स्वलक्षणभूतस्वरूपास्तित्वनिश्चितस्यैकस्यार्थस्य स्वलक्षणभूतस्वरूपास्तित्वनिश्चित एवान्य- स्मिन्नर्थे विशिष्टरूपतया संभावितात्मलाभोऽर्थोऽनेकद्रव्यात्मकः पर्यायः । स खलु पुद्गलस्य पुद्गलान्तर इव जीवस्य पुद्गले संस्थानादिविशिष्टतया समुपजायमानः संभाव्यत एव । उपपन्नश्चैवंविधः पर्यायः । अनेकद्रव्यसंयोगात्मत्वेन केवलजीवव्यतिरेक मात्रस्यैकद्रव्यपर्यायस्या- स्खलितस्यान्तरवभासनात् ।।१५२।।

अथ पर्यायव्यक्तीर्दर्शयति — प्रथमविशेषान्तराधिकारे समुदायपातनिका । तद्यथा — अथ पुनरपि शुद्धात्मनो विशेषभेदभावनार्थं नरनारकादिपर्यायरूपं व्यवहारजीवत्वहेतुं दर्शयति — अत्थित्तणिच्छिदस्स हि चिदानन्दैकलक्षणस्वरूपास्ति- त्वेन निश्चितस्य ज्ञातस्य हि स्फु टम् । कस्य । अत्थस्स परमात्मपदार्थस्य अत्थंतरम्हि शुद्धात्मार्थादन्यस्मिन् ज्ञानावरणादिकर्मरूपे अर्थान्तरे संभूदो संजात उत्पन्नः अत्थो यो नरनारकादिरूपोऽर्थः, पज्जाओ सो निर्विकारशुद्धात्मानुभूतिलक्षणस्वभावव्यञ्जनपर्यायादन्यादृशः सन् विभावव्यञ्जनपर्यायो भवति स इत्थंभूतपर्यायो जीवस्य । कैः कृत्वा जातः । संठाणादिप्पभेदेहिं संस्थानादिरहितपरमात्मद्रव्यविलक्षणैः संस्थानसंहननशरीरादिप्रभेदैरिति ।।१५२।। अथ तानेव पर्यायभेदान् व्यक्तीकरोति — णरणारयतिरियसुरा

TIkA — svalakShaNabhUt svarUp -astitvathI nishchit (-nakkI thatA) ek arthano (-dravyano), svalakShaNabhUt svarUp -astitvathI ja nishchit evA anya arthamAn (-dravyamAn) vishiShTarUpe (-bhinna bhinna rUpe) Upajato je artha (-bhAv), te anekadravyAtmak paryAy chhe. te anekadravyAtmak paryAy kharekhar, jem pudgalano anya pudgalamAn (anekadravyAtmak paryAy) Upajato jovAmAn Ave chhe tem, jIvano pudgalamAn sansthAnAdithI vishiShTapaNe (-sansthAn vagerenA bhedo sahit) Upajato anubhavamAn Ave ja chhe. ane Avo paryAy upapanna (-yogya, ghaTit, nyAyayukta) chhe; kAraN ke je kevaL jIvano vyatirekamAtra chhe evo askhalit ekadravyaparyAy ja anek dravyonA sanyogAtmakapaNe andaramAn avabhAse (-jaNAy) chhe.

bhAvArtha — joke darek dravyanun svarUp -astitva sadAy bhinna bhinna rahe chhe topaN, jem pudgalano anya pudgalanA sambandhe skandharUp paryAy thAy chhe tem jIvano pudgalonA sambandhe devAdik paryAy thAy chhe. jIvano Avo anekadravyAtmak devAdiparyAy ayukta nathI; kAraN ke andaramAn jotAn, anek dravyono sanyog hovA chhatAn paN, jIv kAI pudgalo sAthe ekarUp paryAy karato nathI, parantu tyAn paN ekalA jIvano (-pudgalaparyAyathI judo-) askhalit (-potAthI nahi chyut thato) ekadravyaparyAy ja sadAy vartyA kare chhe. 152.

have paryAyanA bhed darshAve chhe —

298pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-