Pravachansar-Hindi (Oriya transliteration). Gatha: 6-16 ; Shuddhopayog adhikAr.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 3 of 28

 

Page 8 of 513
PDF/HTML Page 41 of 546
single page version

ଅବ ଇସ ପ୍ରକାର ଅରହନ୍ତ, ସିଦ୍ଧ, ଆଚାର୍ଯ, ଉପାଧ୍ଯାଯ ତଥା ସର୍ଵ ସାଧୁଓଂକୋ ପ୍ରଣାମ ଔର
ଵନ୍ଦନୋଚ୍ଚାରସେ ପ୍ରଵର୍ତମାନ ଦ୍ଵୈତକେ ଦ୍ଵାରା, ଭାଵ୍ଯଭାଵକ ଭାଵସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଗାଢ଼ ଇତରେତର
ମିଲନକେ କାରଣ ସମସ୍ତ ସ୍ଵପରକା ଵିଭାଗ ଵିଲୀନ ହୋ ଜାନେସେ ଜିସମେଂ ଅଦ୍ଵୈତ ପ୍ରଵର୍ତମାନ ହୈ ଐସା
ନମସ୍କାର କରକେ, ଉନ୍ହୀଂ ଅରହନ୍ତ, ସିଦ୍ଧ, ଆଚାର୍ଯ, ଉପାଧ୍ଯାଯ, ସର୍ଵସାଧୁଓଂକେ ଆଶ୍ରମକୋ,ଜୋ
କି (ଆଶ୍ରମ) ଵିଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନଦର୍ଶନପ୍ରଧାନ ହୋନେସେ ସହଜଶୁଦ୍ଧଦର୍ଶନଜ୍ଞାନସ୍ଵଭାଵଵାଲେ ଆତ୍ମତତ୍ତ୍ଵକା
ଶ୍ରଦ୍ଧାନ ଔର ଜ୍ଞାନ ଜିସକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ ଐସେ ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନ ଔର ସମ୍ଯଗ୍ଜ୍ଞାନକା ସମ୍ପାଦକ ହୈ ଉସେ
ପ୍ରାପ୍ତ କରକେ, ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନସମ୍ପନ୍ନ ହୋକର, ଜିସମେଂ କଷାଯକଣ ଵିଦ୍ଯମାନ ହୋନେସେ ଜୀଵକୋ ଜୋ
ପୁଣ୍ଯବନ୍ଧକୀ ପ୍ରାପ୍ତିକା କାରଣ ହୈ ଐସେ ସରାଗ ଚାରିତ୍ରକୋଵହ (ସରାଗ ଚାରିତ୍ର) କ୍ରମସେ ଆ ପଡ଼ନେ
ଯାମି .... ଅଥୈଵମର୍ହତ୍ସିଦ୍ଧାଚାର୍ଯୋପାଧ୍ଯାଯସର୍ଵସାଧୂନାଂ ପ୍ରଣତିଵଂଦନାଭିଧାନପ୍ରଵୃତ୍ତଦ୍ଵୈତଦ୍ଵାରେଣ ଭାଵ୍ଯ-
ଭାଵକଭାଵଵିଜୃମ୍ଭିତାତିନିର୍ଭ̄ରେତରେତରସଂଵଲନବଲଵିଲୀନନିଖିଲସ୍ଵପରଵିଭାଗତଯା ପ୍ରଵୃତ୍ତାଦ୍ଵୈତଂ
ନମସ୍କାରଂ କୃତ୍ଵା
.... ତେଷାମେଵାର୍ହତ୍ସିଦ୍ଧାଚାର୍ଯୋପାଧ୍ଯାଯସର୍ଵସାଧୂନାଂ ଵିଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନଦର୍ଶନପ୍ରଧାନତ୍ଵେନ
ସହଜଶୁଦ୍ଧଦର୍ଶନଜ୍ଞାନସ୍ଵଭାଵାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵଶ୍ରଦ୍ଧାନାଵବୋଧଲକ୍ଷଣସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନସଂପାଦକମାଶ୍ରମଂ ସମାସାଦ୍ଯ
ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନସଂପନ୍ନୋ ଭୂତ୍ଵା, ଜୀଵତ୍କଷାଯକଣତଯା ପୁଣ୍ଯବନ୍ଧସଂପ୍ରାପ୍ତିହେତୁଭୂତଂ ସରାଗଚାରିତ୍ରଂ
ମହାଵିଦେହସ୍ଥିତଶ୍ରୀସୀମନ୍ଧରସ୍ଵାମୀତୀର୍ଥକରପରମଦେଵପ୍ରଭୃତିତୀର୍ଥକରୈଃ ସହ ତାନେଵ ପଞ୍ଚପରମେଷ୍ଠିନୋ ନମସ୍କରୋମି .
କଯା କରଣଭୂତଯା . ମୋକ୍ଷଲକ୍ଷ୍ମୀସ୍ଵଯଂଵରମଣ୍ଡପଭୂତଜିନଦୀକ୍ଷାକ୍ଷଣେ ମଙ୍ଗଲାଚାରଭୂତଯା ଅନନ୍ତଜ୍ଞାନାଦିସିଦ୍ଧଗୁଣ-
ଭାଵନାରୂପଯା ସିଦ୍ଧଭକ୍ତ୍ଯା, ତଥୈଵ ନିର୍ମଲସମାଧିପରିଣତପରମଯୋଗିଗୁଣଭାଵନାଲକ୍ଷଣଯା ଯୋଗଭକ୍ତ୍ଯା ଚେତି .
ଏଵଂ ପୂର୍ଵଵିଦେହତୀର୍ଥକରନମସ୍କାରମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ ଗାଥା ଗତେତ୍ଯଭିପ୍ରାଯଃ .... ଅଥ କିଚ୍ଚା କୃତ୍ଵା . କମ୍ . ଣମୋ
ନମସ୍କାରମ୍ . କେଭ୍ଯଃ . ଅରହଂତାଣଂ ସିଦ୍ଧାଣଂ ତହ ଣମୋ ଗଣହରାଣଂ ଅଜ୍ଝାଵଯଵଗ୍ଗାଣଂ ସାହୂଣଂ ଚେଵ ଅର୍ହତ୍ସିଦ୍ଧଗଣଧରୋ-
ପାଧ୍ଯାଯସାଧୁଭ୍ଯଶ୍ଚୈଵ . କତିସଂଖ୍ଯୋପେତେଭ୍ଯଃ . ସଵ୍ଵେସିଂ ସର୍ଵେଭ୍ଯଃ . ଇତି ପୂର୍ଵଗାଥାତ୍ରଯେଣ କୃତପଞ୍ଚ-
ପରମେଷ୍ଠିନମସ୍କାରୋପସଂହାରୋଽଯମ୍ .... ଏଵଂ ପଞ୍ଚପରମେଷ୍ଠିନମସ୍କାରଂ କୃତ୍ଵା କିଂ କରୋମି . ଉଵସଂପଯାମି ଉପସଂପଦ୍ଯେ
୧. ଭାଵ୍ଯ = ଭାନେ ଯୋଗ୍ଯ; ଚିଂତଵନ କରନେ ଯୋଗ୍ଯ; ଧ୍ଯାନ କରନେ ଯୋଗ୍ଯ ଅର୍ଥାତ୍ ଧ୍ଯେଯ . ଭାଵକ = ଭାଵନା କରନେଵାଲା,
ଚିଂତଵନ କରନେଵାଲା, ଧ୍ଯାନ କରନେଵାଲା, ଅର୍ଥାତ୍ ଧ୍ଯାତା .
୨. ଇତରେତରମିଲନ = ଏକ ଦୂସରେକା ପରସ୍ପର ମିଲ ଜାନା ଅର୍ଥାତ୍ ମିଶ୍ରିତ ହୋ ଜାନା .
୩. ଅଦ୍ଵୈତ = ପଂଚ ପରମେଷ୍ଠୀକେ ପ୍ରତି ଅତ୍ଯଂତ ଆରାଧ୍ଯ ଭାଵକେ କାରଣ ଆରାଧ୍ଯରୂପ ପଂଚ ପରମେଷ୍ଠୀ ଭଗଵାନ ଔର
ଆରାଧକରୂପ ଅପନେ ଭେଦକା ଵିଲଯ ହୋ ଜାତା ହୈ . ଇସପ୍ରକାର ନମସ୍କାରମେଂ ଅଦ୍ଵୈତ ପାଯା ଜାତା ହୈ . ଯଦ୍ଯପି
ନମସ୍କାରମେଂ ପ୍ରଣାମ ଔର ଵଂଦନୋଚ୍ଚାର ଦୋନୋଂକା ସମାଵେଶ ହୋତା ହୈ ଇସଲିଯେ ଉସମେଂ ଦ୍ଵୈତ କହା ହୈ, ତଥାପି ତୀଵ୍ର
ଭକ୍ତିଭାଵସେ ସ୍ଵପରକା ଭେଦଵିଲିନ ହୋ ଜାନେକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ ଉସମେଂ ଅଦ୍ଵୈତ ପାଯା ଜାତା ହୈ
.
୪. ସହଜଶୁଦ୍ଧଦର୍ଶନଜ୍ଞାନସ୍ଵଭାଵଵାଲେ = ସହଜ ଶୁଦ୍ଧ ଦର୍ଶନ ଔର ଜ୍ଞାନ ଜିନକା ସ୍ଵଭାଵ ହୈ ଵେ .
୫. ସଂପାଦକ = ପ୍ରାପ୍ତ କରାନେଵାଲା, ଉତ୍ପନ୍ନ କରନେଵାଲା .
୬. କଷାଯକଣ = କଷାଯକା ସୂକ୍ଷ୍ମାଂଶ

Page 9 of 513
PDF/HTML Page 42 of 546
single page version

ପର ଭୀ (ଗୁଣସ୍ଥାନ -ଆରୋହଣକେ କ୍ରମମେଂ ବଲାତ୍ ଅର୍ଥାତ୍ ଚାରିତ୍ରମୋହକେ ମନ୍ଦ ଉଦଯସେ ଆ ପଡ଼ନେ ପର
ଭୀ)
ଦୂର ଉଲ୍ଲଂଘନ କରକେ, ଜୋ ସମସ୍ତ କଷାଯକ୍ଲେଶରୂପୀ କଲଂକସେ ଭିନ୍ନ ହୋନେସେ
ନିର୍ଵାଣପ୍ରାପ୍ତିକା କାରଣ ହୈ ଐସେ ଵୀତରାଗଚାରିତ୍ର ନାମକ ସାମ୍ଯକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରତା ହୂଁ . ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନ,
ସମ୍ଯଗ୍ଜ୍ଞାନ ଔର ସମ୍ଯକ୍ଚାରିତ୍ର କୀ ଐକ୍ଯସ୍ଵରୂପ ଏକାଗ୍ରତାକୋ ମୈଂ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଆ ହୂଁ, ଯହ (ଇସ)
ପ୍ରତିଜ୍ଞାକା ଅର୍ଥ ହୈ
. ଇସ ପ୍ରକାର ତବ ଇନ୍ହୋଂନେ (ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗଵତ୍କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦାଚାର୍ଯଦେଵନେ) ସାକ୍ଷାତ୍
ମୋକ୍ଷମାର୍ଗକୋ ଅଂଗୀକାର କିଯା ..୪ -୫..
ଅବ ଵେ ହୀ (କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦାଚାର୍ଯଦେଵ) ଵୀତରାଗଚାରିତ୍ର ଇଷ୍ଟ ଫଲଵାଲା ହୈ ଇସଲିଯେ ଉସକୀ
ଉପାଦେଯତା ଔର ସରାଗଚାରିତ୍ର ଅନିଷ୍ଟ ଫଲଵାଲା ହୈ ଇସଲିଯେ ଉସକୀ ହେଯତାକା ଵିଵେଚନ
କରତେ ହୈଂ :
କ୍ରମାପତିତମପି ଦୂରମୁତ୍କ୍ରମ୍ଯ ସକଲକଷାଯକଲିକଲଂକ ଵିଵିକ୍ତତଯା ନିର୍ଵାଣସଂପ୍ରାପ୍ତିହେତୁଭୂତଂ
ଵୀତରାଗଚାରିତ୍ରାଖ୍ଯଂ ସାମ୍ଯମୁପସମ୍ପଦ୍ଯେ
. ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନଚାରିତ୍ରୈକ୍ଯାତ୍ମକୈକାଗ୍ରଯଂ ଗତୋଽସ୍ମୀତି
ପ୍ରତିଜ୍ଞାର୍ଥଃ . ଏଵଂ ତାଵଦଯଂ ସାକ୍ଷାନ୍ମୋକ୍ଷମାର୍ଗଂ ସଂପ୍ରତିପନ୍ନଃ ....
ଅଥାଯମେଵ ଵୀତରାଗସରାଗଚାରିତ୍ରଯୋରିଷ୍ଟାନିଷ୍ଟଫଲତ୍ଵେନୋପାଦେଯହେଯତ୍ଵଂ ଵିଵେଚଯତି
ସଂପଜ୍ଜଦି ଣିଵ୍ଵାଣଂ ଦେଵାସୁରମଣୁଯରାଯଵିହଵେହିଂ .
ଜୀଵସ୍ସ ଚରିତ୍ତାଦୋ ଦଂସଣଣାଣପ୍ପହାଣାଦୋ ....
ସମାଶ୍ରଯାମି . କିମ୍ . ସମ୍ମଂ ସାମ୍ଯଂ ଚାରିତ୍ରମ୍ . ଯସ୍ମାତ୍ କିଂ ଭଵତି . ଜତ୍ତୋ ଣିଵ୍ଵାଣସଂପତ୍ତୀ
ଯସ୍ମାନ୍ନିର୍ଵାଣସଂପ୍ରାପ୍ତିଃ . କିଂ କୃତ୍ଵା ପୂର୍ଵଂ . ସମାସିଜ୍ଜ ସମାସାଦ୍ଯ ପ୍ରାପ୍ଯ . କମ୍ . ଵିସୁଦ୍ଧଣାଣଦଂସଣପହାଣାସମଂ
ଵିଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନଦର୍ଶନଲକ୍ଷଣପ୍ରଧାନାଶ୍ରମମ୍ . କେଷାଂ ସମ୍ବନ୍ଧିତ୍ଵେନ . ତେସିଂ ତେଷାଂ ପୂର୍ଵୋକ୍ତପଞ୍ଚପରମେଷ୍ଠିନାମିତି .
ତଥାହିଅହମାରାଧକଃ, ଏତେ ଚାର୍ହଦାଦଯ ଆରାଧ୍ଯା, ଇତ୍ଯାରାଧ୍ଯାରାଧକଵିକଲ୍ପରୂପୋ ଦ୍ଵୈତନମସ୍କାରୋ ଭଣ୍ଯତେ .
ରାଗାଦ୍ଯୁପାଧିଵିକଲ୍ପରହିତପରମସମାଧିବଲେନାତ୍ମନ୍ଯେଵାରାଧ୍ଯାରାଧକଭାଵଃ ପୁନରଦ୍ଵୈତନମସ୍କାରୋ ଭଣ୍ଯତେ . ଇତ୍ଯେଵଂ-
ଲକ୍ଷଣଂ ପୂର୍ଵୋକ୍ତଗାଥାତ୍ରଯକଥିତପ୍ରକାରେଣ ପଞ୍ଚପରମେଷ୍ଠିସମ୍ବନ୍ଧିନଂ ଦ୍ଵୈତାଦ୍ଵୈତନମସ୍କାରଂ କୃତ୍ଵା . ତତଃ କିଂ କରୋମି .
ରାଗାଦିଭ୍ଯୋ ଭିନ୍ନୋଽଯଂ ସ୍ଵାତ୍ମୋତ୍ଥସୁଖସ୍ଵଭାଵଃ ପରମାତ୍ମେତି ଭେଦଜ୍ଞାନଂ, ତଥା ସ ଏଵ ସର୍ଵପ୍ରକାରୋପାଦେଯ ଇତି
ରୁଚିରୂପଂ ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵମିତ୍ଯୁକ୍ତଲକ୍ଷଣଜ୍ଞାନଦର୍ଶନସ୍ଵଭାଵଂ, ମଠଚୈତ୍ଯାଲଯାଦିଲକ୍ଷଣଵ୍ଯଵହାରାଶ୍ରମାଦ୍ଵିଲକ୍ଷଣଂ, ଭାଵା-

ଶ୍ରମରୂପଂ ପ୍ରଧାନାଶ୍ରମଂ ପ୍ରାପ୍ଯ, ତତ୍ପୂର୍ଵକଂ କ୍ରମାଯାତମପି ସରାଗଚାରିତ୍ରଂ ପୁଣ୍ଯବନ୍ଧକାରଣମିତି ଜ୍ଞାତ୍ଵା ପରିହୃତ୍ଯ
ପ୍ର. ୨
ସୁର -ଅସୁର - ମନୁଜେନ୍ଦ୍ରୋ ତଣା ଵିଭଵୋ ସହିତ ନିର୍ଵାଣନୀ
ପ୍ରାପ୍ତି କରେ ଚାରିତ୍ରଥୀ ଜୀଵ ଜ୍ଞାନଦର୍ଶନମୁଖ୍ଯଥୀ. ୬.

