Page 168 of 513
PDF/HTML Page 201 of 546
single page version
ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਯੋ ਮਨੁਸ਼੍ਯ ਏਵਾਹਮੇਸ਼ ਮਮੈਵੈਤਨ੍ਮਨੁਸ਼੍ਯਸ਼ਰੀਰਮਿਤ੍ਯਹਂਕਾਰਮਮਕਾਰਾਭ੍ਯਾਂ ਵਿਪ੍ਰਲਭ੍ਯਮਾਨਾ ਅਵਿਚਲਿਤ-
ਚੇਤਨਾਵਿਲਾਸਮਾਤ੍ਰਾਦਾਤ੍ਮਵ੍ਯਵਹਾਰਾਤ
ਮਿਥ੍ਯਾਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਯੋ ਭਵਨ੍ਤੀਤਿ
ਪ੍ਰਤਿ ਹੀ ਬਲਵਾਨ ਹੈਂ ), ਵੇ
ਅਵਿਚਲਿਤਚੇਤਨਾਵਿਲਾਸਮਾਤ੍ਰ
Page 169 of 513
PDF/HTML Page 202 of 546
single page version
ਸਮਸ੍ਤੈਕਾਨ੍ਤਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਪਰਿਗ੍ਰਹਗ੍ਰਹਾ ਮਨੁਸ਼੍ਯਾਦਿਗਤਿਸ਼ੁ ਤਦ੍ਵਿਗ੍ਰਹੇਸ਼ੁ ਚਾਵਿਹਿਤਾਹਂਕਾਰਮਮਕਾਰਾ
ਅਨੇਕਾਪਵਰਕਸਂਚਾਰਿਤਰਤ੍ਨਪ੍ਰਦੀਪਮਿਵੈਕਰੂਪਮੇਵਾਤ੍ਮਾਨਮੁਪਲਭਮਾਨਾ ਅਵਿਚਲਿਤਚੇਤਨਾਵਿਲਾਸ-
ਮਾਤ੍ਰਮਾਤ੍ਮਵ੍ਯਵਹਾਰਮੁਰਰੀਕ੍ਰੁਤ੍ਯ ਕ੍ਰੋਡੀਕ੍ਰੁਤਸਮਸ੍ਤਕ੍ਰਿਯਾਕੁਟੁਮ੍ਬਕਂ ਮਨੁਸ਼੍ਯਵ੍ਯਵਹਾਰਮਨਾਸ਼੍ਰਯਨ੍ਤੋ ਵਿਸ਼੍ਰਾਨ੍ਤ-
ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ੋਨ੍ਮੇਸ਼ਤਯਾ ਪਰਮਮੌਦਾਸੀਨ੍ਯਮਵਲਂਬਮਾਨਾ ਨਿਰਸ੍ਤਸਮਸ੍ਤਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਸਂਗਤਿਤਯਾ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯੇਣੈਵ ਕੇਵਲੇਨ
ਸਂਗਤਤ੍ਵਾਤ੍ਸ੍ਵਸਮਯਾ ਜਾਯਨ੍ਤੇ
ਚ ਮਮੇਤਿ ਮਮਕਾਰੋ ਭਣ੍ਯਤੇ, ਤਾਭ੍ਯਾਂ ਪਰਿਣਤਾਃ ਮਮਕਾਰਾਹਙ੍ਕਾਰਰਹਿਤਪਰਮਚੈਤਨ੍ਯਚਮਤ੍ਕਾਰਪਰਿਣਤੇਸ਼੍ਚ੍ਯੁਤਾ ਯੇ ਤੇ
ਕ ਰ੍ਮੋਦਯਜਨਿਤਪਰਪਰ੍ਯਾਯਨਿਰਤਤ੍ਵਾਤ੍ਪਰਸਮਯਾ ਮਿਥ੍ਯਾਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਯੋ ਭਣ੍ਯਨ੍ਤੇ
ਪਰ੍ਯਾਯਪਰਿਣਤਿਰਹਿਤਤ੍ਵਾਤ੍ਸ੍ਵਸਮਯਾ ਭਵਨ੍ਤੀਤ੍ਯਰ੍ਥਃ
ਅਂਗੀਕਾਰ ਕਰਕੇ, ਜਿਸਮੇਂ ਸਮਸ੍ਤ ਕ੍ਰਿਯਾਕਲਾਪਸੇ ਭੇਂਟ ਕੀ ਜਾਤੀ ਹੈ ਐਸੇ ਮਨੁਸ਼੍ਯਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾ ਆਸ਼੍ਰਯ
