भयेनाप्रवर्तमानस्यातिकर्कशाचरणीभूयाक्रमेण शरीरं पातयित्वा सुरलोकं प्राप्योद्वान्तसमस्त- संयमामृतभारस्य तपसोऽनवकाशतयाशक्यप्रतिकारो महान् लेपो भवति, तन्न श्रेयानपवाद- निरपेक्ष उत्सर्गः । देशकालज्ञस्यापि बालवृद्धश्रान्तग्लानत्वानुरोधेनाहारविहारयोरल्पलेपत्वं विगणय्य यथेष्टं प्रवर्तमानस्य मृद्वाचरणीभूय संयमं विराध्यासंयतजनसमानीभूतस्य तदात्वे तपसोऽनवकाशतयाशक्यप्रतिकारो महान् लेपो भवति, तन्न श्रेयानुत्सर्गनिरपेक्षोऽपवादः । अतः सर्वथोत्सर्गापवादविरोधदौस्थित्यमाचरणस्य प्रतिषेध्यं, तदर्थमेव सर्वथानुगम्यश्च परस्पर- सापेक्षोत्सर्गापवादविजृम्भितवृत्तिः स्याद्वादः ।।२३१।। कृत्वा पूर्वकृतपुण्येन देवलोके समुत्पद्यते । तत्र संयमाभावान्महान् लेपो भवति । ततः कारणादपवाद- निरपेक्षमुत्सर्गं त्यजति, शुद्धात्मभावनासाधकमल्पलेपं बहुलाभमपवादसापेक्षमुत्सर्गं स्वीकरोति । तथैव च पूर्वसूत्रोक्तक्रमेणापहृतसंयमशब्दवाच्येऽपवादे प्रवर्तते तत्र च प्रवर्तमानः सन् यदि कथंचिदौषध- पथ्यादिसावद्यभयेन व्याधिव्यथादिप्रतीकारमकृत्वा शुद्धात्मभावनां न करोति तर्हि महान् लेपो भवति; अथवा प्रतीकारे प्रवर्तमानोऽपि हरीतकीव्याजेन गुडभक्षणवदिन्द्रियसुखलाम्पटयेन संयमविराधनां करोति तदापि महान् लेपो भवति । ततः कारणादुत्सर्गनिरपेक्षमपवादं त्यक्त्वा शुद्धात्मभावनारूपं शुभोपयोगरूपं वा संयममविराधयन्नौषधपथ्यादिनिमित्तोत्पन्नाल्पसावद्यमपि बहुगुणराशिमुत्सर्गसापेक्षम-

deshakAlagnane paN, jo te bAL -vRuddha -shrAnt -glAnatvanA anurodh vaDe je AhAravihAr tenAthI thatA alpa lepanA bhayane lIdhe temAn na pravarte to (arthAt apavAdanA Ashraye thatA alpa bandhanA bhayane lIdhe utsarganI haTh karI apavAdamAn na pravarte to), ati karkash AcharaNarUp thaine akrame sharIr pADI nAkhIne devalokane pAmIne jeNe samasta sanyamAmRutano samUh vamI nAkhyo chhe evA tene tapano avakAsh nahi rahevAthI, jeno pratikAr ashakya chhe evo mahAn lep thAy chhe, tethI apavAdanirapekSha utsarga shrey nathI.

deshakAlagnane paN, jo te bAL -vRuddha -shrAnt -glAnatvanA anurodh vaDe je AhAravihAr tenAthI thatA alpa lepane nahi gaNIne temAn ¹yatheShTa pravarte to (arthAt apavAdathI thatA alpa bandh pratye bedarakAr thaine utsargarUp dhyeyane chUkIne apavAdamAn svachchhande pravarte to), mRudu AcharaNarUp thaine sanyam virAdhIne asanyat jan samAn thayelA evA tene te kALe tapano avakAsh nahi rahevAthI, jeno pratikAr ashakya chhe evo mahAn lep thAy chhe, tethI utsarganirapekSha apavAd shrey nathI.

AthI (em kahyun ke) utsarga ane apavAdanA virodh vaDe thatun je AcharaNanun dusthitapaNun te sarvathA niShedhya (tyAjya) chhe ane, te arthe ja, paraspar sApekSha evA utsarga ane apavAd vaDe jenI vRutti ( – hayAtI, kArya) pragaT thAy chhe evo syAdvAd sarvathA anugamya (anusaravAyogya ) chhe.

428pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-

1. yatheShTa = ichchhA pramANe; marajI pramANe.