इंदियपाणो य तधा बलपाणो तह य आउपाणो य । आणप्पाणप्पाणो जीवाणं होंति पाणा ते ।।१४६।।
स्पर्शनरसनघ्राणचक्षुःश्रोत्रपञ्चकमिन्द्रियप्राणाः, कायवाङ्मनस्त्रयं बलप्राणाः, भव- धारणनिमित्तमायुःप्राणः, उदञ्चनन्यञ्चनात्मको मरुदानपानप्राणः ।।१४६।।
अथ प्राणानां निरुक्त्या जीवत्वहेतुत्वं पौद्गलिकत्वं च सूत्रयति — अनाद्यनन्तस्वभावात्परमात्मपदार्थाद्विपरीतः साद्यन्त आयुःप्राणः, उच्छ्वासनिश्वासजनितखेदरहिता- च्छुद्धात्मतत्त्वात्प्रतिपक्षभूत आनपानप्राणः । एवमायुरिन्द्रियबलोच्छ्वासरूपेणाभेदनयेन जीवानां संबन्धिनश्चत्वारः प्राणा भवन्ति । ते च शुद्धनयेन जीवाद्भिन्ना भावयितव्या इति ।।१४६।। अथ त एव प्राणा भेदनयेन दशविधा भवन्तीत्यावेदयति —
anvayArtha — [इन्द्रियप्राणः च] indriyaprAN, [तथा बलप्राणः] baLaprAN, [तथा च आयुःप्राणः] AyuprAN [च] tathA [आनपानप्राणः] shvAsochchhvAsaprAN — [ते] e (chAr) [जीवानां] jIvonA [प्राणाः] prANo [भवन्ति] chhe.
TIkA — sparshan, rasanA, ghrAN, chakShu ane shrotra e pAnch, indriyaprAN chhe; kAy, vachan ane man e traN, baLaprAN chhe; bhavadhAraNanun nimitta (arthAt manuShyAdiparyAyanI sthitinun nimitta) te AyuprAN chhe; nIche tathA Unche javun te jenun svarUp chhe evo vAyu (shvAs) te shvAsochchhvAsaprAN chhe. 146.
have vyutpattithI prANone jIvatvanun hetupaNun tathA temanun paudgalikapaNun sUtra dvArA kahe chhe (arthAt prANo jIvatvanA hetu chhe em vyutpattithI darshAve chhe tathA prANo paudgalik chhe em kahe chhe) —
290pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-