ਨਹੀਂ ਕਰਤੇ ਹੁਯੇ, ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਕਾ ਉਨ੍ਮੇਸ਼ (ਪ੍ਰਾਕਟਯ) ਰੁਕ ਜਾਨੇਸੇ ਪਰਮ ਉਦਾਸੀਨਤਾਕਾ ਆਲਮ੍ਬਨ ਲੇਤੇ
ਹੁਯੇ, ਸਮਸ੍ਤ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੀ ਸਂਗਤਿ ਦੂਰ ਕਰ ਦੇਨੇਸੇ ਮਾਤ੍ਰ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਸਾਥ ਹੀ ਸਂਗਤਤਾ ਹੋਨੇਸੇ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ
ਹੋਨੇਵਾਲਾ ਆਤ੍ਮਾ ਏਕਰੂਪ ਹੀ ਹੈ, ਵਹ ਕਿਂਚਿਤ੍ਮਾਤ੍ਰ ਭੀ ਸ਼ਰੀਰਰੂਪ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਔਰ ਨ ਸ਼ਰੀਰਕੀ ਕ੍ਰਿਯਾ ਕਰਤਾ
ਹੈ
Page 170 of 513
PDF/HTML Page 203 of 546
single page version
ਹੈ; ‘ਮਾਤ੍ਰ ਅਚਲਿਤ ਚੇਤਨਾ ਵਹ ਹੀ ਮੈਂ ਹੂਁ’ ਐਸਾ ਮਾਨਨਾ
ਪਰਸਮਯ ਹੈਂ; ਔਰ ਜੋ ਭਗਵਾਨ ਆਤ੍ਮਸ੍ਵਭਾਵਮੇਂ ਹੀ ਸ੍ਥਿਤ ਹੈਂ ਵੇ ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਵਾਲੇ ਲੋਗ
ਮਨੁਸ਼੍ਯਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾ ਆਸ਼੍ਰਯ ਨਹੀਂ ਕਰਕੇ ਆਤ੍ਮਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾ ਆਸ਼੍ਰਯ ਕਰਤੇ ਹੈਂ, ਇਸਲਿਯੇ ਰਾਗੀ -ਦ੍ਵੇਸ਼ੀ ਨਹੀਂ
ਹੋਤੇ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪਰਮ ਉਦਾਸੀਨ ਰਹਤੇ ਹੈਂ ਔਰ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਰੂਪ ਕਰ੍ਮਕੇ ਸਾਥ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ ਨ ਕਰਕੇ
ਮਾਤ੍ਰ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਸਾਥ ਹੀ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ ਕਰਤੇ ਹੈਂ, ਇਸਲਿਯੇ ਵੇ ਸ੍ਵਸਮਯ ਹੈਂ
ਗੁਣਯੁਕ੍ਤ ਔਰ ਪਰ੍ਯਾਯਸਹਿਤ ਹੈ, [ਤਤ੍ ] ਉਸੇ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਮ੍ ਇਤਿ ] ‘ਦ੍ਰਵ੍ਯ’ [ਬ੍ਰੁਵਨ੍ਤਿ ] ਕਹਤੇ ਹੈਂ
ਵਲ਼ੀ ਗੁਣ ਨੇ ਪਰ੍ਯਯ ਸਹਿਤ ਜੇ, ‘ਦ੍ਰਵ੍ਯ’ ਭਾਖ੍ਯੁਂ ਤੇਹਨੇ. ੯੫.