Page 10 of 513
PDF/HTML Page 43 of 546
single page version

ସମ୍ପଦ୍ଯତେ ନିର୍ଵାଣଂ ଦେଵାସୁରମନୁଜରାଜଵିଭଵୈଃ .
ଜୀଵସ୍ଯ ଚରିତ୍ରାଦ୍ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନପ୍ରଧାନାତ....
ସଂପଦ୍ଯତେ ହି ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନପ୍ରଧାନାଚ୍ଚାରିତ୍ରାଦ୍ଵୀତରାଗାନ୍ମୋକ୍ଷଃ . ତତ ଏଵ ଚ ସରାଗାଦ୍ଦେଵାସୁର-
ମନୁଜରାଜଵିଭଵକ୍ଲେଶରୂପୋ ବନ୍ଧଃ . ଅତୋ ମୁମୁକ୍ଷୁଣେଷ୍ଟଫଲତ୍ଵାଦ୍ଵୀତରାଗଚାରିତ୍ରମୁପାଦେଯମନିଷ୍ଟଫଲତ୍ଵା-
ତ୍ସରାଗଚାରିତ୍ରଂ ହେଯମ୍ ....
ଅଥ ଚାରିତ୍ରସ୍ଵରୂପଂ ଵିଭାଵଯତି
ଚାରିତ୍ତଂ ଖଲୁ ଧମ୍ମୋ ଧମ୍ମୋ ଜୋ ସୋ ସମୋ ତ୍ତି ଣିଦ୍ଦିଟ୍ଠୋ .
ମୋହକ୍ଖୋହଵିହୀଣୋ ପରିଣାମୋ ଅପ୍ପଣୋ ହୁ ସମୋ ....
ନିଶ୍ଚଲଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାନୁଭୂତିସ୍ଵରୂପଂ ଵୀତରାଗଚାରିତ୍ରମହମାଶ୍ରଯାମୀତି ଭାଵାର୍ଥଃ . ଏଵଂ ପ୍ରଥମସ୍ଥଲେ ନମସ୍କାରମୁଖ୍ଯ-
ତ୍ଵେନ ଗାଥାପଞ୍ଚକଂ ଗତମ୍ .... ଅଥୋପାଦେଯଭୂତସ୍ଯାତୀନ୍ଦ୍ରିଯସୁଖସ୍ଯ କାରଣତ୍ଵାଦ୍ଵୀତରାଗଚାରିତ୍ରମୁପାଦେଯମ୍ .
ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯସୁଖାପେକ୍ଷଯା ହେଯସ୍ଯେନ୍ଦ୍ରିଯସୁଖସ୍ଯ କାରଣତ୍ଵାତ୍ସରାଗଚାରିତ୍ରଂ ହେଯମିତ୍ଯୁପଦିଶତିସଂପଜ୍ଜଦି ସମ୍ପଦ୍ଯତେ .
କିମ୍ . ଣିଵ୍ଵାଣଂ ନିର୍ଵାଣମ୍ . କଥମ୍ . ସହ . କୈଃ . ଦେଵାସୁରମଣୁଯରାଯଵିହଵେହିଂ ଦେଵାସୁରମନୁଷ୍ଯରାଜଵିଭଵୈଃ . କସ୍ଯ .
ଜୀଵସ୍ସ ଜୀଵସ୍ଯ . କସ୍ମାତ୍ . ଚରିତ୍ତାଦୋ ଚାରିତ୍ରାତ୍ . କଥଂଭୂତାତ୍ . ଦଂସଣଣାଣପ୍ପହାଣାଦୋ ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନ-
ଜ୍ଞାନପ୍ରଧାନାଦିତି . ତଦ୍ଯଥା ---ଆତ୍ମାଧୀନଜ୍ଞାନସୁଖସ୍ଵଭାଵେ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯେ ଯନ୍ନିଶ୍ଚଲନିର୍ଵିକାରାନୁଭୂତିରୂପମ-
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ଜୀଵସ୍ଯ ] ଜୀଵକୋ [ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନପ୍ରଧାନାତ୍ ] ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନପ୍ରଧାନ [ଚାରିତ୍ରାତ୍ ]
ଚାରିତ୍ରସେ [ଦେଵାସୁରମନୁଜରାଜଵିଭଵୈଃ ] ଦେଵେନ୍ଦ୍ର, ଅସୁରେନ୍ଦ୍ର ଔର ନରେନ୍ଦ୍ରକେ ଵୈଭଵୋଂକେ ସାଥ [ନିର୍ଵାଣଂ ]
ନିର୍ଵାଣ [ସଂପଦ୍ଯତେ ] ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ
. (ଜୀଵକୋ ସରାଗଚାରିତ୍ରସେ ଦେଵେନ୍ଦ୍ର ଇତ୍ଯାଦିକେ ଵୈଭଵୋଂକୀ ଔର
ଵୀତରାଗଚାରିତ୍ରସେ ନିର୍ଵାଣକୀ ପ୍ରାପ୍ତି ହୋତୀ ହୈ .) ....
ଟୀକା :ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନପ୍ରଧାନ ଚାରିତ୍ରସେ, ଯଦି ଵହ (ଚାରିତ୍ର) ଵୀତରାଗ ହୋ ତୋ ମୋକ୍ଷ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା
ହୈ; ଔର ଉସସେ ହୀ, ଯଦି ଵହ ସରାଗ ହୋ ତୋ ଦେଵେନ୍ଦ୍ର -ଅସୁରେନ୍ଦ୍ର -ନରେନ୍ଦ୍ରକେ ଵୈଭଵକ୍ଲେଶରୂପ ବନ୍ଧକୀ ପ୍ରାପ୍ତି
ହୋତୀ ହୈ
. ଇସଲିଯେ ମୁମୁକ୍ଷୁଓଂକୋ ଇଷ୍ଟ ଫଲଵାଲା ହୋନେସେ ଵୀତରାଗଚାରିତ୍ର ଗ୍ରହଣ କରନେ ଯୋଗ୍ଯ (ଉପାଦେଯ)
ହୈ, ଔର ଅନିଷ୍ଟ ଫଲଵାଲା ହୋନେସେ ସରାଗଚାରିତ୍ର ତ୍ଯାଗନେ ଯୋଗ୍ଯ (ହେଯ) ହୈ ....
ଅବ ଚାରିତ୍ରକା ସ୍ଵରୂପ ଵ୍ଯକ୍ତ କରତେ ହୈଂ :
ଚାରିତ୍ର ଛେ ତେ ଧର୍ମ ଛେ, ଜେ ଧର୍ମ ଛେ, ତେ ସାମ୍ଯ ଛେ;
ନେ ସାମ୍ଯ ଜୀଵନୋ ମୋହକ୍ଷୋଭଵିହୀନ ନିଜ ପରିଣାମ ଛେ. ୭.

Page 11 of 513
PDF/HTML Page 44 of 546
single page version

ଚାରିତ୍ରଂ ଖଲୁ ଧର୍ମୋ ଧର୍ମୋ ଯସ୍ତତ୍ସାମ୍ଯମିତି ନିର୍ଦିଷ୍ଟମ୍ .
ମୋହକ୍ଷୋଭଵିହୀନଃ ପରିଣାମ ଆତ୍ମନୋ ହି ସାମ୍ଯମ୍ ....
ସ୍ଵରୂପେ ଚରଣଂ ଚାରିତ୍ରଂ, ସ୍ଵସମଯପ୍ରଵୃତ୍ତିରିତ୍ଯର୍ଥଃ . ତଦେଵ ଵସ୍ତୁସ୍ଵଭାଵତ୍ଵାଦ୍ଧର୍ମଃ . ଶୁଦ୍ଧ-
ଚୈତନ୍ଯପ୍ରକାଶନମିତ୍ଯର୍ଥଃ . ତଦେଵ ଚ ଯଥାଵସ୍ଥିତାତ୍ମଗୁଣତ୍ଵାତ୍ସାମ୍ଯମ୍ . ସାମ୍ଯଂ ତୁ ଦର୍ଶନଚାରିତ୍ର
ମୋହନୀଯୋଦଯାପାଦିତସମସ୍ତମୋହକ୍ଷୋଭାଭାଵାଦତ୍ଯନ୍ତନିର୍ଵିକାରୋ ଜୀଵସ୍ଯ ପରିଣାମଃ ....
ଵସ୍ଥାନଂ ତଲ୍ଲକ୍ଷଣନିଶ୍ଚଯଚାରିତ୍ରାଜ୍ଜୀଵସ୍ଯ ସମୁତ୍ପଦ୍ଯତେ . କିମ୍ . ପରାଧୀନେନ୍ଦ୍ରିଯଜନିତଜ୍ଞାନସୁଖଵିଲକ୍ଷଣଂ,
ସ୍ଵାଧୀନାତୀନ୍ଦ୍ରିଯରୂପପରମଜ୍ଞାନସୁଖଲକ୍ଷଣଂ ନିର୍ଵାଣମ୍ . ସରାଗଚାରିତ୍ରାତ୍ପୁନର୍ଦେଵାସୁରମନୁଷ୍ଯରାଜଵିଭୂତିଜନକୋ
ମୁଖ୍ଯଵୃତ୍ତ୍ଯା ଵିଶିଷ୍ଟପୁଣ୍ଯବନ୍ଧୋ ଭଵତି, ପରମ୍ପରଯା ନିର୍ଵାଣଂ ଚେତି . ଅସୁରେଷୁ ମଧ୍ଯେ ସମ୍ଯଗ୍ଦୃଷ୍ଟିଃ କଥମୁତ୍ପଦ୍ଯତେ
ଇତି ଚେତ୍ନିଦାନବନ୍ଧେନ ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵଵିରାଧନାଂ କୃତ୍ଵା ତତ୍ରୋତ୍ପଦ୍ଯତ ଇତି ଜ୍ଞାତଵ୍ଯମ୍ . ଅତ୍ର ନିଶ୍ଚଯେନ
ଵୀତରାଗଚାରିତ୍ରମୁପାଦେଯଂ ସରାଗଂ ହେଯମିତି ଭାଵାର୍ଥଃ .... ଅଥ ନିଶ୍ଚଯଚାରିତ୍ରସ୍ଯ ପର୍ଯାଯନାମାନି
କଥଯାମୀତ୍ଯଭିପ୍ରାଯଂ ମନସି ସଂପ୍ରଧାର୍ଯ ସୂତ୍ରମିଂଦ ନିରୂପଯତି, ଏଵମଗ୍ରେଽପି ଵିଵକ୍ଷିତସୂତ୍ରାର୍ଥଂ ମନସି
ଧୃତ୍ଵାଥଵାସ୍ଯ ସୂତ୍ରସ୍ଯାଗ୍ରେ ସୂତ୍ରମିଦମୁଚିତଂ ଭଵତ୍ଯେଵଂ ନିଶ୍ଚିତ୍ଯ ସୂତ୍ରମିଦଂ ପ୍ରତିପାଦଯତୀତି ପାତନିକାଲକ୍ଷଣଂ

ଯଥାସଂଭଵଂ ସର୍ଵତ୍ର ଜ୍ଞାତଵ୍ଯମ୍ --
ଚାରିତ୍ତଂ ଚାରିତ୍ରଂ କର୍ତୃ ଖଲୁ ଧମ୍ମୋ ଖଲୁ ସ୍ଫୁ ଟଂ ଧର୍ମୋ ଭଵତି . ଧମ୍ମୋ ଜୋ ସୋ ସମୋ
ତ୍ତି ଣିଦ୍ଦିଟ୍ଠୋ ଧର୍ମୋ ଯଃ ସ ତୁ ଶମ ଇତି ନିର୍ଦିଷ୍ଟଃ . ସମୋ ଯସ୍ତୁ ଶମଃ ସଃ ମୋହକ୍ଖୋହଵିହୀଣୋ ପରିଣାମୋ ଅପ୍ପଣୋ
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ଚାରିତ୍ରଂ ] ଚାରିତ୍ର [ଖଲୁ ] ଵାସ୍ତଵମେଂ [ଧର୍ମଃ ] ଧର୍ମ ହୈ . [ଯଃ ଧର୍ମଃ ] ଜୋ
ଧର୍ମ ହୈ [ତତ୍ ସାମ୍ଯମ୍ ] ଵହ ସାମ୍ଯ ହୈ [ଇତି ନିର୍ଦିଷ୍ଟମ୍ ] ଐସା (ଶାସ୍ତ୍ରୋଂମେଂ) କହା ହୈ . [ସାମ୍ଯଂ ହି ]
ସାମ୍ଯ [ମୋହକ୍ଷୋଭଵିହୀନଃ ] ମୋକ୍ଷକ୍ଷୋଭରହିତ ଐସା [ଆତ୍ମନଃପରିଣାମଃ ] ଆତ୍ମାକା ପରିଣାମ
(ଭାଵ) ହୈ
....
ଟୀକା :ସ୍ଵରୂପମେଂ ଚରଣ କରନା (ରମନା) ସୋ ଚାରିତ୍ର ହୈ . ସ୍ଵସମଯମେଂ ପ୍ରଵୃତ୍ତି କରନା
(ଅପନେ ସ୍ଵଭାଵମେଂ ପ୍ରଵୃତ୍ତି କରନା) ଐସା ଇସକା ଅର୍ଥ ହୈ . ଯହୀ ଵସ୍ତୁକା ସ୍ଵଭାଵ ହୋନେସେ ଧର୍ମ ହୈ .
ଶୁଦ୍ଧ ଚୈତନ୍ଯକା ପ୍ରକାଶ କରନା ଯହ ଇସକା ଅର୍ଥ ହୈ . ଵହୀ ଯଥାଵସ୍ଥିତ ଆତ୍ମଗୁଣ ହୋନେସେ
(ଵିଷମତାରହିତ ସୁସ୍ଥିତ ଆତ୍ମାକା ଗୁଣ ହୋନେସେ) ସାମ୍ଯ ହୈ . ଔର ସାମ୍ଯ, ଦର୍ଶନମୋହନୀଯ ତଥା
ଚାରିତ୍ରମୋହନୀଯକେ ଉଦଯସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋନେଵାଲେ ସମସ୍ତ ମୋହ ଔର କ୍ଷୋଭକେ ଅଭାଵକେ କାରଣ ଅତ୍ଯନ୍ତ
ନିର୍ଵିକାର ଐସା ଜୀଵକା ପରିଣାମ ହୈ
.
ଭାଵାର୍ଥ :ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମାକେ ଶ୍ରଦ୍ଧାନରୂପ ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵସେ ଵିରୁଦ୍ଧ ଭାଵ (ମିଥ୍ଯାତ୍ଵ) ଵହ ମୋହ
ହୈ ଔର ନିର୍ଵିକାର ନିଶ୍ଚଲ ଚୈତନ୍ଯପରିଣତିରୂପ ଚାରିତ୍ରସେ ଵିରୁଦ୍ଧ ଭାଵ (ଅସ୍ଥିରତା) ଵହ କ୍ଷୋଭ ହୈ .
ମୋହ ଔର କ୍ଷୋଭ ରହିତ ପରିଣାମ, ସାମ୍ଯ, ଧର୍ମ ଔର ଚାରିତ୍ର ଯହ ସବ ପର୍ଯାଯଵାଚୀ ହୈଂ ....

Page 12 of 513
PDF/HTML Page 45 of 546
single page version

ଅଥାତ୍ମନଶ୍ଚାରିତ୍ରତ୍ଵଂ ନିଶ୍ଚିନୋତି
ପରିଣମଦି ଜେଣ ଦଵ୍ଵଂ ତକ୍କାଲଂ ତମ୍ମଯଂ ତି ପଣ୍ଣତ୍ତଂ .
ତମ୍ହା ଧମ୍ମପରିଣଦୋ ଆଦା ଧମ୍ମୋ ମୁଣେଯଵ୍ଵୋ ....
ପରିଣମତି ଯେନ ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ତତ୍କାଲଂ ତନ୍ମଯମିତି ପ୍ରଜ୍ଞପ୍ତମ୍ .
ତସ୍ମାଦ୍ଧର୍ମପରିଣତ ଆତ୍ମା ଧର୍ମୋ ମନ୍ତଵ୍ଯଃ ....
ହୁ ମୋହକ୍ଷୋଭଵିହୀନଃ ପରିଣାମଃ . କସ୍ଯ . ଆତ୍ମନଃ . ହୁ ସ୍ଫୁ ଟମିତି . ତଥାହି --ଶୁଦ୍ଧଚିତ୍ସ୍ଵରୂପେ ଚରଣଂ ଚାରିତ୍ରଂ,
ତଦେଵ ଚାରିତ୍ରଂ ମିଥ୍ଯାତ୍ଵରାଗାଦିସଂସରଣରୂପେ ଭାଵସଂସାରେ ପତନ୍ତଂ ପ୍ରାଣିନମୁଦ୍ଧୃତ୍ଯ ନିର୍ଵିକାରଶୁଦ୍ଧଚୈତନ୍ଯେ ଧରତୀତି
ଧର୍ମଃ
. ସ ଏଵ ଧର୍ମଃ ସ୍ଵାତ୍ମଭାଵନୋତ୍ଥସୁଖାମୃତଶୀତଜଲେନ କାମକ୍ରୋଧାଦିରୂପାଗ୍ନିଜନିତସ୍ଯ ସଂସାରଦୁଃଖ-
ଦାହସ୍ଯୋପଶମକତ୍ଵାତ୍ ଶମ ଇତି . ତତଶ୍ଚ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଶ୍ରଦ୍ଧାନରୂପସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵସ୍ଯ ଵିନାଶକୋ ଦର୍ଶନମୋହାଭିଧାନୋ ମୋହ
ଇତ୍ଯୁଚ୍ଯତେ . ନିର୍ଵିକାରନିଶ୍ଚଲଚିତ୍ତଵୃତ୍ତିରୂପଚାରିତ୍ରସ୍ଯ ଵିନାଶକଶ୍ଚାରିତ୍ରମୋହାଭିଧାନଃ କ୍ଷୋଭ ଇତ୍ଯୁଚ୍ଯତେ .
ତଯୋର୍ଵିଧ୍ଵଂସକତ୍ଵାତ୍ସ ଏଵ ଶମୋ ମୋହକ୍ଷୋଭଵିହୀନଃ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣାମୋ ଭଣ୍ଯତ ଇତ୍ଯଭିପ୍ରାଯଃ ....
ଅଥାଭେଦନଯେନ ଧର୍ମପରିଣତ ଆତ୍ମୈଵ ଧର୍ମୋ ଭଵତୀତ୍ଯାଵେଦଯତି ---ପରିଣମଦି ଜେଣ ଦଵ୍ଵଂ ତକ୍କାଲେ ତମ୍ମଯଂ ତି
ପଣ୍ଣତ୍ତଂ
ପରିଣମତି ଯେନ ପର୍ଯାଯେଣ ଦ୍ରଵ୍ଯଂ କର୍ତୃ ତତ୍କାଲେ ତନ୍ମଯଂ ଭଵତୀତି ପ୍ରଜ୍ଞପ୍ତଂ ଯତଃ କାରଣାତ୍,
ତମ୍ହା ଧମ୍ମପରିଣଦୋ ଆଦା ଧମ୍ମୋ ମୁଣେଦଵ୍ଵୋ ତତଃ କାରଣାତ୍ ଧର୍ମେଣ ପରିଣତ ଆତ୍ମୈଵ ଧର୍ମୋ ମନ୍ତଵ୍ଯ ଇତି .
ତଦ୍ଯଥାନିଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତିରୂପୋ ନିଶ୍ଚଯଧର୍ମୋ ଭଵତି . ପଞ୍ଚପରମେଷ୍ଠଯାଦିଭକ୍ତିପରିଣାମରୂପୋ ଵ୍ଯଵହାର-
ଧର୍ମସ୍ତାଵଦୁଚ୍ଯତେ . ଯତସ୍ତେନ ତେନ ଵିଵକ୍ଷିତାଵିଵକ୍ଷିତପର୍ଯାଯେଣ ପରିଣତଂ ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ତନ୍ମଯଂ ଭଵତି, ତତଃ
ପୂର୍ଵୋକ୍ତଧର୍ମଦ୍ଵଯେନ ପରିଣତସ୍ତପ୍ତାଯଃପିଣ୍ଡଵଦଭେଦନଯେନାତ୍ମୈଵ ଧର୍ମୋ ଭଵତୀତି ଜ୍ଞାତଵ୍ଯମ୍ . ତଦପି କସ୍ମାତ୍ .
ଉପାଦାନକାରଣସଦ୍ରଶଂ ହି କାର୍ଯମିତି ଵଚନାତ୍ . ତଚ୍ଚ ପୁନରୁପାଦାନକାରଣଂ ଶୁଦ୍ଧାଶୁଦ୍ଧଭେଦେନ ଦ୍ଵିଧା .
ରାଗାଦିଵିକଲ୍ପରହିତସ୍ଵସଂଵେଦନଜ୍ଞାନମାଗମଭାଷଯା ଶୁକ୍ଲଧ୍ଯାନଂ ଵା କେଵଲଜ୍ଞାନୋତ୍ପତ୍ତୌ ଶୁଦ୍ଧୋପାଦାନକାରଣଂ
ଭଵତି
. ଅଶୁଦ୍ଧାତ୍ମା ତୁ ରାଗାଦୀନାମଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯେନାଶୁଦ୍ଧୋପାଦାନକାରଣଂ ଭଵତୀତି ସୂତ୍ରାର୍ଥଃ . ଏଵଂ ଚାରିତ୍ରସ୍ଯ
ଅବ ଆତ୍ମାକୀ ଚାରିତ୍ରତା (ଅର୍ଥାତ୍ ଆତ୍ମା ହୀ ଚାରିତ୍ର ହୈ ଐସା) ନିଶ୍ଚଯ କରତେ ହୈଂ :
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ] ଦ୍ରଵ୍ଯ ଜିସ ସମଯ [ଯେନ ] ଜିସ ଭାଵରୂପସେ [ପରିଣମତି ]
ପରିଣମନ କରତା ହୈ [ତତ୍କାଲଂ ] ଉସ ସମଯ [ତନ୍ମଯଂ ] ଉସ ମଯ ହୈ [ଇତି ] ଐସା [ପ୍ରଜ୍ଞପ୍ତଂ ] (ଜିନେନ୍ଦ୍ର
ଦେଵନେ) କହା ହୈ; [ତସ୍ମାତ୍ ] ଇସଲିଯେ [ଧର୍ମପରିଣତଃ ଆତ୍ମା ] ଧର୍ମପରିଣତ ଆତ୍ମାକୋ [ଧର୍ମଃ
ମନ୍ତଵ୍ଯଃ ]
ଧର୍ମ ସମଝନା ଚାହିଯେ
....
ଜେ ଭାଵମାଂ ପ୍ରଣମେ ଦରଵ, ତେ କାଳ ତନ୍ମଯ ତେ କହ୍ଯୁଂ;
ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯ ତେଥୀ ଧର୍ମମାଂ ପ୍ରଣମେଲ ଧର୍ମ ଜ ଜାଣଵୁଂ ..

