क्रियाभाववत्त्वेन केवलभाववत्त्वेन च द्रव्यस्यास्ति विशेषः । तत्र भाववन्तौ क्रियावन्तौ च पुद्गलजीवौ, परिणामाद्भेदसंघाताभ्यां चोत्पद्यमानावतिष्ठमानभज्यमानत्वात् । शेषद्रव्याणि तु भाववन्त्येव, परिणामादेवोत्पद्यमानावतिष्ठमानभज्यमानत्वादिति निश्चयः । तत्र परिणाम- मात्रलक्षणो भावः, परिस्पन्दनलक्षणा क्रिया । तत्र सर्वाण्यपि द्रव्याणि परिणामस्वभावत्वात् परिणामेनोपात्तान्वयव्यतिरेकाण्यवतिष्ठमानोत्पद्यमानभज्यमानानि भाववन्ति भवन्ति । पुद्गलास्तु परिस्पन्दस्वभावत्वात्परिस्पन्देन भिन्नाः संघातेन, संहताः पुनर्भेदेनोत्पद्यमानाव- तिष्ठमानभज्यमानाः क्रियावन्तश्च भवन्ति । तथा जीवा अपि परिस्पन्दस्वभावत्वात्परिस्पन्देन प्रतिसमयपरिणतिरूपा अर्थपर्याया भण्यन्ते । यदा जीवोऽनेन शरीरेण सह भेदं वियोगं त्यागं कृत्वा भवान्तरशरीरेण सह संघातं मेलापकं करोति तदा विभावव्यञ्जनपर्यायो भवति, तस्मादेव भवान्तरसंक्रमणात्सक्रियत्वं भण्यते । पुद्गलानां तथैव विवक्षितस्कन्धविघटनात्सक्रियत्वेन स्कन्धान्तर- संयोगे सति विभावव्यञ्जनपर्यायो भवति । मुक्तजीवानां तु निश्चयरत्नत्रयलक्षणेन परमकारणसमय- सारसंज्ञेन निश्चयमोक्षमार्गबलेनायोगिचरमसमये नखकेशान्विहाय परमौदारिकशरीरस्य विलीयमान- रूपेण विनाशे सति केवलज्ञानाद्यनन्तचतुष्टयव्यक्तिलक्षणेन परमकार्यसमयसाररूपेण स्वभावव्यञ्जन- पर्यायेण कृत्वा योऽसावुत्पादः स भेदादेव भवति, न संघातात् । कस्मादिति चेत् शरीरान्तरेण सह
ṭīkāḥ — koī dravyo ‘bhāv’ tem ja ‘kriyā’vāḷān hovāthī ane koī dravyo kevaḷ ‘bhāv’vāḷān hovāthī te apekṣhāe dravyano visheṣh (arthāt bhed) chhe. tyān, pudgal tathā jīv (1) bhāvavāḷān tem ja (2) kriyāvāḷān chhe, kāraṇ ke (1) pariṇām dvārā tem ja (2) saṅghāt ne bhed dvārā teo ūpaje chhe, ṭake chhe ane naṣhṭa thāy chhe. bākīnān dravyo to bhāvavāḷān ja chhe, kāraṇ ke pariṇām dvārā ja teo ūpaje chhe, ṭake chhe ane naṣhṭa thāy chhe. — ām nishchay (arthāt nakkī) chhe.
temān, ‘bhāv’nun lakṣhaṇ pariṇāmamātra chhe; ‘kriyā’nun lakṣhaṇ parispand ( – kampan) chhe. tyān, saghaḷāny dravyo bhāvavāḷān chhe, kāraṇ ke pariṇāmasvabhāvavāḷān hovāne līdhe pariṇām vaḍe *anvay ane vyatirekone pāmatān thakān teo ūpaje chhe, ṭake chhe ne naṣhṭa thāy chhe. pudgalo to (bhāvavāḷān hovā uparānt) kriyāvāḷān paṇ hoy chhe, kāraṇ ke parispandasvabhāvavāḷān hovāne līdhe parispand vaḍe +chhūṭān pudgalo bhegān maḷatān hovāthī ane bhegān meḷalān pudgalo pāchhān chhūṭān paḍatān hovāthī (te apekṣhāe) teo ūpaje chhe, ṭake chhe ne naṣhṭa thāy chhe. tathā jīvo paṇ (bhāvavāḷā hovā uparānt) kriyāvāḷā paṇ hoy chhe,
256pravachanasār[ bhagavānashrīkundakund-
*anvay ṭakavāpaṇun darshāve chhe ane vyatireko ūpajavāpaṇun tathā naṣhṭa thavāpaṇun darshāve chhe.
+chhūṭān pudgalo kampan vaḍe bhegān maḷe chhe. tyān, chhūṭāpaṇe teo naṣhṭa thayān, pudgalapaṇe ṭakyān ne
bhegāpaṇe ūpajyān.