वर्तिध्रौव्यमेव कुतस्त्यम् । एवं सति नश्यति त्रैलक्षण्यं, उल्लसति क्षणभङ्गः, अस्तमुपैति नित्यं
द्रव्यं, उदीयन्ते क्षणक्षयिणो भावाः । ततस्तत्त्वविप्लवभयात्कश्चिदवश्यमाश्रयभूतो वृत्तेर्वृत्ति-
माननुसर्तव्यः । स तु प्रदेश एवाप्रदेशस्यान्वयव्यतिरेकानुविधायित्वासिद्धेः । एवं सप्रदेशत्वे हि
कालस्य कुत एकद्रव्यनिबन्धनं लोकाकाशतुल्यासंख्येयप्रदेशत्वं नाभ्युपगम्येत । पर्याय-
समयाप्रसिद्धेः । प्रदेशमात्रं हि द्रव्यसमयमतिक्रामतः परमाणोः पर्यायसमयः प्रसिद्धयति ।
लोकाकाशतुल्यासंख्येयप्रदेशत्वे तु द्रव्यसमयस्य कुतस्त्या तत्सिद्धिः । लोकाकाशतुल्या-
संख्येयप्रदेशैकद्रव्यत्वेऽपि तस्यैकं प्रदेशमतिक्रामतः परमाणोस्तत्सिद्धिरिति चेन्नैवं; एकदेशवृत्तेः
जानीहि हे शिष्य । कस्माच्छून्यमिति चेत् । अत्थंतरभूदं एकप्रदेशाभावे सत्यर्थान्तरभूतं भिन्नं भवति
यतः कारणात् । कस्याः सकाशाद्भिन्नम् । अत्थीदो उत्पादव्ययध्रौव्यात्मकसत्ताया इति । तथाहि – काल-
पदार्थस्य तावत्पूर्वसूत्रोदितप्रकारेणोत्पादव्ययध्रौव्यात्मकमस्तित्वं विद्यते; तच्चास्तित्वं प्रदेशं विना न
ekatāmān vartanārun dhrauvya ja kyāthī? ām hotān, trilakṣhaṇapaṇun (utpādavyayadhrauvyapaṇun) naṣhṭa thāy chhe, kṣhaṇabhaṅg (arthāt bauddhone mānya kṣhaṇavināsh) ullase chhe, nitya dravya asta pāme chhe ane kṣhaṇamān nāsh pāmatā bhāvo utpanna thāy chhe. māṭe *tattvaviplavanā bhayathī avashya vr̥uttinā āshrayabhūt koī vr̥uttimān shodhavo – svīkāravo – yogya chhe. te to pradesh ja chhe (arthāt te vr̥uttimān sapradesh ja hoy chhe), kāraṇ ke apradeshane anvay tathā vyatirekanun anuvidhāyitva asiddha chhe ( – apradesh hoy te anvay tathā vyatirekone anusarī shake nahi arthāt temān dhrauvya tathā utpād -vyay hoī shake nahi).
[prashnaḥ – ] ā pramāṇe kāḷ sapradesh chhe to tene ek dravyanā kāraṇabhūt lokākāsh tulya asaṅkhya pradesho kem na mānavā joīe?
[uttaraḥ – ] em hoy to paryāyasamay prasiddha thato nathī tethī asaṅkhya pradesho mānavā yogya nathī. paramāṇu vaḍe pradeshamātra dravyasamay oḷaṅgātān (arthāt paramāṇu vaḍe ek pradeshamātra kāḷāṇuthī nikaṭanā bījā pradeshamātra kāḷāṇu sudhī mand gatie gaman karatān) paryāyasamay prasiddha thāy chhe. jo dravyasamay lokākāsh tulya asaṅkhya pradeshovāḷo hoy to paryāyasamayanī siddhi kyāthī thāy?
‘jo dravyasamay arthāt kāḷapadārtha lokākāsh jeṭalā asaṅkhya pradeshovāḷun ek dravya hoy topaṇ paramāṇu vaḍe teno ek pradesh oḷaṅgātān paryāyasamayanī siddhi thāy’ em kahevāmān āve to, em nathī; kāraṇ ke (temān be doṣh āve chhe) —
286pravachanasār[ bhagavānashrīkundakund-
*tattvaviplav = vastusvarūpamān andhādhūndhī. [tattva = vastusvarūp. viplav = andhādhūndhī; goṭāḷo; virodh;
vināsh.]