Page 13 of 513
PDF/HTML Page 46 of 546
single page version

ଯତ୍ଖଲୁ ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ଯସ୍ମିନ୍କାଲେ ଯେନ ଭାଵେନ ପରିଣମତି ତତ୍ ତସ୍ମିନ୍ କାଲେ କିଲୌଷ୍ଣ୍ଯ-
ପରିଣତାଯଃପିଣ୍ଡଵତ୍ତନ୍ମଯଂ ଭଵତି . ତତୋଽଯମାତ୍ମା ଧର୍ମେଣ ପରିଣତୋ ଧର୍ମ ଏଵ ଭଵତୀତି
ସିଦ୍ଧମାତ୍ମନଶ୍ଚାରିତ୍ରତ୍ଵମ୍ ....
ଅଥ ଜୀଵସ୍ଯ ଶୁଭାଶୁଭଶୁଦ୍ଧତ୍ଵଂ ନିଶ୍ଚିନୋତି
ଜୀଵୋ ପରିଣମଦି ଜଦା ସୁହେଣ ଅସୁହେଣ ଵା ସୁହୋ ଅସୁହୋ .
ସୁଦ୍ଧେଣ ତଦା ସୁଦ୍ଧୋ ହଵଦି ହି ପରିଣାମସବ୍ଭାଵୋ ....
ଜୀଵଃ ପରିଣମତି ଯଦା ଶୁଭେନାଶୁଭେନ ଵା ଶୁଭୋଽଶୁଭଃ .
ଶୁଦ୍ଧେନ ତଦା ଶୁଦ୍ଧୋ ଭଵତି ହି ପରିଣାମସ୍ଵଭାଵଃ ....
ସଂକ୍ଷେପସୂଚନରୂପେଣ ଦ୍ଵିତୀଯସ୍ଥଲେ ଗାଥାତ୍ରଯଂ ଗତମ୍ .... ଅଥ ଶୁଭାଶୁଭଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗତ୍ରଯେଣ ପରିଣତୋ ଜୀଵଃ
ଶୁଭାଶୁଭଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗସ୍ଵରୂପୋ ଭଵତୀତ୍ଯୁପଦିଶତି ---ଜୀଵୋ ପରିଣମଦି ଜଦା ସୁହେଣ ଅସୁହେଣ ଵା ଜୀଵଃ କର୍ତା ଯଦା
ପରିଣମତି ଶୁଭେନାଶୁଭେନ ଵା ପରିଣାମେନ ସୁହୋ ଅସୁହୋ ହଵଦି ତଦା ଶୁଭେନ ଶୁଭୋ ଭଵତି, ଅଶୁଭେନ ଵାଽଶୁଭୋ
ଭଵତି . ସୁଦ୍ଧେଣ ତଦା ସୁଦ୍ଧୋ ହି ଶୁଦ୍ଧେନ ଯଦା ପରିଣମତି ତଦା ଶୁଦ୍ଧୋ ଭଵତି, ହି ସ୍ଫୁ ଟମ୍ . କଥଂଭୂତଃ ସନ୍ .
ଟୀକା :ଵାସ୍ତଵମେଂ ଜୋ ଦ୍ରଵ୍ଯ ଜିସ ସମଯ ଜିସ ଭାଵରୂପସେ ପରିଣମନ କରତା ହୈ, ଵହ
ଦ୍ରଵ୍ଯ ଉସ ସମଯ ଉଷ୍ଣତାରୂପସେ ପରିଣମିତ ଲୋହେକେ ଗୋଲେକୀ ଭାଁତି ଉସ ମଯ ହୈ, ଇସଲିଯେ ଯହ ଆତ୍ମା
ଧର୍ମରୂପ ପରିଣମିତ ହୋନେ ସେ ଧର୍ମ ହୀ ହୈ
. ଇସପ୍ରକାର ଆତ୍ମାକୀ ଚାରିତ୍ରତା ସିଦ୍ଧ ହୁଈ .
ଭାଵାର୍ଥ :ସାତଵୀଂ ଗାଥାମେଂ କହା ଗଯା ହୈ କି ଚାରିତ୍ର ଆତ୍ମାକା ହୀ ଭାଵ ହୈ . ଔର ଇସ
ଗାଥାମେଂ ଅଭେଦନଯସେ ଯହ କହା ହୈ କି ଜୈସେ ଉଷ୍ଣତାରୂପ ପରିଣମିତ ଲୋହେକା ଗୋଲା ସ୍ଵଯଂ ହୀ ଉଷ୍ଣତା
ହୈ
ଲୋହେକା ଗୋଲା ଔର ଉଷ୍ଣତା ପୃଥକ୍ ନହୀଂ ହୈ, ଇସୀ ପ୍ରକାର ଚାରିତ୍ରଭାଵସେ ପରିଣମିତ ଆତ୍ମା ସ୍ଵଯଂ
ହୀ ଚାରିତ୍ର ହୈ ....
ଅବ ଯହାଁ ଜୀଵକା ଶୁଭ, ଅଶୁଭ ଔର ଶୁଦ୍ଧତ୍ଵ (ଅର୍ଥାତ୍ ଯହ ଜୀଵ ହୀ ଶୁଭ, ଅଶୁଭ ଔର
ଶୁଦ୍ଧ ହୈ ଐସା) ନିଶ୍ଚିତ କରତେ ହୈଂ .
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ଜୀଵଃ ] ଜୀଵ [ପରିଣାମସ୍ଵଭାଵଃ ] ପରିଣାମସ୍ଵଭାଵୀ ହୋନେସେ [ଯଦା ]
ଜବ [ଶୁଭେନ ଵା ଅଶୁଭେନ] ଶୁଭ ଯା ଅଶୁଭ ଭାଵରୂପ [ପରିଣମତି ] ପରିଣମନ କରତା ହୈ [ଶୁଭଃ
ଅଶୁଭଃ ]
ତବ ଶୁଭ ଯା ଅଶୁଭ (ସ୍ଵଯଂ ହୀ) ହୋତା ହୈ, [ଶୁଦ୍ଧେନ ] ଔର ଜବ ଶୁଦ୍ଧଭାଵରୂପ ପରିଣମିତ
ହୋତା ହୈ [ତଦା ଶୁଦ୍ଧଃ ହି ଭଵତି ] ତବ ଶୁଦ୍ଧ ହୋତା ହୈ
....
ଶୁଭ କେ ଅଶୁଭମାଂ ପ୍ରଣମତାଂ ଶୁଭ କେ ଅଶୁଭ ଆତ୍ମା ବନେ,
ଶୁଦ୍ଧେ ପ୍ରଣମତାଂ ଶୁଦ୍ଧ, ପରିଣାମ ସ୍ଵଭାଵୀ ହୋଈନେ
..

Page 14 of 513
PDF/HTML Page 47 of 546
single page version

ଯଦାଽଯମାତ୍ମା ଶୁଭେନାଶୁଭେନ ଵା ରାଗଭାଵେନ ପରିଣମତି ତଦା ଜପାତାପିଚ୍ଛରାଗ-
ପରିଣତସ୍ଫ ଟିକଵତ୍ ପରିଣାମସ୍ଵଭାଵଃ ସନ୍ ଶୁଭୋଽଶୁଭଶ୍ଚ ଭଵତି . ଯଦା ପୁନଃ ଶୁଦ୍ଧେନାରାଗଭାଵେନ
ପରିଣମତି ତଦା ଶୁଦ୍ଧାରାଗପରିଣତସ୍ଫ ଟିକଵତ୍ପରିଣାମସ୍ଵଭାଵଃ ସନ୍ ଶୁଦ୍ଧୋ ଭଵତୀତି ସିଦ୍ଧଂ ଜୀଵସ୍ଯ
ଶୁଭାଶୁଭଶୁଦ୍ଧତ୍ଵମ୍
....
ପରିଣାମସବ୍ଭାଵୋ ପରିଣାମସଦ୍ଭାଵଃ ସନ୍ନିତି . ତଦ୍ଯଥା --ଯଥା ସ୍ଫ ଟିକମଣିଵିଶେଷୋ ନିର୍ମଲୋଽପି ଜପାପୁଷ୍ପାଦି-
ରକ୍ତକୃଷ୍ଣଶ୍ଵେତୋପାଧିଵଶେନ ରକ୍ତକୃଷ୍ଣଶ୍ଵେତଵର୍ଣୋ ଭଵତି, ତଥାଽଯଂ ଜୀଵଃ ସ୍ଵଭାଵେନ ଶୁଦ୍ଧବୁଦ୍ଧୈକସ୍ଵରୂପୋଽପି
ଵ୍ଯଵହାରେଣ ଗୃହସ୍ଥାପେକ୍ଷଯା ଯଥାସଂଭଵଂ ସରାଗସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵପୂର୍ଵକଦାନପୂଜାଦିଶୁଭାନୁଷ୍ଠାନେନ, ତପୋଧନାପେକ୍ଷଯା ତୁ

ମୂଲୋତ୍ତରଗୁଣାଦିଶୁଭାନୁଷ୍ଠାନେନ ପରିଣତଃ ଶୁଭୋ ଜ୍ଞାତଵ୍ଯ ଇତି
. ମିଥ୍ଯାତ୍ଵାଵିରତିପ୍ରମାଦକଷାଯଯୋଗପଞ୍ଚପ୍ରତ୍ଯଯ-
ରୂପାଶୁଭୋପଯୋଗେନାଶୁଭୋ ଵିଜ୍ଞେଯଃ . ନିଶ୍ଚଯରତ୍ନତ୍ରଯାତ୍ମକଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗେନ ପରିଣତଃ ଶୁଦ୍ଧୋ ଜ୍ଞାତଵ୍ଯ ଇତି . କିଂଚ
ଜୀଵସ୍ଯାସଂଖ୍ଯେଯଲୋକମାତ୍ରପରିଣାମାଃ ସିଦ୍ଧାନ୍ତେ ମଧ୍ଯମପ୍ରତିପତ୍ତ୍ଯା ମିଥ୍ଯାଦୃଷ୍ଟଯାଦିଚତୁର୍ଦଶଗୁଣସ୍ଥାନରୂପେଣ
କଥିତାଃ
. ଅତ୍ର ପ୍ରାଭୃତଶାସ୍ତ୍ରେ ତାନ୍ଯେଵ ଗୁଣସ୍ଥାନାନି ସଂକ୍ଷେପେଣାଶୁଭଶୁଭଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗରୂପେଣ କଥିତାନି .
କଥମିତି ଚେତ୍ ---ମିଥ୍ଯାତ୍ଵସାସାଦନମିଶ୍ରଗୁଣସ୍ଥାନତ୍ରଯେ ତାରତମ୍ଯେନାଶୁଭୋପଯୋଗଃ, ତଦନନ୍ତରମସଂଯତସମ୍ଯଗ୍ଦ୍ରଷ୍ଟି-
ଦେଶଵିରତପ୍ରମତ୍ତସଂଯତଗୁଣସ୍ଥାନତ୍ରଯେ ତାରତମ୍ଯେନ ଶୁଭୋପଯୋଗଃ, ତଦନନ୍ତରମପ୍ରମତ୍ତାଦିକ୍ଷୀଣକଷାଯାନ୍ତଗୁଣସ୍ଥାନ-
ଷଟକେ ତାରତମ୍ଯେନ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଃ, ତଦନନ୍ତରଂ ସଯୋଗ୍ଯଯୋଗିଜିନଗୁଣସ୍ଥାନଦ୍ଵଯେ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଫଲମିତି
ଟୀକା :ଜବ ଯହ ଆତ୍ମା ଶୁଭ ଯା ଅଶୁଭ ରାଗ ଭାଵସେ ପରିଣମିତ ହୋତା ହୈ ତବ ଜପା
କୁସୁମ ଯା ତମାଲ ପୁଷ୍ପକେ (ଲାଲ ଯା କାଲେ) ରଂଗରୂପ ପରିଣମିତ ସ୍ଫ ଟିକକୀ ଭାଁତି,
ପରିଣାମସ୍ଵଭାଵ ହୋନେସେ ଶୁଭ ଯା ଅଶୁଭ ହୋତା ହୈ (ଉସ ସମଯ ଆତ୍ମା ସ୍ଵଯଂ ହୀ ଶୁଭ ଯା ଅଶୁଭ
ହୈ); ଔର ଜବ ଵହ ଶୁଦ୍ଧ ଅରାଗଭାଵସେ ପରିଣମିତ ହୋତା ହୈ ତବ ଶୁଦ୍ଧ ଅରାଗପରିଣତ (ରଂଗ ରହିତ)
ସ୍ଫ ଟିକକୀ ଭାଁତି, ପରିଣାମସ୍ଵଭାଵ ହୋନେସେ ଶୁଦ୍ଧ ହୋତା ହୈ
. (ଉସ ସମଯ ଆତ୍ମା ସ୍ଵଯଂ ହୀ ଶୁଦ୍ଧ ହୈ) .
ଇସ ପ୍ରକାର ଜୀଵକା ଶୁଭତ୍ଵ, ଅଶୁଭତ୍ଵ ଔର ଶୁଦ୍ଧତ୍ଵ ସିଦ୍ଧ ହୁଆ .
ଭାଵାର୍ଥ :ଆତ୍ମା ସର୍ଵଥା କୂଟସ୍ଥ ନହୀଂ ହୈ କିନ୍ତୁ ସ୍ଥିର ରହକର ପରିଣମନ କରନା ଉସକା
ସ୍ଵଭାଵ ହୈ, ଇସଲିଯେ ଵହ ଜୈସେ ଜୈସେ ଭାଵୋଂସେ ପରିଣମିତ ହୋତା ହୈ ଵୈସା ଵୈସା ହୀ ଵହ ସ୍ଵଯଂ ହୋ ଜାତା ହୈ .
ଜୈସେ ସ୍ଫ ଟିକମଣି ସ୍ଵଭାଵସେ ନିର୍ମଲ ହୈ ତଥାପି ଜବ ଵହ ଲାଲ ଯା କାଲେ ଫୂ ଲକେ ସଂଯୋଗ ନିମିତ୍ତସେ
ପରିଣମିତ ହୋତା ହୈ ତବ ଲାଲ ଯା କାଲା ସ୍ଵଯଂ ହୀ ହୋ ଜାତା ହୈ
. ଇସୀପ୍ରକାର ଆତ୍ମା ସ୍ଵଭାଵସେ ଶୁଦ୍ଧ-
ବୁଦ୍ଧ -ଏକସ୍ଵରୂପୀ ହୋନେ ପର ଭୀ ଵ୍ଯଵହାରସେ ଜବ ଗୃହସ୍ଥଦଶାମେଂ ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵ ପୂର୍ଵକ ଦାନପୂଜାଦି ଶୁଭ
ଅନୁଷ୍ଠାନରୂପ ଶୁଭୋପଯୋଗମେଂ ଔର ମୁନିଦଶାମେଂ ମୂଲଗୁଣ ତଥା ଉତ୍ତରଗୁଣ ଇତ୍ଯାଦି ଶୁଭ ଅନୁଷ୍ଠାନରୂପ
ଶୁଭୋପଯୋଗମେଂ ପରିଣମିତ ହୋତା ହୈ ତବ ସ୍ଵଯଂ ହୀ ଶୁଭ ହୋତା ହୈ, ଔର ଜବ ମିଥ୍ଯାତ୍ଵାଦି ପାଁଚ ପ୍ରତ୍ଯଯରୂପ
ଅଶୁଭୋପଯୋଗମେଂ ପରିଣମିତ ହୋତା ହୈ ତବ ସ୍ଵଯଂ ହୀ ଅଶୁଭ ହୋତା ହୈ ଔର ଜୈସେ ସ୍ଫ ଟିକମଣି ଅପନେ
ସ୍ଵାଭାଵିକ ନିର୍ମଲ ରଂଗମେଂ ପରିଣମିତ ହୋତା ହୈ ତବ ସ୍ଵଯଂ ହୀ ଶୁଦ୍ଧ ହୋତା ହୈ, ଉସୀ ପ୍ରକାର ଆତ୍ମା ଭୀ ଜବ
ନିଶ୍ଚଯ ରତ୍ନତ୍ରଯାତ୍ମକ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗମେଂ ପରିଣମିତ ହୋତା ହୈ ତବ ସ୍ଵଯଂ ହୀ ଶୁଦ୍ଧ ହୋତା ହୈ
.