Page 171 of 513
PDF/HTML Page 204 of 546
single page version
ਸਕ੍ਰਿ ਯਤ੍ਵਮਕ੍ਰਿ ਯਤ੍ਵਂ ਚੇਤਨਤ੍ਵਮਚੇਤਨਤ੍ਵਂ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਮਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਂ ਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਮਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਮਗੁਰੁਲਘੁਤ੍ਵਂ ਚੇਤ੍ਯਾਦਯਃ
ਸਾਮਾਨ੍ਯਗੁਣਾਃ, ਅਵਗਾਹਹੇਤੁਤ੍ਵਂ ਗਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਤਾ ਸ੍ਥਿਤਿਕਾਰਣਤ੍ਵਂ ਵਰ੍ਤਨਾਯਤਨਤ੍ਵਂ ਰੂਪਾਦਿਮਤ੍ਤਾ
ਚੇਤਨਤ੍ਵਮਿਤ੍ਯਾਦਯੋ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਗੁਣਾਃ
ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮੋਪਲਮ੍ਭਵ੍ਯਕ੍ਤਿਰੂਪਕਾਰ੍ਯਸਮਯਸਾਰਸ੍ਯੋਤ੍ਪਾਦਃ ਕਾਰਣਸਮਯਸਾਰਸ੍ਯ ਵ੍ਯਯਸ੍ਤਦੁਭਯਾਧਾਰਭੂਤਪਰਮਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯ-
ਤ੍ਵੇਨ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਂ ਚ
ਅਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵ, ਮੂਰ੍ਤਤ੍ਵ, ਅਮੂਰ੍ਤਤ੍ਵ, ਸਕ੍ਰਿਯਤ੍ਵ, ਅਕ੍ਰਿਯਤ੍ਵ, ਚੇਤਨਤ੍ਵ, ਅਚੇਤਨਤ੍ਵ, ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ, ਅਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ,
ਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ, ਅਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ, ਅਗੁਰੁਲਘੁਤ੍ਵ, ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਸਾਮਾਨ੍ਯਗੁਣ ਹੈਂ; ਅਵਗਾਹਹੇਤੁਤ੍ਵ, ਗਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਤਾ,
ਸ੍ਥਿਤਿਕਾਰਣਤ੍ਵ, ਵਰ੍ਤਨਾਯਤਨਤ੍ਵ, ਰੂਪਾਦਿਮਤ੍ਤ੍ਵ, ਚੇਤਨਤ੍ਵ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੁਣ ਹੈਂ
Page 172 of 513
PDF/HTML Page 205 of 546
single page version
ਸਮੁਪਾਤ੍ਤਪ੍ਰਾਕ੍ਤਨਾਵਸ੍ਥਂ ਸਮੁਚਿਤਬਹਿਰਂਗਸਾਧਨਸਨ੍ਨਿਧਿਸਦ੍ਭਾਵੇ ਵਿਚਿਤ੍ਰਬਹੁਤਰਾਵਸ੍ਥਾਨਂ ਸ੍ਵਰੂਪਕਰ੍ਤ੍ਰੁਕਰਣ-
ਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵੇਨਾਨ੍ਤਰਂਗਸਾਧਨਤਾਮੁਪਾਗਤੇਨਾਨੁਗ੍ਰੁਹੀਤਮੁਤ੍ਤਰਾਵਸ੍ਥਯੋਤ੍ਪਦ੍ਯਮਾਨਂ ਤੇਨੋਤ੍ਪਾਦੇਨ ਲਕ੍ਸ਼੍ਯਤੇ, ਨ ਚ
ਤੇਨ ਸਹ ਸ੍ਵਰੂਪਭੇਦਮੁਪਵ੍ਰਜਤਿ, ਸ੍ਵਰੂਪਤ ਏਵ ਤਥਾਵਿਧਤ੍ਵਮਵਲਮ੍ਬਤੇ
ਸਂਜ੍ਞਾਲਕ੍ਸ਼ਣਪ੍ਰਯੋਜਨਾਦਿਭਿਰ੍ਭੇਦਂ ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ ਤਥਾਪਿ ਸਤ੍ਤਾਸ੍ਵਰੂਪੇਣ ਭੇਦਂ ਨ ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ, ਸ੍ਵਭਾਵਤ ਏਵ
ਤਥਾਵਿਧਤ੍ਵਮਵਲਮ੍ਬਨ੍ਤੇ
