परमाणोर्हि तावदस्ति परिणामः तस्य वस्तुस्वभावत्वेनानतिक्रमात् । ततस्तु परिणामा- दुपात्तकादाचित्कवैचित्र्यं चित्रगुणयोगित्वात्परमाणोरेकाद्येकोत्तरानन्तावसानाविभागपरिच्छेद- व्यापि स्निग्धत्वं वा रूक्षत्वं वा भवति ।।१६४।। एगुत्तरमेगादी एकोत्तरमेकादि । किम् । णिद्धत्तणं च लुक्खत्तं स्निग्धत्वं रूक्षत्वं च कर्मतापन्नम् । भणिदं भणितं कथितम् । किंपर्यन्तम् । जाव अणंतत्तमणुभवदि अनन्तत्वमनन्तपर्यन्तं यावदनुभवति प्राप्नोति । कस्मात्सकाशात् । परिणामादो परिणतिविशेषात्परिणामित्वादित्यर्थः । कस्य संबन्धि । अणुस्स अणोः पुद्गलपरमाणोः । तथाहि — यथा जीवे जलाजागोमहिषीक्षीरे स्नेहवृद्धिवत्स्नेहस्थानीयं रागत्वं रूक्ष- स्थानीयं द्वेषत्वं बन्धकारणभूतं जघन्यविशुद्धिसंक्लेशस्थानीयमादिं कृत्वा परमागमकथितक्रमेणोत्कृष्ट- विशुद्धिसंक्लेशपर्यन्तं वर्धते, तथा पुद्गलपरमाणुद्रव्येऽपि स्निग्धत्वं रूक्षत्वं च बन्धकारणभूतं पूर्वोक्तजलादितारतम्यशक्तिदृष्टान्तेनैकगुणसंज्ञां जघन्यशक्तिमादिं कृत्वा गुणसंज्ञेनाविभागपरिच्छेद-
anvayArtha — [अणोः] paramANune [परिणामात्] pariNAmane lIdhe [एकादि] ekathI ( – ek avibhAg pratichchhedathI) mAnDIne [एकोत्तरं] ekek vadhatAn [यावत् अनन्तत्वम् अनुभवति] anantapaNAne ( – anant avibhAg pratichchhedapaNAne) pAme tyAnsudhInun [स्निग्धत्वं वा रूक्षत्वं] snigdhatva athavA rUkShatva hoy chhe em [भणितम्] (jinadeve) kahyun chhe.
TIkA — pratham to paramANune pariNAm hoy chhe kAraN ke te (pariNAm) vastuno svabhAv hovAthI ullanghI shakAto nathI. ane te pariNAmane lIdhe je 1kAdAchitka 2vichitratA dhAraN kare chhe evun, ekathI mAnDIne ek ek vadhatAn anant avibhAg pratichchhedo sudhI vyApanArun snigdhatva athavA rUkShatva paramANune hoy chhe kAraN ke paramANu anek prakAranA guNavALo chhe.
314pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-
1. kAdAchitka = koI vAr hoy evun; kShaNik; anitya.
2. vichitratA = anekaprakAratA; vividhatA; anekarUpatA. (chIkaNApaNun ane lUkhApaNun pariNAmane lIdhe
kShaNik anekarUpatA – taratamatA – dhAraN kare chhe.)