Page 15 of 513
PDF/HTML Page 48 of 546
single page version

ଅଥ ପରିଣାମଂ ଵସ୍ତୁସ୍ଵଭାଵତ୍ଵେନ ନିଶ୍ଚିନୋତି
ଣତ୍ଥି ଵିଣା ପରିଣାମଂ ଅତ୍ଥୋ ଅତ୍ଥଂ ଵିଣେହ ପରିଣାମୋ .
ଦଵ୍ଵଗୁଣପଜ୍ଜଯତ୍ଥୋ ଅତ୍ଥୋ ଅତ୍ଥିତ୍ତଣିଵ୍ଵତ୍ତୋ ..୧୦..
ନାସ୍ତି ଵିନା ପରିଣାମମର୍ଥୋଽର୍ଥଂ ଵିନେହ ପରିଣାମଃ .
ଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯଯସ୍ଥୋଽର୍ଥୋଽସ୍ତିତ୍ଵନିର୍ଵୃତ୍ତଃ ..୧୦..
ନ ଖଲୁ ପରିଣାମମନ୍ତରେଣ ଵସ୍ତୁ ସତ୍ତାମାଲମ୍ବତେ . ଵସ୍ତୁନୋ ଦ୍ରଵ୍ଯାଦିଭିଃ ପରିଣାମାତ
ପୃଥଗୁପଲମ୍ଭାଭାଵାନ୍ନିଃପରିଣାମସ୍ଯ ଖରଶୃଂଗକଲ୍ପତ୍ଵାଦ୍ ଦ୍ରଶ୍ଯମାନଗୋରସାଦିପରିଣାମଵିରୋଧାଚ୍ଚ .
ଭାଵାର୍ଥଃ .... ଅଥ ନିତ୍ଯୈକାନ୍ତକ୍ଷଣିକୈକାନ୍ତନିଷେଧାର୍ଥଂ ପରିଣାମପରିଣାମିନୋଃ ପରସ୍ପରଂ କଥଂଚିଦଭେଦଂ
ଦର୍ଶଯତିଣତ୍ଥି ଵିଣା ପରିଣାମଂ ଅତ୍ଥୋ ମୁକ୍ତଜୀଵେ ତାଵତ୍କଥ୍ଯତେ, ସିଦ୍ଧପର୍ଯାଯରୂପଶୁଦ୍ଧପରିଣାମଂ ଵିନା
ଶୁଦ୍ଧଜୀଵପଦାର୍ଥୋ ନାସ୍ତି . କସ୍ମାତ୍ . ସଂଜ୍ଞାଲକ୍ଷଣପ୍ରଯୋଜନାଦିଭେଦେଽପି ପ୍ରଦେଶଭେଦାଭାଵାତ୍ . ଅତ୍ଥଂ ଵିଣେହ
ପରିଣାମୋ ମୁକ୍ତାତ୍ମପଦାର୍ଥଂ ଵିନା ଇହ ଜଗତି ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମୋପଲମ୍ଭଲକ୍ଷଣଃ ସିଦ୍ଧପର୍ଯାଯରୂପଃ ଶୁଦ୍ଧପରିଣାମୋ ନାସ୍ତି .
କସ୍ମାତ୍ . ସଂଜ୍ଞାଦିଭେଦେଽପି ପ୍ରଦେଶଭେଦାଭାଵାତ୍ . ଦଵ୍ଵଗୁଣପଜ୍ଜଯତ୍ଥୋ ଆତ୍ମସ୍ଵରୂପଂ ଦ୍ରଵ୍ଯଂ, ତତ୍ରୈଵ କେଵଲଜ୍ଞାନାଦଯୋ
ଗୁଣାଃ, ସିଦ୍ଧରୂପଃ ପର୍ଯାଯଶ୍ଚ, ଇତ୍ଯୁକ୍ତଲକ୍ଷଣେଷୁ ଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯାଯେଷୁ ତିଷ୍ଠତୀତି ଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯାଯସ୍ଥୋ ଭଵତି .
ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଗ୍ରନ୍ଥୋଂମେଂ ଜୀଵକେ ଅସଂଖ୍ଯ ପରିଣାମୋଂକୋ ମଧ୍ଯମ ଵର୍ଣନସେ ଚୌଦହ ଗୁଣସ୍ଥାନରୂପ କହା
ଗଯା ହୈ . ଉନ ଗୁଣସ୍ଥାନୋଂକୋ ସଂକ୍ଷେପସେ ‘ଉପଯୋଗ’ ରୂପ ଵର୍ଣନ କରତେ ହୁଏ, ପ୍ରଥମ ତୀନ ଗୁଣସ୍ଥାନୋଂମେଂ
ତାରତମ୍ଯପୂର୍ଵକ (ଘଟତା ହୁଆ) ଅଶୁଭୋପଯୋଗ, ଚୌଥେ ସେ ଛଟ୍ଠେ ଗୁଣସ୍ଥାନ ତକ ତାରତମ୍ଯ ପୂର୍ଵକ (ବଢ଼ତା
ହୁଆ) ଶୁଭୋପଯୋଗ, ସାତଵେଂସେ ବାରହଵେଂ ଗୁଣସ୍ଥାନ ତକ ତାରତମ୍ଯ ପୂର୍ଵକ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗ ଔର ଅନ୍ତିମ ଦୋ
ଗୁଣସ୍ଥାନୋଂମେଂ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକା ଫଲ କହା ଗଯା ହୈ,
ଐସା ଵର୍ଣନ କଥଂଚିତ୍ ହୋ ସକତା ହୈ ....
ଅବ ପରିଣାମ ଵସ୍ତୁକା ସ୍ଵଭାଵ ହୈ ଯହ ନିଶ୍ଚଯ କରତେ ହୈଂ :
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ଇହ ] ଇସ ଲୋକମେଂ [ପରିଣାମଂ ଵିନା ] ପରିଣାମକେ ବିନା [ଅର୍ଥଃ ନାସ୍ତି ]
ପଦାର୍ଥ ନହୀଂ ହୈ, [ଅର୍ଥଂ ଵିନା ] ପଦାର୍ଥକେ ବିନା [ପରିଣାମଃ ] ପରିଣାମ ନହୀଂ ହୈ; [ଅର୍ଥଃ ] ପଦାର୍ଥ
[ଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯଯସ୍ଥଃ ] ଦ୍ରଵ୍ଯ -ଗୁଣ -ପର୍ଯାଯମେଂ ରହନେଵାଲା ଔର [ଅସ୍ତିତ୍ଵନିର୍ଵୃତ୍ତଃ ] (ଉତ୍ପାଦ-
ଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯମଯ) ଅସ୍ତିତ୍ଵସେ ବନା ହୁଆ ହୈ
..୧୦..
ଟୀକା :ପରିଣାମକେ ବିନା ଵସ୍ତୁ ଅସ୍ତିତ୍ଵ ଧାରଣ ନହୀଂ କରତୀ, କ୍ଯୋଂକି ଵସ୍ତୁ ଦ୍ରଵ୍ଯାଦିକେ
ଦ୍ଵାରା (ଦ୍ରଵ୍ଯ -କ୍ଷେତ୍ର -କାଲ -ଭାଵସେ) ପରିଣାମସେ ଭିନ୍ନ ଅନୁଭଵମେଂ (ଦେଖନେମେଂ) ନହୀଂ ଆତୀ, କ୍ଯୋଂକି
ପରିଣାମ ଵିଣ ନ ପଦାର୍ଥ, ନେ ନ ପଦାର୍ଥ ଵିଣ ପରିଣାମ ଛେ;
ଗୁଣ -ଦ୍ରଵ୍ଯ -ପର୍ଯଯସ୍ଥିତ ନେ ଅସ୍ତିତ୍ଵସିଦ୍ଧ ପଦାର୍ଥ ଛେ
.୧୦.

Page 16 of 513
PDF/HTML Page 49 of 546
single page version

ଅନ୍ତରେଣ ଵସ୍ତୁ ପରିଣାମୋଽପି ନ ସତ୍ତାମାଲମ୍ବତେ . ସ୍ଵାଶ୍ରଯଭୂତସ୍ଯ ଵସ୍ତୁନୋଽଭାଵେ ନିରାଶ୍ରଯସ୍ଯ
ପରିଣାମସ୍ଯ ଶୂନ୍ଯତ୍ଵପ୍ରସଂଗାତ. ଵସ୍ତୁ ପୁନରୂର୍ଧ୍ଵତାସାମାନ୍ଯଲକ୍ଷଣେ ଦ୍ରଵ୍ଯେ ସହଭାଵିଵିଶେଷଲକ୍ଷଣେଷୁ
ଗୁଣେଷୁ କ୍ରମଭାଵିଵିଶେଷଲକ୍ଷଣେଷୁ ପର୍ଯାଯେଷୁ ଵ୍ଯଵସ୍ଥିତମୁତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯମଯାସ୍ତିତ୍ଵେନ ନିର୍ଵର୍ତିତ-
ନିର୍ଵୃତ୍ତିମଚ୍ଚ
. ଅତଃ ପରିଣାମସ୍ଵଭାଵମେଵ ..୧୦..
କଃ କର୍ତା . ଅତ୍ଥୋ ପରମାତ୍ମପଦାର୍ଥଃ, ସୁଵର୍ଣଦ୍ରଵ୍ଯପୀତତ୍ଵାଦିଗୁଣକୁଣ୍ଡଲାଦିପର୍ଯାଯସ୍ଥସୁଵର୍ଣପଦାର୍ଥଵତ୍ . ପୁନଶ୍ଚ
କିଂରୂପଃ . ଅତ୍ଥିତ୍ତଣିଵ୍ଵତ୍ତୋ ଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯାଯାଧାରଭୂତଂ ଯଚ୍ଛୁଦ୍ଧାସ୍ତିତ୍ଵଂ ତେନ ନିର୍ଵୃତ୍ତୋଽସ୍ତିତ୍ଵନିର୍ଵୃତ୍ତଃ,
ସୁଵର୍ଣଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯାଯାସ୍ତିତ୍ଵନିର୍ଵୃତ୍ତସୁଵର୍ଣପଦାର୍ଥଵଦିତି . ଅଯମତ୍ର ତାତ୍ପର୍ଯାର୍ଥଃ . ଯଥା ---ମୁକ୍ତଜୀଵେ ଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣ-
ପର୍ଯାଯତ୍ରଯଂ ପରସ୍ପରାଵିନାଭୂତଂ ଦର୍ଶିତଂ ତଥା ସଂସାରିଜୀଵେଽପି ମତିଜ୍ଞାନାଦିଵିଭାଵଗୁଣେଷୁ ନରନାରକାଦି-
ଵିଭାଵପର୍ଯାଯେଷୁ ନଯଵିଭାଗେନ ଯଥାସଂଭଵଂ ଵିଜ୍ଞେଯମ୍, ତଥୈଵ ପୁଦ୍ଗଲାଦିଷ୍ଵପି
. ଏଵଂ ଶୁଭାଶୁଭ-
ଶୁଦ୍ଧପରିଣାମଵ୍ଯାଖ୍ଯାନମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ ତୃତୀଯସ୍ଥଲେ ଗାଥାଦ୍ଵଯଂ ଗତମ୍ ..୧୦.. ଅଥ ଵୀତରାଗସରାଗଚାରିତ୍ରସଂଜ୍ଞଯୋଃ
୧. ଯଦି ଵସ୍ତୁକୋ ପରିଣାମ ରହିତ ମାନା ଜାଵେ ତୋ ଗୋରସ ଇତ୍ଯାଦି ଵସ୍ତୁଓଂକେ ଦୂଧ, ଦହୀ ଆଦି ଜୋ ପରିଣାମ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ
ଦିଖାଈ ଦେତେ ହୈଂ ଉନକେ ସାଥ ଵିରୋଧ ଆଯେଗା .
୨. କାଲକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ ସ୍ଥିର ହୋନେକୋ ଅର୍ଥାତ୍ କାଲାପେକ୍ଷିତ ପ୍ରଵାହକୋ ଊ ର୍ଧ୍ଵତା ଅଥଵା ଊଁ ଚାଈ କହା ଜାତା ହୈ .
ଊ ର୍ଧ୍ଵତାସାମାନ୍ଯ ଅର୍ଥାତ୍ ଅନାଦି -ଅନନ୍ତ ଉଚ୍ଚ (କାଲାପେକ୍ଷିତ) ପ୍ରଵାହସାମାନ୍ଯ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ .
(୧) ପରିଣାମ ରହିତ ଵସ୍ତୁ ଗଧେକେ ସୀଂଗକେ ସମାନ ହୈ, (୨) ତଥା ଉସକା, ଦିଖାଈ ଦେନେଵାଲେ ଗୋରସ
ଇତ୍ଯାଦି (ଦୂଧ, ଦହୀ ଵଗୈରହ) କେ ପରିଣାମୋଂକେ ସାଥ
ଵିରୋଧ ଆତା ହୈ . (ଜୈସେପରିଣାମକେ ବିନା
ଵସ୍ତୁ ଅସ୍ତିତ୍ଵ ଧାରଣ ନହୀଂ କରତୀ ଉସୀ ପ୍ରକାର) ଵସ୍ତୁକେ ବିନା ପରିଣାମ ଭୀ ଅସ୍ତିତ୍ଵକୋ ଧାରଣ
ନହୀଂ କରତା, କ୍ଯୋଂକି ସ୍ଵାଶ୍ରଯଭୂତ ଵସ୍ତୁକେ ଅଭାଵମେଂ (ଅପନେ ଆଶ୍ରଯରୂପ ଜୋ ଵସ୍ତୁ ହୈ ଵହ ନ ହୋ
ତୋ ) ନିରାଶ୍ରଯ ପରିଣାମକୋ ଶୂନ୍ଯତାକା ପ୍ରସଂଗ ଆତା ହୈ
.
ଔର ଵସ୍ତୁ ତୋ ଊ ର୍ଧ୍ଵତାସାମାନ୍ଯସ୍ଵରୂପ ଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ, ସହଭାଵୀ ଵିଶେଷସ୍ଵରୂପ (ସାଥ ହୀ ସାଥ
ରହନେଵାଲେ ଵିଶେଷ -ଭେଦ ଜିନକା ସ୍ଵରୂପ ହୈ ଐସେ) ଗୁଣୋଂମେଂ ତଥା କ୍ରମଭାଵୀ ଵିଶେଷସ୍ଵରୂପ ପର୍ଯାଯୋଂମେଂ
ରହୀ ହୁଈ ଔର ଉତ୍ପାଦ -ଵ୍ଯଯ -ଧ୍ରୌଵ୍ଯମଯ ଅସ୍ତିତ୍ଵସେ ବନୀ ହୁଈ ହୈ; ଇସଲିଯେ ଵସ୍ତୁ ପରିଣାମ-
ସ୍ଵଭାଵଵାଲୀ ହୀ ହୈ
.
ଭାଵାର୍ଥ :ଜହାଁ ଜହାଁ ଵସ୍ତୁ ଦିଖାଈ ଦେତୀ ହୈ ଵହାଁ ଵହାଁ ପରିଣାମ ଦିଖାଈ ଦେତା ହୈ . ଜୈସେ
ଗୋରସ ଅପନେ ଦୂଧ, ଦହୀ ଘୀ, ଛାଛ ଇତ୍ଯାଦି ପରିଣାମୋଂସେ ଯୁକ୍ତ ହୀ ଦିଖାଈ ଦେତା ହୈ . ଜହାଁ ପରିଣାମ
ନହୀଂ ହୋତା ଵହାଁ ଵସ୍ତୁ ଭୀ ନହୀଂ ହୋତୀ . ଜୈସେ କାଲାପନ, ସ୍ନିଗ୍ଧତା ଇତ୍ଯାଦି ପରିଣାମ ନହୀଂ ହୈ ତୋ ଗଧେକେ
ସୀଂଗରୂପ ଵସ୍ତୁ ଭୀ ନହୀଂ ହୈ . ଇସସେ ସିଦ୍ଧ ହୁଆ କି ଵସ୍ତୁ ପରିଣାମ ରହିତ କଦାପି ନହୀଂ ହୋତୀ . ଜୈସେ
ଵସ୍ତୁ ପରିଣାମକେ ବିନା ନହୀଂ ହୋତୀ ଉସୀପ୍ରକାର ପରିଣାମ ଭୀ ଵସ୍ତୁକେ ବିନା ନହୀଂ ହୋତେ, କ୍ଯୋଂକି
ଵସ୍ତୁରୂପ ଆଶ୍ରଯକେ ବିନା ପରିଣାମ କିସକେ ଆଶ୍ରଯସେ ରହେଂଗେ ? ଗୋରସରୂପ ଆଶ୍ରଯକେ ବିନା ଦୂଧ, ଦହୀ
ଇତ୍ଯାଦି ପରିଣାମ କିସକେ ଆଧାରସେ ହୋଂଗେ ?

Page 17 of 513
PDF/HTML Page 50 of 546
single page version

ଅଥ ଚାରିତ୍ରପରିଣାମସଂପର୍କସଂଭଵଵତୋଃ ଶୁଦ୍ଧଶୁଭପରିଣାମଯୋରୁପାଦାନହାନାଯ ଫଲ-
ମାଲୋଚଯତି
ଧମ୍ମେଣ ପରିଣଦପ୍ପା ଅପ୍ପା ଜଦି ସୁଦ୍ଧସଂପଓଗଜୁଦୋ .
ପାଵଦି ଣିଵ୍ଵାଣସୁହଂ ସୁହୋଵଜୁତ୍ତୋ ଯ ସଗ୍ଗସୁହଂ ..୧୧..
ଧର୍ମେଣ ପରିଣତାତ୍ମା ଆତ୍ମା ଯଦି ଶୁଦ୍ଧସଂପ୍ରଯୋଗଯୁତଃ .
ପ୍ରାପ୍ନୋତି ନିର୍ଵାଣସୁଖଂ ଶୁଭୋପଯୁକ୍ତୋ ଵା ସ୍ଵର୍ଗସୁଖମ୍ ..୧୧..
ଶୁଦ୍ଧଶୁଭୋପଯୋଗପରିଣାମଯୋଃ ସଂକ୍ଷେପେଣ ଫଲଂ ଦର୍ଶଯତି ---ଧମ୍ମେଣ ପରିଣଦପ୍ପା ଅପ୍ପା ଧର୍ମ୍ମେଣ ପରିଣତାତ୍ମା
ପରିଣତସ୍ଵରୂପଃ ସନ୍ନଯମାତ୍ମା ଜଦି ସୁଦ୍ଧସଂପଓଗଜୁଦୋ ଯଦି ଚେଚ୍ଛୁଦ୍ଧୋପଯୋଗାଭିଧାନଶୁଦ୍ଧସଂପ୍ରଯୋଗ-
ପରିଣାମଯୁତଃ ପରିଣତୋ ଭଵତି ପାଵଦି ଣିଵ୍ଵାଣସୁହଂ ତଦା ନିର୍ଵାଣସୁଖଂ ପ୍ରାପ୍ନୋତି . ସୁହୋଵଜୁତ୍ତୋ ଵ ସଗ୍ଗସୁହଂ
ଶୁଭୋପଯୋଗଯୁତଃ ପରିଣତଃ ସନ୍ ସ୍ଵର୍ଗସୁଖଂ ପ୍ରାପ୍ନୋତି . ଇତୋ ଵିସ୍ତରମ୍ ---ଇହ ଧର୍ମଶବ୍ଦେନାହିଂସାଲକ୍ଷଣଃ
ସାଗାରାନଗାରରୂପସ୍ତଥୋତ୍ତମକ୍ଷମାଦିଲକ୍ଷଣୋ ରତ୍ନତ୍ରଯାତ୍ମକୋ ଵା, ତଥା ମୋହକ୍ଷୋଭରହିତ ଆତ୍ମପରିଣାମଃ ଶୁଦ୍ଧ-
ଵସ୍ତୁସ୍ଵଭାଵଶ୍ଚେତି ଗୃହ୍ଯତେ
. ସ ଏଵ ଧର୍ମଃ ପର୍ଯାଯାନ୍ତରେଣ ଚାରିତ୍ରଂ ଭଣ୍ଯତେ . ‘ଚାରିତ୍ତଂ ଖଲୁ ଧମ୍ମୋ’ ଇତି
ଵଚନାତ୍ . ତଚ୍ଚ ଚାରିତ୍ରମପହୃତସଂଯମୋପେକ୍ଷାସଂଯମଭେଦେନ ସରାଗଵୀତରାଗଭେଦେନ ଵା ଶୁଭୋପଯୋଗଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଭେଦେନ
ପ୍ର. ୩
ଔର ଫି ର ଵସ୍ତୁ ତୋ ଦ୍ରଵ୍ଯ -ଗୁଣ -ପର୍ଯାଯମଯ ହୈ . ଉସମେଂ ତ୍ରୈକାଲିକ ଊ ର୍ଧ୍ଵ ପ୍ରଵାହସାମାନ୍ଯ ଦ୍ରଵ୍ଯ
ହୈ ଔର ସାଥ ହୀ ସାଥ ରହନେଵାଲେ ଭେଦ ଵେ ଗୁଣ ହୈଂ, ତଥା କ୍ରମଶଃ ହୋନେଵାଲେ ଭେଦ ଵେ ପର୍ଯାଯେଂ ହୈଂ . ଐସେ
ଦ୍ରଵ୍ଯ, ଗୁଣ ଔର ପର୍ଯାଯକୀ ଏକତାସେ ରହିତ କୋଈ ଵସ୍ତୁ ନହୀଂ ହୋତୀ . ଦୂସରୀ ରୀତିସେ କହା ଜାଯ ତୋ,
ଵସ୍ତୁ ଉତ୍ପାଦ -ଵ୍ଯଯ -ଧ୍ରୌଵ୍ଯମଯ ହୈ ଅର୍ଥାତ୍ ଵହ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତୀ ହୈ, ନଷ୍ଟ ହୋତୀ ହୈ ଔର ସ୍ଥିର ରହତୀ ହୈ .
ଇସପ୍ରକାର ଵହ ଦ୍ରଵ୍ଯ -ଗୁଣ -ପର୍ଯାଯମଯ ଔର ଉତ୍ପାଦ -ଵ୍ଯଯ -ଧ୍ରୌଵ୍ଯମଯ ହୋନେସେ ଉସମେଂ କ୍ରିଯା
(ପରିଣମନ) ହୋତୀ ହୀ ରହତୀ ହୈ
. ଇସଲିଯେ ପରିଣାମ ଵସ୍ତୁକା ସ୍ଵଭାଵ ହୀ ହୈ ..୧୦..
ଅବ ଜିନକା ଚାରିତ୍ର ପରିଣାମକେ ସାଥ ସମ୍ପର୍କ (ସମ୍ବନ୍ଧ) ହୈ ଐସେ ଜୋ ଶୁଦ୍ଧ ଔର ଶୁଭ (ଦୋ
ପ୍ରକାରକେ) ପରିଣାମ ହୈଂ ଉନକେ ଗ୍ରହଣ ତଥା ତ୍ଯାଗକେ ଲିଯେ (ଶୁଦ୍ଧ ପରିଣାମକେ ଗ୍ରହଣ ଔର ଶୁଭ
ପରିଣାମକେ ତ୍ଯାଗକେ ଲିଯେ) ଉନକା ଫଲ ଵିଚାରତେ ହୈଂ :
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ଧର୍ମେଣ ପରିଣତାତ୍ମା ] ଧର୍ମସେ ପରିଣମିତ ସ୍ଵରୂପଵାଲା [ଆତ୍ମା ] ଆତ୍ମା
[ଯଦି ] ଯଦି [ଶୁଦ୍ଧସଂପ୍ରଯୋଗଯୁକ୍ତଃ ] ଶୁଦ୍ଧ ଉପଯୋଗମେଂ ଯୁକ୍ତ ହୋ ତୋ [ନିର୍ଵାଣସୁଖଂ ] ମୋକ୍ଷ ସୁଖକୋ
[ପ୍ରାପ୍ନୋତି ] ପ୍ରାପ୍ତ କରତା ହୈ [ଶୁଭୋପଯୁକ୍ତଃ ଚ ] ଔର ଯଦି ଶୁଭୋପଯୋଗଵାଲା ହୋ ତୋ (ସ୍ଵର୍ଗସୁଖମ୍ )
ସ୍ଵର୍ଗକେ ସୁଖକୋ (ବନ୍ଧକୋ) ପ୍ରାପ୍ତ କରତା ହୈ
..୧୧..
ଜୋ ଧର୍ମ ପରିଣତ ସ୍ଵରୂପ ଜିଵ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗୀ ହୋଯ ତୋ
ତେ ପାମତୋ ନିର୍ଵାଣସୁଖ, ନେ ସ୍ଵର୍ଗସୁଖ ଶୁଭଯୁକ୍ତ ଜୋ
.୧୧.