ਉਸ ਉਤ੍ਪਾਦਕੇ ਸਾਥ ਸ੍ਵਰੂਪ ਭੇਦ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸ੍ਵਰੂਪਸੇ ਹੀ ਵੈਸਾ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ੍ਵਯਂ ਉਤ੍ਪਾਦਰੂਪਸੇ
ਹੀ ਪਰਿਣਤ ਹੈ); ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਜਿਸਨੇ ਪੂਰ੍ਵ ਅਵਸ੍ਥਾ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕੀ ਹੈ ਐਸਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਭੀ
ਅਵਸ੍ਥਾਯੇਂ ਕਰਤਾ ਹੈ ਵਹ
ਹੈ; ਕਿਨ੍ਤੁ ਉਸਕਾ ਉਸ ਉਤ੍ਪਾਦਕੇ ਸਾਥ ਸ੍ਵਰੂਪਭੇਦ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸ੍ਵਰੂਪਸੇ ਹੀ ਵੈਸਾ ਹੈ
ਹੁਆ ਉਸ ਵ੍ਯਯਸੇ ਲਕ੍ਸ਼ਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਪਰਨ੍ਤੁ ਉਸਕਾ ਉਸ ਵ੍ਯਯਕੇ ਸਾਥ ਸ੍ਵਰੂਪਭੇਦ ਨਹੀਂ ਹੈ,
ਸ੍ਵਰੂਪਸੇ ਹੀ ਵੈਸਾ ਹੈ; ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਵਹੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਭੀ ਉਤ੍ਤਰ ਅਵਸ੍ਥਾਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਔਰ ਪੂਰ੍ਵ
ਅਵਸ੍ਥਾਸੇ ਵ੍ਯਯਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਉਸ ਵ੍ਯਯਸੇ ਲਕ੍ਸ਼ਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਪਰਨ੍ਤੁ ਉਸਕਾ ਉਸ ਵ੍ਯਯਕੇ
Page 173 of 513
PDF/HTML Page 206 of 546
single page version
ਪ੍ਰਾਕ੍ਤਨਾਵਸ੍ਥਯਾ ਵ੍ਯਯਮਾਨਂ ਤੇਨ ਵ੍ਯਯੇਨ ਲਕ੍ਸ਼੍ਯਤੇ, ਨ ਚ ਤੇਨ ਸਹ ਸ੍ਵਰੂਪਭੇਦਮੁਪਵ੍ਰਜਤਿ, ਸ੍ਵਰੂਪਤ ਏਵ
ਤਥਾਵਿਧਤ੍ਵਮਵਲਮ੍ਬਤੇ
ਸ੍ਵਰੂਪਭੇਦਮੁਪਵ੍ਰਜਤਿ, ਸ੍ਵਰੂਪਤ ਏਵ ਤਥਾਵਿਧਤ੍ਵਮਵਲਮ੍ਬਤੇ, ਤਥੈਵ ਤਦੇਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮਪ੍ਯੇਕਕਾਲ-
ਮੁਤ੍ਤਰਾਵਸ੍ਥਯੋਤ੍ਪਦ੍ਯਮਾਨਂ ਪ੍ਰਾਕ੍ਤਨਾਵਸ੍ਥਯਾ ਵ੍ਯਯਮਾਨਮਵਸ੍ਥਾਯਿਨ੍ਯਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਾਵਸ੍ਥਯਾ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਮਾਲਮ੍ਬਮਾਨਂ
ਧ੍ਰੌਵ੍ਯੇਣ ਲਕ੍ਸ਼੍ਯਤੇ, ਨ ਚ ਤੇਨ ਸਹ ਸ੍ਵਰੂਪਭੇਦਮੁਪਵ੍ਰਜਤਿ, ਸ੍ਵਰੂਪਤ ਏਵ ਤਥਾਵਿਧਤ੍ਵਮਵਲਮ੍ਬਤੇ
ਤੈਃ ਸਹ ਸ੍ਵਰੂਪਭੇਦਮੁਪਵ੍ਰਜਤਿ, ਸ੍ਵਰੂਪਤ ਏਵ ਤਥਾਵਿਧਤ੍ਵਮ -ਵਲਮ੍ਬਤੇ
ਸ੍ਵਰੂਪਤ ਏਵ ਤਥਾਵਿਧਤ੍ਵਮਵਲਮ੍ਬਤੇ; ਤਥੈਵ ਤਦੇਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮਪ੍ਯਾਯਤਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਤ੍ਮਕੈਃ ਪਰ੍ਯਾਯੈਰ੍ਲਕ੍ਸ਼੍ਯਤੇ, ਨ ਚ
ਤੈਃ ਸਹ ਸ੍ਵਰੂਪਭੇਦਮੁਪਵ੍ਰਜਤਿ, ਸ੍ਵਰੂਪਤ ਏਵ ਤਥਾਵਿਧਤ੍ਵਮਵਲਮ੍ਬਤੇ
ਟਿਕਨੇਵਾਲੀ ਐਸੀ ਵਸ੍ਤ੍ਰਤ੍ਵ -ਅਵਸ੍ਥਾਸੇ ਧ੍ਰੁਵ ਰਹਤਾ ਹੁਆ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਸੇ ਲਕ੍ਸ਼ਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਪਰਨ੍ਤੁ ਉਸਕਾ
