Show bookmarks Hide bookmarks

अयमात्मा सर्व एव तावत्सविकल्पनिर्विकल्पपरिच्छेदात्मकत्वादुपयोगमयः । तत्र यो हि नाम नानाकारान् परिच्छेद्यानर्थानासाद्य मोहं वा रागं वा द्वेषं वा समुपैति स नाम तैः परप्रत्ययैरपि मोहरागद्वेषैरुपरक्तात्मस्वभावत्वान्नीलपीतरक्तोपाश्रयप्रत्ययनीलपीतरक्तत्वैरुपरक्त- स्वभावः स्फ टिकमणिरिव स्वयमेक एव तद्भावद्वितीयत्वाद्बन्धो भवति ।।१७५।। द्वितीया, तत्परिहाररूपेण तृतीया चेति गाथात्रयेण प्रथमस्थलं गतम् । अथ रागद्वेषमोहलक्षणं भावबन्ध- स्वरूपमाख्याति — उवओगमओ जीवो उपयोगमयो जीवः, अयं जीवो निश्चयनयेन विशुद्धज्ञान- दर्शनोपयोगमयस्तावत्तथाभूतोऽप्यनादिबन्धवशात्सोपाधिस्फ टिकवत् परोपाधिभावेन परिणतः सन् । किं करोति । मुज्झदि रज्जेदि वा पदुस्सेदि मुह्यति रज्यति वा प्रद्वेष्टि द्वेषं करोति । किं कृत्वा पूर्वं । पप्पा प्राप्य । कान् । विविधे विसये निर्विषयपरमात्मस्वरूपभावनाविपक्षभूतान्विविधपञ्चेन्द्रियविषयान् । जो हि पुणो यः पुनरित्थंभूतोऽस्ति जीवो हि स्फु टं, तेहिं संबंधो तैः संबद्धो भवति, तैः पूर्वोक्तराग- द्वेषमोहैः कर्तृभूतैर्मोहरागद्वेषरहितजीवस्य शुद्धपरिणामलक्षणं परमधर्ममलभमानः सन् स जीवो बद्धो भवतीति । अत्र योऽसौ रागद्वेषमोहपरिणामः स एव भावबन्ध इत्यर्थः ।।१७५।। अथ भावबन्ध-

anvayArtha — [यः हि पुनः] je [उपयोगमयः जीवः] upayogamay jIv [विविधान् विषयान्] vividh viShayo [प्राप्य] pAmIne [मुह्यति] moh kare chhe, [रज्यति] rAg kare chhe [वा] athavA [प्रद्वेष्टि] dveSh kare chhe, [सः] te jIv [तैः] temanA vaDe (-moharAgadveSh vaDe) [बन्धः] bandharUp chhe.

TIkA — pratham to A AtmA Akhoy upayogamay chhe, kAraN ke te savikalpa ane nirvikalpa pratibhAsasvarUp chhe (arthAt gnAn ane darshanasvarUp chhe). temAn je AtmA vividhAkAr pratibhAsya (vividh AkAravALA pratibhAsavAyogya) padArthone pAmIne moh, rAg athavA dveSh kare chhe, te AtmA — kALo, pILo ane rAto ¹Ashray jemanun nimitta chhe evA kALApaNA, pILApaNA ane rAtApaNA vaDe uparakta svabhAvavALA sphaTikamaNinI mAphak — par jemanun nimitta chhe evA moh, rAg ane dveSh vaDe ²uparakta AtmasvabhAvavALo hovAthI, pote ekalo ja bandh (-bandharUp) chhe, kAraN ke moharAgadveShAdibhAv tenun ³dvitIy chhe. 175.

1. Ashray = jemAn sphaTikamaNi mUkelo hoy te vastu.
2. uparakta = vikArI; malin; kaluShit.
3. dvitIy = bIju. [‘bandh to be vachche hoy, ekalo AtmA bandhasvarUp kem hoI shake?’ evA prashnano uttar e chhe ke, ek to AtmA ane bIjo moharAgadveShAdibhAv – em hovAthI, moharAgadveShAdibhAv vaDe malin svabhAvavALo AtmA pote ja bhAvabandh chhe.]