Page 18 of 513
PDF/HTML Page 51 of 546
single page version

ଯଦାଯମାତ୍ମା ଧର୍ମପରିଣତସ୍ଵଭାଵଃ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗପରିଣତିମୁଦ୍ଵହତି ତଦା ନିଃପ୍ରତ୍ଯନୀକଶକ୍ତିତଯା
ସ୍ଵକାର୍ଯକରଣସମର୍ଥଚାରିତ୍ରଃ ସାକ୍ଷାନ୍ମୋକ୍ଷମଵାପ୍ନୋତି . ଯଦା ତୁ ଧର୍ମପରିଣତସ୍ଵଭାଵୋଽପି ଶୁଭୋପ-
ଯୋଗପରିଣତ୍ଯା ସଂଗଚ୍ଛତେ ତଦା ସପ୍ରତ୍ଯନୀକଶକ୍ତିତଯା ସ୍ଵକାର୍ଯକରଣାସମର୍ଥଃ କଥଂଚିଦ୍ଵିରୁଦ୍ଧ-
କାର୍ଯକାରିଚାରିତ୍ରଃ ଶିଖିତପ୍ତଘୃତୋପସିକ୍ତପୁରୁଷୋ ଦାହଦୁଃଖମିଵ ସ୍ଵର୍ଗସୁଖବନ୍ଧମଵାପ୍ନୋତି
. ଅତଃ
ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗ ଉପାଦେଯଃ ଶୁଭୋପଯୋଗୋ ହେଯଃ ..୧୧..
ଅଥ ଚାରିତ୍ରପରିଣାମସଂପର୍କାସଂଭଵାଦତ୍ଯନ୍ତହେଯସ୍ଯାଶୁଭପରିଣାମସ୍ଯ ଫଲମାଲୋଚଯତି
ଅସୁହୋଦଏଣ ଆଦା କୁଣରୋ ତିରିଯୋ ଭଵୀଯ ଣେରଇଯୋ .
ଦୁକ୍ଖସହସ୍ସେହିଂ ସଦା ଅଭିଦ୍ଦୁଦୋ ଭମଦି ଅଚ୍ଚଂତଂ ..୧୨..
ଚ ଦ୍ଵିଧା ଭଵତି . ତତ୍ର ଯଚ୍ଛୁଦ୍ଧସଂପ୍ରଯୋଗଶବ୍ଦଵାଚ୍ଯଂ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗସ୍ଵରୂପଂ ଵୀତରାଗଚାରିତ୍ରଂ ତେନ ନିର୍ଵାଣଂ ଲଭତେ .
ନିର୍ଵିକଲ୍ପସମାଧିରୂପଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଶକ୍ତ୍ଯଭାଵେ ସତି ଯଦା ଶୁଭୋପଯୋଗରୂପସରାଗଚାରିତ୍ରେଣ ପରିଣମତି ତଦା
୧. ଦାନ, ପୂଜା, ପଂଚ -ମହାଵ୍ରତ, ଦେଵଗୁରୁଧର୍ମ ପ୍ରତି ରାଗ ଇତ୍ଯାଦିରୂପ ଜୋ ଶୁଭୋପଯୋଗ ହୈ ଵହ ଚାରିତ୍ରକା ଵିରୋଧୀ ହୈ ଇସଲିଯେ
ସରାଗ (ଶୁଭୋପଯୋଗଵାଲା) ଚାରିତ୍ର ଵିରୋଧୀ ଶକ୍ତି ସହିତ ହୈ ଔର ଵୀତରାଗ ଚାରିତ୍ର ଵିରୋଧୀ ଶକ୍ତି ରହିତ ହୈ .
ଅଶୁଭୋଦଯେ ଆତ୍ମା କୁନର, ତିର୍ଯଂଚ ନେ ନାରକପଣେ
ନିତ୍ଯେ ସହସ୍ର ଦୁଃଖେ ପୀଡ଼ିତ, ସଂସାରମାଂ ଅତି ଅତି ଭମେ
.୧୨.
ଟୀକା :ଜବ ଯହ ଆତ୍ମା ଧର୍ମପରିଣତ ସ୍ଵଭାଵଵାଲା ହୋତା ହୁଆ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗ ପରିଣତିକୋ
ଧାରଣ କରତା ହୈବନାଯେ ରଖତା ହୈ ତବ, ଜୋ ଵିରୋଧୀ ଶକ୍ତିସେ ରହିତ ହୋନେକେ କାରଣ ଅପନା କାର୍ଯ
କରନେକେ ଲିଯେ ସମର୍ଥ ହୈ ଐସା ଚାରିତ୍ରଵାନ ହୋନେସେ, (ଵହ) ସାକ୍ଷାତ୍ ମୋକ୍ଷକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରତା ହୈ; ଔର
ଜବ ଵହ ଧର୍ମପରିଣତ ସ୍ଵଭାଵଵାଲା ହୋନେ ପର ଭୀ ଶୁଭୋପଯୋଗ ପରିଣତିକେ ସାଥ ଯୁକ୍ତ ହୋତା ହୈ ତବ
ଜୋ
ଵିରୋଧୀ ଶକ୍ତି ସହିତ ହୋନେସେ ସ୍ଵକାର୍ଯ କରନେମେଂ ଅସମର୍ଥ ହୈ ଔର କଥଂଚିତ୍ ଵିରୁଦ୍ଧ କାର୍ଯ
କରନେଵାଲା ହୈ ଐସେ ଚାରିତ୍ରସେ ଯୁକ୍ତ ହୋନେସେ, ଜୈସେ ଅଗ୍ନିସେ ଗର୍ମ କିଯା ହୁଆ ଘୀ କିସୀ ମନୁଷ୍ଯ ପର
ଡାଲ ଦିଯା ଜାଵେ ତୋ ଵହ ଉସକୀ ଜଲନସେ ଦୁଃଖୀ ହୋତା ହୈ, ଉସୀପ୍ରକାର ଵହ ସ୍ଵର୍ଗ ସୁଖକେ ବନ୍ଧକୋ
ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ, ଇସଲିଯେ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗ ଉପାଦେଯ ହୈ ଔର ଶୁଭୋପଯୋଗ ହେଯ ହୈ
.
ଭାଵାର୍ଥ :ଜୈସେ ଘୀ ସ୍ଵଭାଵତଃ ଶୀତଲତା ଉତ୍ପନ୍ନ କରନେଵାଲା ହୈ ତଥାପି ଗର୍ମ ଘୀ ସେ ଜଲ
ଜାତେ ହୈଂ, ଇସୀପ୍ରକାର ଚାରିତ୍ର ସ୍ଵଭାଵସେ ମୋକ୍ଷ ଦାତା ହୈ, ତଥାପି ସରାଗ ଚାରିତ୍ରସେ ବନ୍ଧ ହୋତା ହୈ . ଜୈସେ
ଠଂଡା ଘୀ ଶୀତଲତା ଉତ୍ପନ୍ନ କରତା ହୈ ଇସୀପ୍ରକାର ଵୀତରାଗ ଚାରିତ୍ର ସାକ୍ଷାତ୍ ମୋକ୍ଷକା କାରଣ ହୈ ..୧୧..
ଅବ ଚାରିତ୍ର ପରିଣାମକେ ସାଥ ସମ୍ପର୍କ ରହିତ ହୋନେସେ ଜୋ ଅତ୍ଯନ୍ତ ହେଯ ହୈ ଐସେ ଅଶୁଭ
ପରିଣାମକା ଫଲ ଵିଚାରତେ ହୈଂ :

Page 19 of 513
PDF/HTML Page 52 of 546
single page version

ଅଶୁଭୋଦଯେନାତ୍ମା କୁନରସ୍ତିର୍ଯଗ୍ଭୂତ୍ଵା ନୈରଯିକଃ .
ଦୁଃଖସହସ୍ରୈଃ ସଦା ଅଭିଦ୍ରୁତୋ ଭ୍ରମତ୍ଯତ୍ଯନ୍ତମ୍ ..୧୨..
ଯଦାଯମାତ୍ମା ମନାଗପି ଧର୍ମପରିଣତିମନାସାଦଯନ୍ନଶୁଭୋପଯୋଗପରିଣତିମାଲମ୍ବତେ ତଦା
କୁମନୁଷ୍ଯତିର୍ଯଙ୍ନାରକଭ୍ରମଣରୂପଂ ଦୁଃଖସହସ୍ରବନ୍ଧମନୁଭଵତି . ତତଶ୍ଚାରିତ୍ରଲଵସ୍ଯାପ୍ଯଭାଵାଦତ୍ଯନ୍ତହେଯ
ଏଵାଯମଶୁଭୋପଯୋଗ ଇତି ..୧୨..
ଏଵମଯମପାସ୍ତସମସ୍ତଶୁଭାଶୁଭୋପଯୋଗଵୃତ୍ତିଃ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଵୃତ୍ତିମାତ୍ମସାତ୍କୁର୍ଵାଣଃ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗା-
ଧିକାରମାରଭତେ . ତତ୍ର ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଫଲମାତ୍ମନଃ ପ୍ରୋତ୍ସାହନାର୍ଥମଭିଷ୍ଟୌତି
ପୂର୍ଵମନାକୁଲତ୍ଵଲକ୍ଷଣପାରମାର୍ଥିକସୁଖଵିପରୀତମାକୁଲତ୍ଵୋତ୍ପାଦକଂ ସ୍ଵର୍ଗସୁଖଂ ଲଭତେ . ପଶ୍ଚାତ୍ ପରମ-
ସମାଧିସାମଗ୍ରୀସଦ୍ଭାଵେ ମୋକ୍ଷଂ ଚ ଲଭତେ ଇତି ସୂତ୍ରାର୍ଥଃ ..୧୧.. ଅଥ ଚାରିତ୍ରପରିଣାମାସଂଭଵାଦତ୍ଯନ୍ତ-
ହେଯସ୍ଯାଶୁଭୋପଯୋଗସ୍ଯ ଫଲଂ ଦର୍ଶଯତି ---ଅସୁହୋଦଏଣ ଅଶୁଭୋଦଯେନ ଆଦା ଆତ୍ମା କୁଣରୋ ତିରିଯୋ ଭଵୀଯ ଣେରଇଯୋ
କୁନରସ୍ତିର୍ଯଙ୍ନାରକୋ ଭୂତ୍ଵା . କିଂ କରୋତି . ଦୁକ୍ଖସହସ୍ସେହିଂ ସଦା ଅଭିଦ୍ଦୁଦୋ ଭମଦି ଅଚ୍ଚଂତଂ ଦୁଃଖସହସ୍ରୈଃ ସଦା
ସର୍ଵକାଲମଭିଦ୍ରୁତଃ କଦର୍ଥିତଃ ପୀଡିତଃ ସନ୍ ସଂସାରେ ଅତ୍ଯନ୍ତଂ ଭ୍ରମତୀତି . ତଥାହି ---ନିର୍ଵିକାରଶୁଦ୍ଧାତ୍ମ-
ତତ୍ତ୍ଵରୁଚିରୂପନିଶ୍ଚଯସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵସ୍ଯ ତତ୍ରୈଵ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମନ୍ଯଵିକ୍ଷିପ୍ତଚିତ୍ତଵୃତ୍ତିରୂପନିଶ୍ଚଯଚାରିତ୍ରସ୍ଯ ଚ ଵିଲକ୍ଷଣେନ
ଵିପରୀତାଭିନିଵେଶଜନକେନ
ଦ୍ରଷ୍ଟଶ୍ରୁତାନୁଭୂତପଞ୍ଚେନ୍ଦ୍ରିଯଵିଷଯାଭିଲାଷତୀଵ୍ରସଂକ୍ଲେଶରୂପେଣ ଚାଶୁଭୋପଯୋଗେନ
ଯଦୁପାର୍ଜିତଂ ପାପକର୍ମ ତଦୁଦଯେନାଯମାତ୍ମା ସହଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାନନ୍ଦୈକଲକ୍ଷଣପାରମାର୍ଥିକସୁଖଵିପରୀତେନ ଦୁଃଖେନ
ଦୁଃଖିତଃ ସନ୍ ସ୍ଵସ୍ଵଭାଵଭାଵନାଚ୍ଯୁତୋ ଭୂତ୍ଵା ସଂସାରେଽତ୍ଯନ୍ତଂ ଭ୍ରମତୀତି ତାତ୍ପର୍ଯାର୍ଥଃ
. ଏଵମୁପଯୋଗତ୍ରଯ-
ଫଲକଥନରୂପେଣ ଚତୁର୍ଥସ୍ଥଲେ ଗାଥାଦ୍ଵଯଂ ଗତମ୍ ..୧୨.. ଅଥ ଶୁଭାଶୁଭୋପଯୋଗଦ୍ଵଯଂ ନିଶ୍ଚଯନଯେନ ହେଯଂ ଜ୍ଞାତ୍ଵା
ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗାଧିକାରଂ ପ୍ରାରଭମାଣଃ, ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଭାଵନାମାତ୍ମସାତ୍କୁର୍ଵାଣଃ ସନ୍ ଜୀଵସ୍ଯ ପ୍ରୋତ୍ସାହନାର୍ଥଂ ଶୁଦ୍ଧୋ-
ପଯୋଗଫଲଂ ପ୍ରକାଶଯତି
. ଅଥଵା ଦ୍ଵିତୀଯପାତନୀକା --ଯଦ୍ଯପି ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଫଲମଗ୍ରେ ଜ୍ଞାନଂ ସୁଖଂ ଚ ସଂକ୍ଷେପେଣ
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ଅଶୁଭୋଦଯେନ ] ଅଶୁଭ ଉଦଯସେ [ଆତ୍ମା ] ଆତ୍ମା [କୁନରଃ ] କୁମନୁଷ୍ଯ
[ତିର୍ଯଗ୍ ] ତିର୍ଯଂଚ [ନୈରଯିକଃ ] ଔର ନାରକୀ [ଭୂତ୍ଵା ] ହୋକର [ଦୁଃଖସହସ୍ରୈଃ ] ହଜାରୋଂ ଦୁଃଖୋଂସେ [ସଦା
ଅଭିଦ୍ରୁତଃ ]
ସଦା ପୀଡ଼ିତ ହୋତା ହୁଆ [ଅତ୍ଯଂତଂ ଭ୍ରମତି ] (ସଂସାରମେଂ) ଅତ୍ଯନ୍ତ ଭ୍ରମଣ କରତା ହୈ
..୧୨..
ଟୀକା :ଜବ ଯହ ଆତ୍ମା କିଂଚିତ୍ ମାତ୍ର ଭୀ ଧର୍ମପରିଣତିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ନ କରତା ହୁଆ
ଅଶୁଭୋପଯୋଗ ପରିଣତିକା ଅଵଲମ୍ବନ କରତା ହୈ, ତବ ଵହ କୁମନୁଷ୍ଯ, ତିର୍ଯଂଚ ଔର ନାରକୀକେ ରୂପମେଂ
ପରିଭ୍ରମଣ କରତା ହୁଆ (ତଦ୍ରୂପ) ହଜାରୋଂ ଦୁଃଖୋଂକେ ବନ୍ଧନକା ଅନୁଭଵ କରତା ହୈ; ଇସଲିଯେ ଚାରିତ୍ରକେ
ଲେଶମାତ୍ରକା ଭୀ ଅଭାଵ ହୋନେସେ ଯହ ଅଶୁଭୋପଯୋଗ ଅତ୍ଯନ୍ତ ହେଯ ହୀ ହୈ
..୧୨..
ଇସପ୍ରକାର ଯହ ଭାଵ (ଭଗଵାନ କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦାଚାର୍ଯ ଦେଵ) ସମସ୍ତ ଶୁଭାଶୁଭୋପଯୋଗଵୃତ୍ତିକୋ
(ଶୁଭଉପଯୋଗରୂପ ଔର ଅଶୁଭ ଉପଯୋଗରୂପ ପରିଣତିକୋ) ଅପାସ୍ତ କର (ହେଯ ମାନକର, ତିରସ୍କାର
ଅପାସ୍ତ କରନା = ତିରସ୍କାର କରନା; ହେଯ ମାନନା; ଦୂର କରନା; ଛୋଡ ଦେନା.

