रागपरिणाम एवात्मनः कर्म, स एव पुण्यपापद्वैतम् । रागपरिणामस्यैवात्मा कर्ता, तस्यैवोपादाता हाता चेत्येष शुद्धद्रव्यनिरूपणात्मको निश्चयनयः । यस्तु पुद्गलपरिणाम आत्मनः कर्म, स एव पुण्यपापद्वैतं, पुद्गलपरिणामस्यात्मा कर्ता, तस्योपादाता हाता चेति सोऽशुद्धद्रव्यनिरूपणात्मको व्यवहारनयः । उभावप्येतौ स्तः, शुद्धाशुद्धत्वेनोभयथा द्रव्यस्य प्रतीयमानत्वात् । किन्त्वत्र निश्चयनयः साधकतमत्वादुपात्तः, साध्यस्य हि शुद्धत्वेन द्रव्यस्य कषायितः परिणतो रञ्जितः । कैः । मोहरागदोसेहिं निर्मोहस्वशुद्धात्मतत्त्वभावनाप्रतिबन्धिभिर्मोह- रागद्वैषैः । पुनश्च किंरूपः । कम्मरजेहिं सिलिट्ठो कर्मरजोभिः श्लिष्टः कर्मवर्गणायोग्यपुद्गलरजोभिः संश्लिष्टो बद्धः । बंधो त्ति परूविदो अभेदेनात्मैव बन्ध इति प्ररूपितः। क्व । समये परमागमे । अत्रेदं भणितं भवति – यथा वस्त्रं लोध्रादिद्रव्यैः कषायितं रञ्जितं सन्मञ्जीष्ठादिरङ्गद्रव्येण रञ्जितं सदभेदेन रक्तमित्युच्यते तथा वस्त्रस्थानीय आत्मा लोध्रादिद्रव्यस्थानीयमोहरागद्वेषैः कषायितो रञ्जितः परिणतो मञ्जीष्ठस्थानीयकर्मपुद्गलैः संश्लिष्टः संबद्धः सन् भेदेऽप्यभेदोपचारलक्षणेनासद्भूतव्यवहारेण बन्ध इत्यभिधीयते । कस्मात् । अशुद्धद्रव्यनिरूपणार्थविषयत्वादसद्भूतव्यवहारनयस्येति ।।१८८।। अथ निश्चयव्यवहारयोरविरोधं दर्शयति — एसो बंधसमासो एष बन्धसमासः । एष बहुधा पूर्वोक्त- प्रकारो रागादिपरिणतिरूपो बन्धसंक्षेपः । केषां संबन्धी । जीवाणं जीवानाम् । णिच्छयेण णिद्दिट्ठो निश्चयनयेन निर्दिष्टः कथितः । कैः कर्तृभूतैः । अरहंतेहिं अर्हद्भिः निर्दोषिपरमात्मभिः । केषाम् ।
anvayArtha — [एषः] A (pUrvokta rIte), [जीवानां] jIvonA [बन्धसमासः] bandhano sankShep [निश्चयेन] nishchayathI [अर्हद्भिः] arhantadevoe [यतीनां] yatione [निर्दिष्टः] kahyo chhe; [व्यवहारः] vyavahAr [अन्यथा] anya rIte [भणितः] kahyo chhe.
TIkA — rAgapariNAm ja AtmAnun karma chhe, te ja puNyapAparUp dvait chhe, rAgapariNAmano ja AtmA kartA chhe, teno ja grahanAr ane chhoDanAr chhe; — A, *shuddhadravyanA nirUpaNasvarUp nishchayanay chhe. ane, pudgalapariNAm AtmAnun karma chhe, te ja puNyapAparUp dvait chhe, pudgalapariNAmano AtmA kartA chhe, teno grahanAr ane chhoDanAr chhe; — Avo je nay te *ashuddhadravyanA nirUpaNasvarUp vyavahAranay chhe. banne A (nayo) chhe; kAraN ke shuddhapaNe tathA ashuddhapaNe banne prakAre dravya pratIt karAy chhe. parantu ahIn nishchayanay sAdhakatam
350pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-
*nishchayanay kevaL svadravyanA pariNAmane darshAvato hovAthI tene shuddhadravyanun kathan karanAr kahyo chhe
ane vyavahAranay paradravyanA pariNAmane AtmapariNAm darshAvato hovAthI tene ashuddhadravyanun kathan
karanAr kahyo chhe. ahIn shuddhadravyanun kathan ek dravyAshrit pariNAmanI apekShAe jANavun ane
ashuddhadravyanun kathan ek dravyanA pariNAm anya dravyamAn AropavAnI apekShAe jANavun.