्तपरमाणुस्कंधानां चावकाशदानसमर्थः । अस्ति चाविभागैकद्रव्यत्वेऽप्यंश- कल्पनमाकाशस्य, सर्वेषामणूनामवकाशदानस्यान्यथानुपपत्तेः । यदि पुनराकाशस्यांशा न स्युरिति मतिस्तदाङ्गुलीयुगलं नभसि प्रसार्य निरूप्यतां किमेकं क्षेत्रं किमनेकम् । एकं यत्सूचितं प्रदेशस्वरूपं तदिदानीं विवृणोति — आगासमणुणिविट्ठं आकाशं अणुनिविष्टं पुद्गल- परमाणुव्याप्तम् । आगासपदेससण्णया भणिदं आकाशप्रदेशसंज्ञया भणितं कथितम् । सव्वेसिं च अणूणं
have AkAshanA pradeshanun lakShaN sUtra dvArA kahe chhe —
anvayArtha — [अणुनिविष्टम् आकाशं] ek paramANu jeTalA AkAshamAn rahe teTalA AkAshane [आकाशप्रदेशसंज्ञया] ‘AkAshapradesh’ evA nAmathI [भणितम्] kahevAmAn Avyun chhe; [च] ane [तत्] te [सर्वेषाम् अणूनां] sarva paramANuone [अवकाशं दातुम् शक्नोति] avakAsh devAne samartha chhe.
TIkA — AkAshano ek paramANuthI vyApya ansh te AkAshapradesh chhe; ane te ek (AkAshapradesh) paN bAkInAn pAnch dravyonA pradeshone tathA param sUkShmatArUpe pariNamelA anant paramANuonA skandhone avakAsh devAne samartha chhe. AkAsh avibhAg (akhanD) ek dravya hovA chhatAn temAn (pradeshorUp) anshakalpanA thaI shake chhe, kAraN ke jo em na hoy to sarva paramANuone avakAsh devAnun bane nahi.
Am chhatAn jo ‘AkAshanA ansho na hoy (arthAt anshakalpanA na karAy)’ evI (koInI) mAnyatA hoy, to be AngaLI AkAshamAn prasArIne ‘be AngaLInun ek kShetra chhe ke anek’ te kaho.