Page 20 of 513
PDF/HTML Page 53 of 546
single page version

ଅଇସଯମାଦସମୁତ୍ଥଂ ଵିସଯାତୀଦଂ ଅଣୋଵମମଣଂତଂ .
ଅଵ୍ଵୁଚ୍ଛିଣ୍ଣଂ ଚ ସୁହଂ ସୁଦ୍ଧୁଵଓଗପ୍ପସିଦ୍ଧାଣଂ ..୧୩..
ଅତିଶଯମାତ୍ମସମୁତ୍ଥଂ ଵିଷଯାତୀତମନୌପମ୍ଯମନନ୍ତମ୍ .
ଅଵ୍ଯୁଚ୍ଛିନ୍ନଂ ଚ ସୁଖଂ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗପ୍ରସିଦ୍ଧାନାମ୍ ..୧୩..
ଆସଂସାରାପୂର୍ଵପରମାଦ୍ଭୁତାହ୍ଲାଦରୂପତ୍ଵାଦାତ୍ମାନମେଵାଶ୍ରିତ୍ଯ ପ୍ରଵୃତ୍ତତ୍ଵାତ୍ପରାଶ୍ରଯନିରପେକ୍ଷତ୍ଵାଦତ୍ଯନ୍ତ-
ଵିଲକ୍ଷଣତ୍ଵାତ୍ସମସ୍ତାଯତିନିରପାଯିତ୍ଵାନ୍ନୈରନ୍ତର୍ଯପ୍ରଵର୍ତମାନତ୍ଵାଚ୍ଚାତିଶଯଵଦାତ୍ମସମୁତ୍ଥଂ ଵିଷଯାତୀତ-
୧. ନିଷ୍ପନ୍ନ ହୋନା = ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋନା; ଫଲରୂପ ହୋନା; ସିଦ୍ଧ ହୋନା . (ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗସେ ନିଷ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ଅର୍ଥାତ୍ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗ
କାରଣସେ କାର୍ଯରୂପ ହୁଏ .)
ଅତ୍ଯଂତ, ଆତ୍ମୋତ୍ପନ୍ନ, ଵିଷଯାତୀତ, ଅନୁପ ଅନଂତ ନେ
ଵିଚ୍ଛେଦହୀନ ଛେ ସୁଖ ଅହୋ ! ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗପ୍ରସିଦ୍ଧନେ
.୧୩.
ଵିସ୍ତରେଣ ଚ କଥଯତି ତଥାପ୍ଯତ୍ରାପି ପୀଠିକାଯାଂ ସୂଚନାଂ କରୋତି . ଅଥଵା ତୃତୀଯପାତନିକା ---ପୂର୍ଵଂ
ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଫଲଂ ନିର୍ଵାଣଂ ଭଣିତମିଦାନୀଂ ପୁନର୍ନିର୍ଵାଣସ୍ଯ ଫଲମନନ୍ତସୁଖଂ କଥଯତୀତି ପାତନିକାତ୍ରଯସ୍ଯାର୍ଥଂ
ମନସି ଧୃତ୍ଵା ସୂତ୍ରମିଦଂ ପ୍ରତିପାଦଯତି ---
ଅଇସଯଂ ଆସଂସାରାଦ୍ଦେଵେନ୍ଦ୍ରାଦିସୁଖେଭ୍ଯୋଽପ୍ଯପୂର୍ଵାଦ୍ଭୁତପରମାହ୍ଲାଦରୂପତ୍ଵାଦ-
ତିଶଯସ୍ଵରୂପଂ, ଆଦସମୁତ୍ଥଂ ରାଗାଦିଵିକଲ୍ପରହିତସ୍ଵଶୁଦ୍ଧାତ୍ମସଂଵିତ୍ତିସମୁତ୍ପନ୍ନତ୍ଵାଦାତ୍ମସମୁତ୍ଥଂ, ଵିସଯାତୀଦଂ
ନିର୍ଵିଷଯପରମାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵପ୍ରତିପକ୍ଷଭୂତପଞ୍ଚେନ୍ଦ୍ରିଯଵିଷଯାତୀତତ୍ଵାଦ୍ଵିଷଯାତୀତଂ, ଅଣୋଵମଂ ନିରୁପମପରମାନନ୍ଦୈକଲକ୍ଷଣ-
ତ୍ଵେନୋପମାରହିତତ୍ଵାଦନୁପମଂ, ଅଣଂତଂ ଅନନ୍ତାଗାମିକାଲେ ଵିନାଶାଭାଵାଦପ୍ରମିତତ୍ଵାଦ୍ଵାଽନନ୍ତଂ, ଅଵ୍ଵୁଚ୍ଛିଣ୍ଣଂ ଚ
କରକେ, ଦୂର କରକେ) ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଵୃତ୍ତିକୋ ଆତ୍ମସାତ୍ (ଆତ୍ମରୂପ, ଅପନେରୂପ) କରତେ ହୁଏ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗ
ଅଧିକାର ପ୍ରାରମ୍ଭ କରତେ ହୈଂ
. ଉସମେଂ (ପହଲେ) ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକେ ଫଲକୀ ଆତ୍ମାକେ ପ୍ରୋତ୍ସାହନକେ ଲିଯେ
ପ୍ରଶଂସା କରତେ ହୈଂ .
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗପ୍ରସିଦ୍ଧାନାଂ ] ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗସେ ନିଷ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ଆତ୍ମାଓଂକୋ
(କେଵଲୀ ଔର ସିଦ୍ଧୋଂକା) [ସୁଖଂ ] ସୁଖ [ଅତିଶଯଂ ] ଅତିଶଯ [ଆତ୍ମସମୁତ୍ଥଂ ] ଆତ୍ମୋତ୍ପନ୍ନ
[ଵିଷଯାତୀତଂ ] ଵିଷଯାତୀତ (ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯ) [ଅନୌପମ୍ଯଂ ] ଅନୁପମ [ଅନନ୍ତଂ ] ଅନନ୍ତ (ଅଵିନାଶୀ)
[ଅଵ୍ଯୁଚ୍ଛିନ୍ନଂ ଚ ] ଔର ଅଵିଚ୍ଛିନ୍ନ (ଅଟୂଟ) ହୈ
..୧୩..
ଟୀକା :(୧) ଅନାଦି ସଂସାରସେ ଜୋ ପହଲେ କଭୀ ଅନୁଭଵମେଂ ନହୀଂ ଆଯା ଐସେ ଅପୂର୍ଵ,
ପରମ ଅଦ୍ଭୁତ ଆହ୍ଲାଦରୂପ ହୋନେସେ ‘ଅତିଶଯ’, (୨) ଆତ୍ମାକା ହୀ ଆଶ୍ରଯ ଲେକର (ସ୍ଵାଶ୍ରିତ)
ପ୍ରଵର୍ତମାନ ହୋନେସେ ‘ଆତ୍ମୋତ୍ପନ୍ନ’, (୩) ପରାଶ୍ରଯସେ ନିରପେକ୍ଷ ହୋନେସେ (
ସ୍ପର୍ଶ, ରସ, ଗଂଧ, ଵର୍ଣ ଔର
ଶବ୍ଦକେ ତଥା ସଂକଲ୍ପଵିକଲ୍ପକେ ଆଶ୍ରଯକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ ରହିତ ହୋନେସେ) ‘ଵିଷଯାତୀତ’, (୪) ଅତ୍ଯନ୍ତ

Page 21 of 513
PDF/HTML Page 54 of 546
single page version

ମନୌପମ୍ଯମନନ୍ତମଵ୍ଯୁଚ୍ଛିନ୍ନଂ ଚ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗନିଷ୍ପନ୍ନାନାଂ ସୁଖମତସ୍ତତ୍ସର୍ଵଥା ପ୍ରାର୍ଥନୀଯମ୍ ..୧୩..
ଅଥ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗପରିଣତାତ୍ମସ୍ଵରୂପଂ ନିରୂପଯତି
ସୁଵିଦିଦପଯତ୍ଥସୁତ୍ତୋ ସଂଜମତଵସଂଜୁଦୋ ଵିଗଦରାଗୋ .
ସମଣୋ ସମସୁହଦୁକ୍ଖୋ ଭଣିଦୋ ସୁଦ୍ଧୋଵଓଗୋ ତ୍ତି ..୧୪..
ସୁଵିଦିତପଦାର୍ଥସୂତ୍ରଃ ସଂଯମତପଃସଂଯୁତୋ ଵିଗତରାଗଃ .
ଶ୍ରମଣଃ ସମସୁଖଦୁଃଖୋ ଭଣିତଃ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗ ଇତି ..୧୪..
ଅସାତୋଦଯାଭାଵାନ୍ନିରନ୍ତରତ୍ଵାଦଵିଚ୍ଛିନ୍ନଂ ଚ ସୁହଂ ଏଵମୁକ୍ତଵିଶେଷଣଵିଶିଷ୍ଟଂ ସୁଖଂ ଭଵତି . କେଷାମ୍ .
ସୁଦ୍ଧୁଵଓଗପ୍ପସିଦ୍ଧାଣଂ ଵୀତରାଗପରମସାମାଯିକଶବ୍ଦଵାଚ୍ଯଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗେନ ପ୍ରସିଦ୍ଧା ଉତ୍ପନ୍ନା ଯେଽର୍ହତ୍ସିଦ୍ଧାସ୍ତେଷା-
ମିତି . ଅତ୍ରେଦମେଵ ସୁଖମୁପାଦେଯତ୍ଵେନ ନିରନ୍ତରଂ ଭାଵନୀଯମିତି ଭାଵାର୍ଥଃ ..୧୩.. ଅଥ ଯେନ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗେନ
ପୂର୍ଵୋକ୍ତସୁଖଂ ଭଵତି ତତ୍ପରିଣତପୁରୁଷଲକ୍ଷଣଂ ପ୍ରକାଶଯତି ---ସୁଵିଦିଦପଯତ୍ଥସୁତ୍ତୋ ସୁଷ୍ଠୁ ସଂଶଯାଦିରହିତତ୍ଵେନ ଵିଦିତା
ଜ୍ଞାତା ରୋଚିତାଶ୍ଚ ନିଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାଦିପଦାର୍ଥାସ୍ତତ୍ପ୍ରତିପାଦକସୂତ୍ରାଣି ଚ ଯେନ ସ ସୁଵିଦିତପଦାର୍ଥସୂତ୍ରୋ ଭଣ୍ଯତେ .
ସଂଜମତଵସଂଜୁଦୋ ବାହ୍ଯେ ଦ୍ରଵ୍ଯେନ୍ଦ୍ରିଯଵ୍ଯାଵର୍ତନେନ ଷଡ୍ଜୀଵରକ୍ଷେଣନ ଚାଭ୍ଯନ୍ତରେ ନିଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମସଂଵିତ୍ତିବଲେନ ସ୍ଵରୂପେ
ସଂଯମନାତ୍ ସଂଯମଯୁକ୍ତଃ, ବାହ୍ଯାଭ୍ଯନ୍ତରତପୋବଲେନ କାମକ୍ରୋଧାଦିଶତ୍ରୁଭିରଖଣ୍ଡିତପ୍ରତାପସ୍ଯ ସ୍ଵଶୁଦ୍ଧାତ୍ମନି
ପ୍ରତପନାଦ୍ଵିଜଯନାତ୍ତପଃସଂଯୁକ୍ତଃ
. ଵିଗଦରାଗୋ ଵୀତରାଗଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଭାଵନାବଲେନ ସମସ୍ତରାଗାଦିଦୋଷରହିତତ୍ଵାଦ୍ଵି-
ଵିଲକ୍ଷଣ ହୋନେସେ (ଅନ୍ଯ ସୁଖୋଂସେ ସର୍ଵଥା ଭିନ୍ନ ଲକ୍ଷଣଵାଲା ହୋନେସେ) ‘ଅନୁପମ’, (୫) ସମସ୍ତ
ଆଗାମୀ କାଲମେଂ କଭୀ ଭୀ ନାଶକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ନ ହୋନେସେ ‘ଅନନ୍ତ’ ଔର (୬) ବିନା ହୀ ଅନ୍ତରକେ ପ୍ରଵର୍ତମାନ
ହୋନେସେ ‘ଅଵିଚ୍ଛିନ୍ନ’ ସୁଖ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗସେ ନିଷ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ଆତ୍ମାଓଂକେ ହୋତା ହୈ, ଇସଲିଯେ ଵହ (ସୁଖ)
ସର୍ଵଥା ପ୍ରାର୍ଥନୀଯ (ଵାଂଛନୀଯ) ହୈ
..୧୩..
ଅବ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗପରିଣତ ଆତ୍ମାକା ସ୍ଵରୂପ କହତେ ହୈଂ :
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ସୁଵିଦିତପଦାର୍ଥସୂତ୍ରଃ ] ଜିନ୍ହୋଂନେ (ନିଜ ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମାଦି) ପଦାର୍ଥୋଂକୋ ଔର
ସୂତ୍ରୋଂକୋ ଭଲୀ ଭାଁତି ଜାନ ଲିଯା ହୈ, [ସଂଯମତପଃସଂଯୁତଃ ] ଜୋ ସଂଯମ ଔର ତପଯୁକ୍ତ ହୈଂ,
[ଵିଗତରାଗଃ ] ଜୋ ଵୀତରାଗ ଅର୍ଥାତ୍ ରାଗ ରହିତ ହୈଂ [ସମସୁଖଦୁଃଖଃ ] ଔର ଜିନ୍ହେଂ ସୁଖ -ଦୁଃଖ
ସମାନ ହୈଂ, [ଶ୍ରମଣଃ ] ଐସେ ଶ୍ରମଣକୋ (ମୁନିଵରକୋ) [ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଃ ଇତି ଭଣିତଃ ] ‘ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗୀ’
କହା ଗଯା ହୈ
..୧୪..
ସୁଵିଦିତ ସୂତ୍ର ପଦାର୍ଥ, ସଂଯମ ତପ ସହିତ ଵୀତରାଗ ନେ
ସୁଖ ଦୁଃଖମାଂ ସମ ଶ୍ରମଣନେ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗ ଜିନୋ କହେ
.୧୪.

Page 22 of 513
PDF/HTML Page 55 of 546
single page version

ଗତରାଗଃ . ସମସୁହଦୁକ୍ଖୋ ନିର୍ଵିକାରନିର୍ଵିକଲ୍ପସମାଧେରୁଦ୍ଗତା ସମୁତ୍ପନ୍ନା ତଥୈଵ ପରମାନନ୍ଦସୁଖରସେ ଲୀନା ତଲ୍ଲଯା
ନିର୍ଵିକାରସ୍ଵସଂଵିତ୍ତିରୂପା ଯା ତୁ ପରମକଲା ତଦଵଷ୍ଟମ୍ଭେନେଷ୍ଟାନିଷ୍ଟେନ୍ଦ୍ରିଯଵିଷଯେଷୁ ହର୍ଷଵିଷାଦରହିତତ୍ଵାତ୍ସମ-
ସୁଖଦୁଃଖଃ
. ସମଣୋ ଏଵଂଗୁଣଵିଶିଷ୍ଟଃ ଶ୍ରମଣଃ ପରମମୁନିଃ ଭଣିଦୋ ସୁଦ୍ଧୋଵଓଗୋ ତ୍ତି ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗୋ ଭଣିତ
ଇତ୍ଯଭିପ୍ରାଯଃ ..୧୪.. ଏଵଂ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଫଲଭୂତାନନ୍ତସୁଖସ୍ଯ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗପରିଣତପୁରୁଷସ୍ଯ ଚ କଥନରୂପେଣ
ପଞ୍ଚମସ୍ଥଲେ ଗାଥାଦ୍ଵଯଂ ଗତମ୍ ..
ଇତି ଚତୁର୍ଦଶଗାଥାଭିଃ ସ୍ଥଲପଞ୍ଚକେନ ପୀଠିକାଭିଧାନଃ ପ୍ରଥମୋଽନ୍ତରାଧିକାରଃ ସମାପ୍ତଃ ..
ତଦନନ୍ତରଂ ସାମାନ୍ଯେନ ସର୍ଵଜ୍ଞସିଦ୍ଧିର୍ଜ୍ଞାନଵିଚାରଃ ସଂକ୍ଷେପେଣ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଫଲଂ ଚେତି କଥନରୂପେଣ ଗାଥା-
ସୂତ୍ରାର୍ଥଜ୍ଞାନବଲେନ ସ୍ଵପରଦ୍ରଵ୍ଯଵିଭାଗପରିଜ୍ଞାନଶ୍ରଦ୍ଧାନଵିଧାନସମର୍ଥତ୍ଵାତ୍ସୁଵିଦିତପଦାର୍ଥସୂତ୍ରଃ .
ସକଲଷଡ୍ଜୀଵନିକାଯନିଶୁମ୍ଭନଵିକଲ୍ପାତ୍ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯାଭିଲାଷଵିକଲ୍ପାଚ୍ଚ ଵ୍ଯାଵର୍ତ୍ଯାତ୍ମନଃ ଶୁଦ୍ଧସ୍ଵରୂପେ
ସଂଯମନାତ
୍, ସ୍ଵରୂପଵିଶ୍ରାନ୍ତନିସ୍ତରଂଗଚୈତନ୍ଯପ୍ରତପନାଚ୍ଚ ସଂଯମତପଃସଂଯୁତଃ . ସକଲମୋହନୀଯଵିପାକ-
ଵିଵେକଭାଵନାସୌଷ୍ଠଵସ୍ଫୁ ଟୀକୃତନିର୍ଵିକାରାତ୍ମସ୍ଵରୂପତ୍ଵାଦ୍ଵିଗତରାଗଃ . ପରମକଲାଵଲୋକନାନନୁଭୂଯମାନ-
୧. ପରିଜ୍ଞାନ = ପୂରା ଜ୍ଞାନ; ଜ୍ଞାନ .
୨. ଵ୍ଯାଵୃତ୍ତ କରକେ = ଵିମୁଖ କରକେ; ରୋକକର; ଅଲଗ କରକେ .
୩. ସ୍ଵରୂପଵିଶ୍ରାନ୍ତ = ସ୍ଵରୂପମେଂ ସ୍ଥିର ହୁଆ .
୪. ନିସ୍ତରଂଗ = ତରଂଗ ରହିତ; ଚଂଚଲତା ରହିତ; ଵିକଲ୍ପ ରହିତ; ଶାଂତ .
୫. ପ୍ରତପନ ହୋନା = ପ୍ରତାପଵାନ ହୋନା, ପ୍ରକାଶିତ ହୋନା, ଦୈଦୀପ୍ଯମାନ ହୋନା .
ଟୀକା :ସୂତ୍ରୋଂକେ ଅର୍ଥକେ ଜ୍ଞାନବଲସେ ସ୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯ ଔର ପରଦ୍ରଵ୍ଯକେ ଵିଭାଗକେ ପରିଜ୍ଞାନମେଂ
ଶ୍ରଦ୍ଧାନମେଂ ଔର ଵିଧାନମେଂ (ଆଚରଣମେଂ) ସମର୍ଥ ହୋନେସେ (ସ୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯ ଔର ପରଦ୍ରଵ୍ଯକୀ ଭିନ୍ନତାକା ଜ୍ଞାନ,
ଶ୍ରଦ୍ଧାନ ଔର ଆଚରଣ ହୋନେସେ) ଜୋ ଶ୍ରମଣ ପଦାର୍ଥୋଂକୋ ଔର (ଉନକେ ପ୍ରତିପାଦକ) ସୂତ୍ରୋଂକୋ ଜିନ୍ହୋଂନେ
ଭଲୀଭାଁତି ଜାନ ଲିଯା ହୈ ଐସେ ହୈଂ, ସମସ୍ତ ଛହ ଜୀଵନିକାଯକେ ହନନକେ ଵିକଲ୍ପସେ ଔର ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯ
ସମ୍ବନ୍ଧୀ ଅଭିଲାଷାକେ ଵିକଲ୍ପସେ ଆତ୍ମାକୋ
ଵ୍ଯାଵୃତ୍ତ କରକେ ଆତ୍ମାକା ଶୁଦ୍ଧସ୍ଵରୂପମେଂ ସଂଯମନ
କରନେସେ, ଔର ସ୍ଵରୂପଵିଶ୍ରାନ୍ତ ନିସ୍ତରଂଗ ଚୈତନ୍ଯପ୍ରତପନ ହୋନେସେ ଜୋ ସଂଯମ ଔର ତପଯୁକ୍ତ ହୈଂ,
ସକଲ ମୋହନୀଯକେ ଵିପାକସେ ଭେଦକୀ ଭାଵନାକୀ ଉତ୍କୃଷ୍ଟତାସେ (ସମସ୍ତ ମୋହନୀଯ କର୍ମକେ ଉଦଯସେ
ଭିନ୍ନତ୍ଵକୀ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ଭାଵନାସେ) ନିର୍ଵିକାର ଆତ୍ମସ୍ଵରୂପକୋ ପ୍ରଗଟ କିଯା ହୋନେସେ ଜୋ ଵୀତରାଗ ହୈ,
ଔର ପରମକଲାକେ ଅଵଲୋକନକେ କାରଣ ସାତା ଵେଦନୀଯ ତଥା ଅସାତା ଵେଦନୀଯକେ ଵିପାକସେ ଉତ୍ପନ୍ନ
ହୋନେଵାଲେ ଜୋ ସୁଖ -ଦୁଃଖ ଉନ ସୁଖ -ଦୁଃଖ ଜନିତ ପରିଣାମୋଂକୀ ଵିଷମତାକା ଅନୁଭଵ ନହୀଂ ହୋନେସେ
(ପରମ ସୁଖରସମେଂ ଲୀନ ନିର୍ଵିକାର ସ୍ଵସଂଵେଦନରୂପ ପରମକଲାକେ ଅନୁଭଵକେ କାରଣ ଇଷ୍ଟାନିଷ୍ଟ

