अपदेसं सपदेसं मुत्तममुत्तं च पज्जयमजादं । पलयं गदं च जाणदि तं णाणमदिंदियं भणियं ।।४१।।
पदार्थेषु कालान्तरितरामरावणादिषु स्वभावान्तरितभूतादिषु तथैवातिसूक्ष्मेषु परचेतोवृत्ति- पुद्गलपरमाण्वादिषु च न प्रवर्तते । कस्मादिति चेत् । इन्द्रियाणां स्थूलविषयत्वात्, तथैव मूर्तविषयत्वाच्च । ततः कारणादिन्द्रियज्ञानेन सर्वज्ञो न भवति । तत एव चातीन्द्रियज्ञानोत्पत्तिकारणं
रागादिविकल्परहितं स्वसंवेदनज्ञानं विहाय पञ्चेन्द्रियसुखसाधनभूतेन्द्रियज्ञाने नानामनोरथविकल्प- जालरूपे मानसज्ञाने च ये रतिं कुर्वन्ति ते सर्वज्ञपदं न लभन्ते इति सूत्राभिप्रायः ।।४०।।
anāgat padārthane ane indriyane) yathoktalakṣhaṇ ( – yathoktasvarūp, upar kahyo tevā) 1grāhya- grāhakasambandhano asambhav chhe.
bhāvārthaḥ — indriyagnān, indriy sāthe padārthano (arthāt viṣhayī sāthe viṣhayano) sannikarṣha – sambandh thāy to ja, (ane te paṇ avagrah -īhā -avāy -dhāraṇārūp kramathī) padārthane jāṇī shake chhe. naṣhṭa ane anutpanna padārthonī sāthe indriyano sannikarṣha nahi hovāthī indriyagnān temane jāṇī shakatun nathī. māṭe indriyagnān hīn chhe, hey chhe. 40.
have, atīndriy gnān māṭe je je kahevāmān āve te te (badhun) sambhave chhe em spaṣhṭa kare chheḥ —
anvayārthaḥ — [अप्रदेशं] je gnān apradeshane, [सप्रदेशं] sapradeshane, [मूर्तं] mūrtane, [अमूर्तं च] ane amūrtane, [अजातं] tathā anutpanna [च] tem ja [प्रलयं गतं] naṣhṭa [पर्यायं] paryāyane [जानाति] jāṇe chhe, [तत् ज्ञानं] te gnān [अतीन्द्रियं] atīndriy [भणितम्] kahevāmān āvyun chhe.
1. indriyagochar padārtha grāhya chhe ane indriy grāhak chhe.