Page 23 of 513
PDF/HTML Page 56 of 546
single page version

ସାତାସାତଵେଦନୀଯଵିପାକନିର୍ଵର୍ତିତସୁଖଦୁଃଖଜନିତପରିଣାମଵୈଷମ୍ଯତ୍ଵାତ୍ସମସୁଖଦୁଃଖଃ ଶ୍ରମଣଃ ଶୁଦ୍ଧୋ-
ପଯୋଗ ଇତ୍ଯଭିଧୀଯତେ
..୧୪..
ଅଥ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଲାଭାନନ୍ତରଭାଵିଶୁଦ୍ଧାତ୍ମସ୍ଵଭାଵଲାଭମଭିନଂଦତି
ଉଵଓଗଵିସୁଦ୍ଧୋ ଜୋ ଵିଗଦାଵରଣଂତରାଯମୋହରଓ .
ଭୂଦୋ ସଯମେଵାଦା ଜାଦି ପରଂ ଣେଯଭୂଦାଣଂ ..୧୫..
ଉପଯୋଗଵିଶୁଦ୍ଧୋ ଯୋ ଵିଗତାଵରଣାନ୍ତରାଯମୋହରଜାଃ .
ଭୂତଃ ସ୍ଵଯମେଵାତ୍ମା ଯାତି ପାରଂ ଜ୍ଞେଯଭୂତାନାମ୍ ..୧୫..
ସପ୍ତକମ୍ . ତତ୍ର ସ୍ଥଲଚତୁଷ୍ଟଯଂ ଭଵତି; ତସ୍ମିନ୍ ପ୍ରଥମସ୍ଥଲେ ସର୍ଵଜ୍ଞସ୍ଵରୂପକଥନାର୍ଥଂ ପ୍ରଥମଗାଥା,
ସ୍ଵଯମ୍ଭୂକଥନାର୍ଥଂ ଦ୍ଵିତୀଯା ଚେତି ‘ଉଵଓଗଵିସୁଦ୍ଧୋ’ ଇତ୍ଯାଦି ଗାଥାଦ୍ଵଯମ୍ . ଅଥ ତସ୍ଯୈଵ ଭଗଵତ
ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯସ୍ଥାପନାର୍ଥଂ ପ୍ରଥମଗାଥା, ପୁନରପି ତସ୍ଯୈଵ ଦ୍ରଢୀକରଣାର୍ଥଂ ଦ୍ଵିତୀଯା ଚେତି ‘ଭଂଗଵିହୀଣୋ’ ଇତ୍ଯାଦି
ଗାଥାଦ୍ଵଯମ୍ . ଅଥ ସର୍ଵଜ୍ଞଶ୍ରଦ୍ଧାନେନାନନ୍ତସୁଖଂ ଭଵତୀତି ଦର୍ଶନାର୍ଥଂ ‘ତଂ ସଵ୍ଵଟ୍ଠଵରିଟ୍ଠଂ’ ଇତ୍ଯାଦି ସୂତ୍ରମେକମ୍ .
ଅଥାତୀନ୍ଦ୍ରିଯଜ୍ଞାନସୌଖ୍ଯପରିଣମନକଥନମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ ପ୍ରଥମଗାଥା, କେଵଲିଭୁକ୍ତିନିରାକରଣମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ ଦ୍ଵିତୀଯା
ଚେତି ‘ପକ୍ଖୀଣଘାଇକମ୍ମୋ’ ଇତି ପ୍ରଭୃତି ଗାଥାଦ୍ଵଯମ୍
. ଏଵଂ ଦ୍ଵିତୀଯାନ୍ତରାଧିକାରେ ସ୍ଥଲଚତୁଷ୍ଟଯେନ ସମୁଦାଯ-
୧. ସମସୁଖଦୁଃଖ = ଜିନ୍ହେଂ ସୁଖ ଔର ଦୁଃଖ (ଇଷ୍ଟାନିଷ୍ଟ ସଂଯୋଗ) ଦୋନୋଂ ସମାନ ହୈଂ .
ଜେ ଉପଯୋଗଵିଶୁଦ୍ଧ ତେ ମୋହାଦିଘାତିରଜ ଥକୀ
ସ୍ଵଯମେଵ ରହିତ ଥଯୋ ଥକୋ ଜ୍ଞେଯାନ୍ତନେ ପାମେ ସହୀ
.୧୫.
ସଂଯୋଗୋଂମେଂ ହର୍ଷ -ଶୋକାଦି ଵିଷଯ ପରିଣାମୋଂକା ଅନୁଭଵ ନ ହୋନେ ସେ) ଜୋ ସମସୁଖଦୁଃଖ ହୈଂ, ଐସେ
ଶ୍ରମଣ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗୀ କହଲାତେ ହୈଂ ..୧୪..
ଅବ, ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକୀ ପ୍ରାପ୍ତିକେ ବାଦ ତତ୍କାଲ (ଅନ୍ତର ପଡ଼େ ବିନା) ହୀ ହୋନେଵାଲୀ ଶୁଦ୍ଧ
ଆତ୍ମସ୍ଵଭାଵ (କେଵଲଜ୍ଞାନ) ପ୍ରାପ୍ତିକୀ ପ୍ରଶଂସା କରତେ ହୈଂ :
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ଯଃ ] ଜୋ [ଉପଯୋଗଵିଶୁଦ୍ଧଃ ] ଉପଯୋଗ ଵିଶୁଦ୍ଧ (ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗୀ) ହୈ
[ଆତ୍ମା ] ଵହ ଆତ୍ମା [ଵିଗତାଵରଣାନ୍ତରାଯମୋହରଜାଃ ] ଜ୍ଞାନାଵରଣ, ଦର୍ଶନାଵରଣ, ଅନ୍ତରାଯ ଔର
ମୋହରୂପ ରଜସେ ରହିତ [ସ୍ଵଯମେଵ ଭୂତଃ ] ସ୍ଵଯମେଵ ହୋତା ହୁଆ [ଜ୍ଞେଯଭୂତାନାଂ ] ଜ୍ଞେଯଭୂତ ପଦାର୍ଥୋଂକେ [ପାରଂ
ଯାତି ]
ପାରକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ
..୧୫..

Page 24 of 513
PDF/HTML Page 57 of 546
single page version

ଯୋ ହି ନାମ ଚୈତନ୍ଯପରିଣାମଲକ୍ଷଣେନୋପଯୋଗେନ ଯଥାଶକ୍ତି ଵିଶୁଦ୍ଧୋ ଭୂତ୍ଵା ଵର୍ତତେ ସ ଖଲୁ
ପ୍ରତିପଦମୁଦ୍ଭିଦ୍ଯମାନଵିଶିଷ୍ଟଵିଶୁଦ୍ଧିଶକ୍ତିରୁଦ୍ଗ୍ରନ୍ଥିତାସଂସାରବଦ୍ଧଦୃଢତରମୋହଗ୍ରନ୍ଥିତଯାତ୍ଯନ୍ତନିର୍ଵିକାରଚୈତନ୍ଯୋ
ନିରସ୍ତସମସ୍ତଜ୍ଞାନଦର୍ଶନାଵରଣାନ୍ତରାଯତଯା ନିଃପ୍ରତିଘଵିଜୃମ୍ଭିତାତ୍ମଶକ୍ତିଶ୍ଚ ସ୍ଵଯମେଵ ଭୂତୋ
ଜ୍ଞେଯତ୍ଵମାପନ୍ନାନାମନ୍ତମଵାପ୍ନୋତି
. ଇହ କି ଲାତ୍ମା ଜ୍ଞାନସ୍ଵଭାଵୋ ଜ୍ଞାନଂ, ତୁ ଜ୍ଞେଯମାତ୍ରଂ; ତତଃ ସମସ୍ତ-
ଜ୍ଞେଯାନ୍ତର୍ଵର୍ତିଜ୍ଞାନସ୍ଵଭାଵମାତ୍ମାନମାତ୍ମା ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗପ୍ରସାଦାଦେଵାସାଦଯତି ..୧୫..
ପାତନିକା . ତଦ୍ଯଥା ---ଅଥ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଲାଭାନନ୍ତରଂ କେଵଲଜ୍ଞାନଂ ଭଵତୀତି କଥଯତି . ଅଥଵା
ଦ୍ଵିତୀଯପାତନିକା ---କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦାଚାର୍ଯଦେଵାଃ ସମ୍ବୋଧନଂ କୁର୍ଵନ୍ତି, ହେ ଶିଵକୁମାରମହାରାଜ, କୋଽପ୍ଯାସନ୍ନଭଵ୍ଯଃ
ସଂକ୍ଷେପରୁଚିଃ ପୀଠିକାଵ୍ଯାଖ୍ଯାନମେଵ ଶ୍ରୁତ୍ଵାତ୍ମକାର୍ଯଂ କରୋତି, ଅନ୍ଯଃ କୋଽପି ପୁନର୍ଵିସ୍ତରରୁଚିଃ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗେନ
ସଂଜାତସର୍ଵଜ୍ଞସ୍ଯ ଜ୍ଞାନସୁଖାଦିକଂ ଵିଚାର୍ଯ ପଶ୍ଚାଦାତ୍ମକାର୍ଯଂ କରୋତୀତି ଵ୍ଯାଖ୍ଯାତି ---
ଉଵଓଗଵିସୁଦ୍ଧୋ ଜୋ
ଉପଯୋଗେନ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗେନ ପରିଣାମେନ ଵିଶୁଦ୍ଧୋ ଭୂତ୍ଵା ଵର୍ତତେ ଯଃ
ଵିଗଦାଵରଣଂତରାଯମୋହରଓ ଭୂଦୋ
ଵିଗତାଵରଣାନ୍ତରାଯମୋହରଜୋଭୂତଃ ସନ୍
. କଥମ୍ . ସଯମେଵ ନିଶ୍ଚଯେନ ସ୍ଵଯମେଵ ଆଦା ସ ପୂର୍ଵୋକ୍ତ ଆତ୍ମା ଜାଦି
ଯାତି ଗଚ୍ଛତି . କିଂ . ପରଂ ପାରମଵସାନମ୍ . କେଷାମ୍ . ଣେଯଭୂଦାଣଂ ଜ୍ଞେଯଭୂତପଦାର୍ଥାନାମ୍ . ସର୍ଵଂ ଜାନାତୀତ୍ଯର୍ଥଃ .
ଅତୋ ଵିସ୍ତର :ଯୋ ନିର୍ମୋହଶୁଦ୍ଧାତ୍ମସଂଵିତ୍ତିଲକ୍ଷଣେନ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗସଂଜ୍ଞେନାଗମଭାଷଯା ପୃଥକ୍ତ୍ଵଵିତର୍କ-
ଵୀଚାରପ୍ରଥମଶୁକ୍ଲଧ୍ଯାନେନ ପୂର୍ଵଂ ନିରଵଶେଷମୋହକ୍ଷପଣଂ କୃତ୍ଵା ତଦନନ୍ତରଂ ରାଗାଦିଵିକଲ୍ପୋପାଧିରହିତସ୍ଵସଂଵିତ୍ତି-
ଲକ୍ଷଣେନୈକତ୍ଵଵିତର୍କାଵୀଚାରସଂଜ୍ଞଦ୍ଵିତୀଯଶୁକ୍ଲଧ୍ଯାନେନ କ୍ଷୀଣକଷାଯଗୁଣସ୍ଥାନେଽନ୍ତର୍ମୁହୂର୍ତକାଲଂ ସ୍ଥିତ୍ଵା ତସ୍ଯୈ-

ଵାନ୍ତ୍ଯସମଯେ ଜ୍ଞାନଦର୍ଶନାଵରଣଵୀର୍ଯାନ୍ତରାଯାଭିଧାନଘାତିକର୍ମତ୍ରଯଂ ଯୁଗପଦ୍ଵିନାଶଯତି, ସ ଜଗତ୍ତ୍ରଯକାଲତ୍ରଯ-

ଵର୍ତିସମସ୍ତଵସ୍ତୁଗତାନନ୍ତଧର୍ମାଣାଂ ଯୁଗପତ୍ପ୍ରକାଶକଂ କେଵଲଜ୍ଞାନଂ ପ୍ରାପ୍ନୋତି
. ତତଃ ସ୍ଥିତଂ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗାତ୍ସର୍ଵଜ୍ଞୋ
ଭଵତୀତି ..୧୫.. ଅଥ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଜନ୍ଯସ୍ଯ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମସ୍ଵଭାଵଲାଭସ୍ଯ ଭିନ୍ନକାରକ ନିରପେକ୍ଷତ୍ଵେନାତ୍ମାଧୀନତ୍ଵଂ
୧. ଵିଶିଷ୍ଟ = ଵିଶେଷ; ଅସାଧାରଣ; ଖାସ .
ଟୀକା :ଜୋ (ଆତ୍ମା) ଚୈତନ୍ଯ ପରିଣାମସ୍ଵରୂପ ଉପଯୋଗକେ ଦ୍ଵାରା ଯଥାଶକ୍ତି ଵିଶୁଦ୍ଧ
ହୋକର ଵର୍ତତା ହୈ, ଵହ (ଆତ୍ମା) ଜିସେ ପଦ ପଦ ପର (ପ୍ରତ୍ଯେକ ପର୍ଯାଯମେଂ) ଵିଶିଷ୍ଟ ଵିଶୁଦ୍ଧ
ଶକ୍ତି ପ୍ରଗଟ ହୋତୀ ଜାତୀ ହୈ, ଐସା ହୋନେସେ, ଅନାଦି ସଂସାରସେ ବଁଧୀ ହୁଈ ଦୃଢ଼ତର ମୋହଗ୍ରନ୍ଥି ଛୂଟ
ଜାନେସେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ନିର୍ଵିକାର ଚୈତନ୍ଯଵାଲା ଔର ସମସ୍ତ ଜ୍ଞାନାଵରଣ, ଦର୍ଶନାଵରଣ ତଥା ଅନ୍ତରାଯକେ
ନଷ୍ଟ ହୋ ଜାନେସେ ନିର୍ଵିଘ୍ନ ଵିକସିତ ଆତ୍ମଶକ୍ତିଵାନ ସ୍ଵଯମେଵ ହୋତା ହୁଆ ଜ୍ଞେଯତାକୋ ପ୍ରାପ୍ତ
(ପଦାର୍ଥୋଂ) କେ ଅନ୍ତକୋ ପା ଲେତା ହୈ
.
ଯହାଁ (ଯହ କହା ହୈ କି) ଆତ୍ମା ଜ୍ଞାନସ୍ଵଭାଵ ହୈ, ଔର ଜ୍ଞାନ ଜ୍ଞେଯ ପ୍ରମାଣ ହୈ; ଇସଲିଯେ
ସମସ୍ତ ଜ୍ଞେଯୋଂକେ ଭୀତର ପ୍ରଵେଶକୋ ପ୍ରାପ୍ତ (ଜ୍ଞାତା) ଜ୍ଞାନ ଜିସକା ସ୍ଵଭାଵ ହୈ ଐସେ ଆତ୍ମାକୋ ଆତ୍ମା
ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକେ ହୀ ପ୍ରସାଦସେ ପ୍ରାପ୍ତ କରତା ହୈ
.
ଭାଵାର୍ଥ :ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗୀ ଜୀଵ ପ୍ରତିକ୍ଷଣ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଶୁଦ୍ଧିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରତା ରହତା ହୈ; ଔର

Page 25 of 513
PDF/HTML Page 58 of 546
single page version

ଅଥ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଜନ୍ଯସ୍ଯ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମସ୍ଵଭାଵଲାଭସ୍ଯ କାରକାନ୍ତରନିରପେକ୍ଷତଯାଽତ୍ଯନ୍ତ-
ମାତ୍ମାଯତ୍ତତ୍ଵଂ ଦ୍ଯୋତଯତି
ତହ ସୋ ଲଦ୍ଧସହାଵୋ ସଵ୍ଵଣ୍ହୂ ସଵ୍ଵଲୋଗପଦିମହିଦୋ .
ଭୂଦୋ ସଯମେଵାଦା ହଵଦି ସଯଂଭୁ ତ୍ତି ଣିଦ୍ଦିଟ୍ଠୋ ..୧୬..
ତଥା ସ ଲବ୍ଧସ୍ଵଭାଵଃ ସର୍ଵଜ୍ଞଃ ସର୍ଵଲୋକପତିମହିତଃ .
ଭୂତଃ ସ୍ଵଯମେଵାତ୍ମା ଭଵତି ସ୍ଵଯମ୍ଭୂରିତି ନିର୍ଦିଷ୍ଟଃ ..୧୬..
ଅଯଂ ଖଲ୍ଵାତ୍ମା ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଭାଵନାନୁଭାଵପ୍ରତ୍ଯସ୍ତମିତସମସ୍ତଘାତିକର୍ମତଯା ସମୁପଲବ୍ଧ-
ଶୁଦ୍ଧାନନ୍ତଶକ୍ତିଚିତ୍ସ୍ଵଭାଵଃ, ଶୁଦ୍ଧାନନ୍ତଶକ୍ତିଜ୍ଞାଯକସ୍ଵଭାଵେନ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତ୍ଵାଦ୍ଗୃହୀତକର୍ତୃତ୍ଵାଧିକାରଃ,
ପ୍ରକାଶଯତିତହ ସୋ ଲଦ୍ଧସହାଵୋ ଯଥା ନିଶ୍ଚଯରତ୍ନତ୍ରଯଲକ୍ଷଣଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗପ୍ରସାଦାତ୍ସର୍ଵଂ ଜାନାତି ତଥୈଵ ସଃ
ପୂର୍ଵୋକ୍ତଲବ୍ଧଶୁଦ୍ଧାତ୍ମସ୍ଵଭାଵଃ ସନ୍ ଆଦା ଅଯମାତ୍ମା ହଵଦି ସଯଂଭୁ ତ୍ତି ଣିଦ୍ଦିଟ୍ଠୋ ସ୍ଵଯମ୍ଭୂର୍ଭଵତୀତି ନିର୍ଦିଷ୍ଟଃ
କଥିତଃ . କିଂଵିଶିଷ୍ଟୋ ଭୂତଃ . ସଵ୍ଵଣ୍ହୂ ସଵ୍ଵଲୋଗପଦିମହିଦୋ ଭୂଦୋ ସର୍ଵଜ୍ଞଃ ସର୍ଵଲୋକପତିମହିତଶ୍ଚ ଭୂତଃ ସଂଜାତଃ .
୧. ସର୍ଵଲୋକକେ ଅଧିପତି = ତୀନୋଂ ଲୋକକେ ସ୍ଵାମୀସୁରେନ୍ଦ୍ର, ଅସୁରେନ୍ଦ୍ର ଔର ଚକ୍ରଵର୍ତୀ .
ସର୍ଵଜ୍ଞ, ଲବ୍ଧ ସ୍ଵଭାଵ ନେ ତ୍ରିଜଗେନ୍ଦ୍ରପୂଜିତ ଏ ରୀତେ
ସ୍ଵଯମେଵ ଜୀଵ ଥଯୋ ଥକୋ ତେନେ ସ୍ଵଯଂଭୂ ଜିନ କହେ
.୧୬.
ପ୍ର. ୪
ଇସପ୍ରକାର ମୋହକା କ୍ଷଯ କରକେ ନିର୍ଵିକାର ଚେତନାଵାନ ହୋକର, ବାରହଵେଂ ଗୁଣସ୍ଥାନକେ ଅନ୍ତିମ ସମଯମେଂ
ଜ୍ଞାନାଵରଣ; ଦର୍ଶନାଵରଣ ଔର ଅନ୍ତରାଯକା ଯୁଗପଦ୍ କ୍ଷଯ କରକେ ସମସ୍ତ ଜ୍ଞେଯୋଂକୋ ଜାନନେଵାଲେ
କେଵଲଜ୍ଞାନକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରତା ହୈ
. ଇସପ୍ରକାର ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗସେ ହୀ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମସ୍ଵଭାଵକା ଲାଭ ହୋତା
ହୈ ..୧୫..
ଅବ, ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗସେ ହୋନେଵାଲୀ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମସ୍ଵଭାଵକୀ ପ୍ରାପ୍ତି ଅନ୍ଯ କାରକୋଂସେ ନିରପେକ୍ଷ
(ସ୍ଵତଂତ୍ର) ହୋନେସେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଆତ୍ମାଧୀନ ହୈ (ଲେଶମାତ୍ର ପରାଧୀନ ନହୀଂ ହୈ) ଯହ ପ୍ରଗଟ କରତେ ହୈଂ :
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ତଥା ] ଇସପ୍ରକାର [ସଃ ଆତ୍ମା ] ଵହ ଆତ୍ମା [ଲବ୍ଧସ୍ଵଭାଵଃ ]
ସ୍ଵଭାଵକୋ ପ୍ରାପ୍ତ [ସର୍ଵଜ୍ଞଃ ] ସର୍ଵଜ୍ଞ [ସର୍ଵଲୋକପତିମହିତଃ ] ଔର ସର୍ଵ (ତୀନ) ଲୋକକେ
ଅଧିପତିଯୋଂସେ ପୂଜିତ [ସ୍ଵଯମେଵ ଭୂତଃ ] ସ୍ଵଯମେଵ ହୁଆ ହୋନେ ସେ [ସ୍ଵଯଂଭୂଃ ଭଵତି ] ‘ସ୍ଵଯଂଭୂ’ ହୈ
[ଇତି ନିର୍ଦିଷ୍ଟଃ ] ଐସା ଜିନେନ୍ଦ୍ରଦେଵନେ କହା ହୈ
..୧୬..
ଟୀକା :ଶୁଦ୍ଧ ଉପଯୋଗକୀ ଭାଵନାକେ ପ୍ରଭାଵସେ ସମସ୍ତ ଘାତିକର୍ମୋଂକେ ନଷ୍ଟ ହୋନେସେ ଜିସନେ
ଶୁଦ୍ଧ ଅନନ୍ତଶକ୍ତିଵାନ ଚୈତନ୍ଯ ସ୍ଵଭାଵକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କିଯା ହୈ, ଐସା ଯହ (ପୂର୍ଵୋକ୍ତ) ଆତ୍ମା, (୧) ଶୁଦ୍ଧ

Page 26 of 513
PDF/HTML Page 59 of 546
single page version

ଶୁଦ୍ଧାନନ୍ତଶକ୍ତିଜ୍ଞାନଵିପରିଣମନସ୍ଵଭାଵେନ ପ୍ରାପ୍ଯତ୍ଵାତ୍ କର୍ମତ୍ଵଂ କଲଯନ୍, ଶୁଦ୍ଧାନନ୍ତଶକ୍ତିଜ୍ଞାନ-
ଵିପରିଣମନସ୍ଵଭାଵେନ ସାଧକତମତ୍ଵାତ୍ କରଣତ୍ଵମନୁବିଭ୍ରାଣଃ, ଶୁଦ୍ଧାନନ୍ତଶକ୍ତିଜ୍ଞାନଵିପରିଣମନ-
ସ୍ଵଭାଵେନ କର୍ମଣା ସମାଶ୍ରିଯମାଣତ୍ଵାତ୍ ସଂପ୍ରଦାନତ୍ଵଂ ଦଧାନଃ, ଶୁଦ୍ଧାନନ୍ତଶକ୍ତିଜ୍ଞାନଵିପରିଣମନସମଯେ
ପୂର୍ଵପ୍ରଵୃତ୍ତଵିକଲଜ୍ଞାନସ୍ଵଭାଵାପଗମେଽପି ସହଜଜ୍ଞାନସ୍ଵଭାଵେନ ଧ୍ରୁଵତ୍ଵାଲମ୍ବନାଦପାଦାନତ୍ଵମୁପାଦଦାନଃ,
ଶୁଦ୍ଧାନନ୍ତଶକ୍ତିଜ୍ଞାନଵିପରିଣମନସ୍ଵଭାଵସ୍ଯାଧାରଭୂତତ୍ଵାଦଧିକରଣତ୍ଵମାତ୍ମସାତ୍କୁର୍ଵାଣଃ, ସ୍ଵଯମେଵ
ଷଟ୍କାରକୀରୂପେଣୋପଜାଯମାନଃ, ଉତ୍ପତ୍ତିଵ୍ଯପେକ୍ଷଯା ଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵଭେଦଭିନ୍ନଘାତିକର୍ମାଣ୍ଯପାସ୍ଯ ସ୍ଵଯମେଵା-
ଵିର୍ଭୂତତ୍ଵାଦ୍ଵା ସ୍ଵଯଂଭୂରିତି ନିର୍ଦିଶ୍ଯତେ
. ଅତୋ ନ ନିଶ୍ଚଯତଃ ପରେଣ ସହାତ୍ମନଃ କାରକତ୍ଵ-
କଥମ୍ . ସଯମେଵ ନିଶ୍ଚଯେନ ସ୍ଵଯମେଵେତି . ତଥାହିଅଭିନ୍ନକାରକଚିଦାନନ୍ଦୈକଚୈତନ୍ଯସ୍ଵଭାଵେନ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତ୍ଵାତ୍
କର୍ତା ଭଵତି . ନିତ୍ଯାନନ୍ଦୈକସ୍ଵଭାଵେନ ସ୍ଵଯଂ ପ୍ରାପ୍ଯତ୍ଵାତ୍ କର୍ମକାରକଂ ଭଵତି . ଶୁଦ୍ଧଚୈତନ୍ଯସ୍ଵଭାଵେନ
ସାଧକତମତ୍ଵାତ୍କରଣକାରକଂ ଭଵତି . ନିର୍ଵିକାରପରମାନନ୍ଦୈକପରିଣତିଲକ୍ଷଣେନ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଭାଵରୂପକର୍ମଣା
୧. ଵିକଲଜ୍ଞାନ = ଅପୂର୍ଣ (ମତି ଶ୍ରୁତାଦି ) ଜ୍ଞାନ .
୨. ଦ୍ରଵ୍ଯ -ଭାଵଭେଦସେ ଭିନ୍ନ ଘାତିକର୍ମ = ଦ୍ରଵ୍ଯ ଔର ଭାଵକେ ଭେଦସେ ଘାତିକର୍ମ ଦୋ ପ୍ରକାରକେ ହୈଂ, ଦ୍ରଵ୍ଯଘାତିକର୍ମ ଔର
ଭାଵଘାତିକର୍ମ .
ଅନନ୍ତଶକ୍ତିଯୁକ୍ତ ଜ୍ଞାଯକ ସ୍ଵଭାଵକେ କାରଣ ସ୍ଵତଂତ୍ର ହୋନେସେ ଜିସନେ କର୍ତୃତ୍ଵକେ ଅଧିକାରକୋ ଗ୍ରହଣ
କିଯା ହୈ ଐସା, (୨) ଶୁଦ୍ଧ ଅନନ୍ତଶକ୍ତିଯୁକ୍ତ ଜ୍ଞାନରୂପସେ ପରିଣମିତ ହୋନେକେ ସ୍ଵଭାଵକେ କାରଣ ସ୍ଵଯଂ
ହୀ ପ୍ରାପ୍ଯ ହୋନେସେ (
ସ୍ଵଯଂ ହୀ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୋନେସେ) କର୍ମତ୍ଵକା ଅନୁଭଵ କରତା ହୁଆ, (୩) ଶୁଦ୍ଧ
ଅନନ୍ତଶକ୍ତିଯୁକ୍ତ ଜ୍ଞାନରୂପସେ ପରିଣମିତ ହୋନେକେ ସ୍ଵଭାଵସେ ସ୍ଵଯଂ ହୀ ସାଧକତମ (-ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ସାଧନ)
ହୋନେସେ କରଣତାକୋ ଧାରଣ କରତା ହୁଆ, (୪) ଶୁଦ୍ଧ ଅନନ୍ତଶକ୍ତିଯୁକ୍ତ ଜ୍ଞାନରୂପସେ ପରିଣମିତ ହୋନେକେ
ସ୍ଵଭାଵକେ କାରଣ ସ୍ଵଯଂ ହୀ କର୍ମ ଦ୍ଵାରା ସମାଶ୍ରିତ ହୋନେସେ (ଅର୍ଥାତ୍ କର୍ମ ସ୍ଵଯଂକୋ ହୀ ଦେନେମେଂ ଆତା
ହୋନେସେ) ସମ୍ପ୍ରଦାନତାକୋ ଧାରଣ କରତା ହୁଆ, (୫) ଶୁଦ୍ଧ ଅନନ୍ତଶକ୍ତିମଯ ଜ୍ଞାନରୂପସେ ପରିଣମିତ
ହୋନେକେ ସମଯ ପୂର୍ଵମେଂ ପ୍ରଵର୍ତମାନ
ଵିକଲଜ୍ଞାନସ୍ଵଭାଵକା ନାଶ ହୋନେ ପର ଭୀ ସହଜ ଜ୍ଞାନସ୍ଵଭାଵସେ ସ୍ଵଯଂ
ହୀ ଧ୍ରୁଵତାକା ଅଵଲମ୍ବନ କରନେସେ ଅପାଦାନକୋ ଧାରଣ କରତା ହୁଆ, ଔର (୬) ଶୁଦ୍ଧ
ଅନନ୍ତଶକ୍ତିଯୁକ୍ତ ଜ୍ଞାନରୂପସେ ପରିଣମିତ ହୋନେକେ ସ୍ଵଭାଵକା ସ୍ଵଯଂ ହୀ ଆଧାର ହୋନେ ସେ ଅଧିକରଣତା
କୋ ଆତ୍ମସାତ୍ କରତା ହୁଆ
(ଇସ ପ୍ରକାର) ସ୍ଵଯମେଵ ଛହ କାରକରୂପ ହୋନେସେ ଅଥଵା ଉତ୍ପତ୍ତି
ଅପେକ୍ଷାସେ ଦ୍ରଵ୍ଯ -ଭାଵଭେଦସେ ଭିନ୍ନ ଘାତିକର୍ମୋଂକୋ ଦୂର କରକେ ସ୍ଵଯମେଵ ଆଵିର୍ଭୂତ ହୋନେସେ, ‘ସ୍ଵଯଂଭୂ’
କହଲାତା ହୈ .
ଯହାଁ ଯହ କହା ଗଯା ହୈ କିନିଶ୍ଚଯସେ ପରକେ ସାଥ ଆତ୍ମାକା କାରକତାକା ସମ୍ବନ୍ଧ ନହୀଂ
ହୈ, କି ଜିସସେ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମସ୍ଵଭାଵକୀ ପ୍ରାପ୍ତିକେ ଲିଯେ ସାମଗ୍ରୀ (ବାହ୍ଯ ସାଧନ) ଢୂଁଢନେକୀ ଵ୍ଯଗ୍ରତାସେ
ଜୀଵ (ଵ୍ଯର୍ଥ ହୀ) ପରତଂତ୍ର ହୋତେ ହୈଂ .

Page 27 of 513
PDF/HTML Page 60 of 546
single page version

ସଂବନ୍ଧୋଽସ୍ତି, ଯତଃ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମସ୍ଵଭାଵଲାଭାଯ ସାମଗ୍ରୀମାର୍ଗଣଵ୍ଯଗ୍ରତଯା ପରତନ୍ତ୍ରର୍ଭୂଯତେ ..୧୬..
ସମାଶ୍ରିଯମାଣତ୍ଵାତ୍ସଂପ୍ରଦାନଂ ଭଵତି . ତଥୈଵ ପୂର୍ଵମତ୍ଯାଦିଜ୍ଞାନଵିକଲ୍ପଵିନାଶେଽପ୍ଯଖଣ୍ଡିତୈକଚୈତନ୍ଯ-
ପ୍ରକାଶେନାଵିନଶ୍ଵରତ୍ଵାଦପାଦାନଂ ଭଵତି . ନିଶ୍ଚଯଶୁଦ୍ଧଚୈତନ୍ଯାଦିଗୁଣସ୍ଵଭାଵାତ୍ମନଃ ସ୍ଵଯମେଵାଧାରତ୍ଵାଦଧିକରଣଂ
ଭଵତୀତ୍ଯଭେଦଷଟ୍କାରକୀରୂପେଣ ସ୍ଵତ ଏଵ ପରିଣମମାଣଃ ସନ୍ନଯମାତ୍ମା ପରମାତ୍ମସ୍ଵଭାଵ-
ଭାଵାର୍ଥ :କର୍ତା, କର୍ମ, କରଣ, ସମ୍ପ୍ରଦାନ, ଅପାଦାନ ଔର ଅଧିକରଣ ନାମକ ଛହ କାରକ
ହୈଂ . ଜୋ ସ୍ଵତଂତ୍ରତଯା -ସ୍ଵାଧୀନତାସେ କରତା ହୈ ଵହ କର୍ତ୍ତା ହୈ; କର୍ତ୍ତା ଜିସେ ପ୍ରାପ୍ତ କରତା ହୈ ଵହ କର୍ମ
ହୈ; ସାଧକତମ ଅର୍ଥାତ୍ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ସାଧନକୋ କରଣ କହତେ ହୈଂ; କର୍ମ ଜିସେ ଦିଯା ଜାତା ହୈ ଅଥଵା ଜିସକେ
ଲିଯେ କିଯା ଜାତା ହୈ ଵହ ସମ୍ପ୍ରଦାନ ହୈ; ଜିସମେଂସେ କର୍ମ କିଯା ଜାତା ହୈ, ଵହ ଧ୍ରୁଵଵସ୍ତୁ ଅପାଦାନ
ହୈ, ଔର ଜିସମେଂ ଅର୍ଥାତ୍ ଜିସକେ ଆଧାରସେ କର୍ମ କିଯା ଜାତା ହୈ ଵହ ଅଧିକରଣ ହୈ
. ଯହ ଛହ କାରକ
ଵ୍ଯଵହାର ଔର ନିଶ୍ଚଯକେ ଭେଦସେ ଦୋ ପ୍ରକାରକେ ହୈଂ . ଜହାଁ ପରକେ ନିମିତ୍ତସେ କାର୍ଯକୀ ସିଦ୍ଧି କହଲାତୀ
ହୈ ଵହା ଵ୍ଯଵହାର କାରକ ହୈଂ, ଔର ଜହାଁ ଅପନେ ହୀ ଉପାଦାନ କାରଣସେ କାର୍ଯକୀ ସିଦ୍ଧି କହୀ ଜାତୀ
ହୈ ଵହାଁ ନିଶ୍ଚଯକାରକ ହୈଂ
.
ଵ୍ଯଵହାର କାରକୋଂକା ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଇସପ୍ରକାର ହୈକୁମ୍ହାର କର୍ତା ହୈ; ଘଡ଼ା କର୍ମ ହୈ; ଦଂଡ, ଚକ୍ର,
ଚୀଵର ଇତ୍ଯାଦି କରଣ ହୈ; କୁମ୍ହାର ଜଲ ଭରନେଵାଲେକେ ଲିଯେ ଘଡ଼ା ବନାତା ହୈ, ଇସଲିଯେ ଜଲ ଭରନେଵାଲା
ସମ୍ପ୍ରଦାନ ହୈ; ଟୋକରୀମେଂସେ ମିଟ୍ଟୀ ଲେକର ଘଡ଼ା ବନାତା ହୈ, ଇସଲିଯେ ଟୋକରୀ ଅପାଦାନ ହୈ, ଔର ପୃଥ୍ଵୀକେ
ଆଧାର ପର ଘଡ଼ା ବନାତା ହୈ, ଇସଲିଯେ ପୃଥ୍ଵୀ ଅଧିକରଣ ହୈ
. ଯହାଁ ସଭୀ କାରକ ଭିନ୍ନ -ଭିନ୍ନ ହୈଂ .
ଅନ୍ଯ କର୍ତା ହୈ; ଅନ୍ଯ କର୍ମ ହୈ; ଅନ୍ଯ କରଣ ହୈ; ଅନ୍ଯ ସମ୍ପ୍ରଦାନ; ଅନ୍ଯ ଅପାଦାନ ଔର ଅନ୍ଯ
ଅଧିକରଣ ହୈ
. ପରମାର୍ଥତଃ କୋଈ ଦ୍ରଵ୍ଯ କିସୀକା କର୍ତାହର୍ତା ନହୀଂ ହୋ ସକତା, ଇସଲିଯେ ଯହ ଛହୋଂ
ଵ୍ଯଵହାର କାରକ ଅସତ୍ଯ ହୈଂ . ଵେ ମାତ୍ର ଉପଚରିତ ଅସଦ୍ଭୂତ ଵ୍ଯଵହାରନଯସେ କହେ ଜାତେ ହୈଂ . ନିଶ୍ଚଯସେ
କିସୀ ଦ୍ରଵ୍ଯକା ଅନ୍ଯ ଦ୍ରଵ୍ଯକେ ସାଥ କାରଣତାକା ସମ୍ବନ୍ଧ ହୈ ହୀ ନହୀଂ .
ନିଶ୍ଚଯ କାରକୋଂକା ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଇସ ପ୍ରକାର ହୈ :ମିଟ୍ଟୀ ସ୍ଵତଂତ୍ରତଯା ଘଟରୂପ କାର୍ଯକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତୀ
ହୈ ଇସଲିଏ ମିଟ୍ଟୀ କର୍ତା ହୈ ଔର ଘଡ଼ା କର୍ମ ହୈ . ଅଥଵା, ଘଡ଼ା ମିଟ୍ଟୀସେ ଅଭିନ୍ନ ହୈ ଇସଲିଯେ ମିଟ୍ଟୀ
ସ୍ଵଯଂ ହୀ କର୍ମ ହୈ; ଅପନେ ପରିଣମନ ସ୍ଵଭାଵ ସେ ମିଟ୍ଟୀନେ ଘଡ଼ା ବନାଯା ଇସଲିଯେ ମିଟ୍ଟୀ ସ୍ଵଯଂ ହୀ କରଣ
ହୈ; ମିଟ୍ଟୀନେ ଘଡ଼ାରୂପ କର୍ମ ଅପନେକୋ ହୀ ଦିଯା ଇସଲିଏ ମିଟ୍ଟୀ ସ୍ଵଯଂ ସମ୍ପ୍ରଦାନ ହୈ; ମିଟ୍ଟୀନେ ଅପନେମେଂସେ
ପିଂଡରୂପ ଅଵସ୍ଥା ନଷ୍ଟ କରକେ ଘଟରୂପ କର୍ମ କିଯା ଔର ସ୍ଵଯଂ ଧ୍ରୁଵ ବନୀ ରହୀ ଇସଲିଏ ଵହ ସ୍ଵଯଂ
ହୀ ଅପାଦାନ ହୈ; ମିଟ୍ଟୀନେ ଅପନେ ହୀ ଆଧାରସେ ଘଡ଼ା ବନାଯା ଇସଲିଯେ ସ୍ଵଯଂ ହୀ ଅଧିକରଣ ହୈ
.
ଇସପ୍ରକାର ନିଶ୍ଚଯସେ ଛହୋଂ କାରକ ଏକ ହୀ ଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ହୈ . ପରମାର୍ଥତଃ ଏକ ଦ୍ରଵ୍ଯ ଦୂସରେ କୀ ସହାଯତା
ନହୀଂ କର ସକତା ଔର ଦ୍ରଵ୍ଯ ସ୍ଵଯଂ ହୀ, ଅପନେକୋ, ଅପନେସେ, ଅପନେ ଲିଏ, ଅପନେମେଂସେ, ଅପନେମେଂ କରତା
ହୈ ଇସଲିଯେ ନିଶ୍ଚଯ ଛହ କାରକ ହୀ ପରମ ସତ୍ଯ ହୈଂ
.
ଉପରୋକ୍ତ ପ୍ରକାରସେ ଦ୍ରଵ୍ଯ ସ୍ଵଯଂ ହୀ ଅପନୀ ଅନନ୍ତ ଶକ୍ତିରୂପ ସମ୍ପଦାସେ ପରିପୂର୍ଣ ହୈ ଇସଲିଯେ
ସ୍ଵଯଂ ହୀ ଛହ କାରକରୂପ ହୋକର ଅପନା କାର୍ଯ କରନେକେ ଲିଏ ସମର୍ଥ ହୈ, ଉସେ ବାହ୍ଯ ସାମଗ୍ରୀ କୋଈ