ਉਸ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਕੇ ਸਾਥ ਸ੍ਵਰੂਪਭੇਦ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸ੍ਵਰੂਪਸੇ ਹੀ ਵੈਸਾ ਹੈ; ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਵਹੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਭੀ ਏਕ
ਹੀ ਸਮਯ ਉਤ੍ਤਰ ਅਵਸ੍ਥਾਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੁਆ, ਪੂਰ੍ਵ ਅਵਸ੍ਥਾਸੇ ਵ੍ਯਯ ਹੋਤਾ ਹੁਆ, ਔਰ ਟਿਕਨੇਵਾਲੀ
ਐਸੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਅਵਸ੍ਥਾਸੇ ਧ੍ਰੁਵ ਰਹਤਾ ਹੁਆ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਸੇ ਲਕ੍ਸ਼ਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ
ਭੀ ਵਿਸ੍ਤਾਰਵਿਸ਼ੇਸ਼ਸ੍ਵਰੂਪ ਗੁਣੋਂਸੇ ਲਕ੍ਸ਼ਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਕਿਨ੍ਤੁ ਉਸਕਾ ਉਨ ਗੁਣੋਂਕੇ ਸਾਥ ਸ੍ਵਰੂਪਭੇਦ ਨਹੀਂ
ਹੈ, ਵਹ ਸ੍ਵਰੂਪਸੇ ਹੀ ਵੈਸਾ ਹੈ
ਹੈ, ਵਹ ਸ੍ਵਰੂਪਸੇ ਹੀ ਵੈਸਾ ਹੈ
ਵਰ੍ਣਾਦਿਗੁਣਨਵਜੀਰ੍ਣਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯਸਹਿਤਂ ਚ ਸਤ੍ ਤੈਰੁਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯੈਸ੍ਤਥੈਵ ਚ ਸ੍ਵਕੀਯਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯੈਃ ਸਹ
ਸਂਜ੍ਞਾਦਿਭੇਦੇਪਿ ਸਤਿ ਸਤ੍ਤਾਰੂਪੇਣ ਭੇਦਂ ਨ ਕਰੋਤਿ
Page 174 of 513
PDF/HTML Page 207 of 546
single page version
ਸਦ੍ਭਾਵਃ ] ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਜੋ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਹੈ, [ਹਿ ] ਵਹ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ [ਸ੍ਵਭਾਵਃ ] ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ
ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯਨੁਂ ਸਰ੍ਵਦਾ ਜੇ, ਤੇਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵ ਛੇ
Page 175 of 513
PDF/HTML Page 208 of 546
single page version
ਸਿਦ੍ਧਿਯੁਕ੍ਤਤ੍ਵਾਤ੍ਤੇਸ਼ਾਮਸ੍ਤਿਤ੍ਵਮੇਕਮੇਵ, ਕਾਰ੍ਤਸ੍ਵਰਵਤ੍
ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਯੁਕ੍ਤਸ੍ਯ ਕਾਰ੍ਤਸ੍ਵਰਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵੇਨ ਨਿਸ਼੍ਪਾਦਿਤਨਿਸ਼੍ਪਤ੍ਤਿਯੁਕ੍ਤੈਃ ਪੀਤਤਾਦਿਗੁਣੈਃ ਕੁਣ੍ਡਲਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯੈਸ਼੍ਚ
ਯਦਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਕਾਰ੍ਤਸ੍ਵਰਸ੍ਯ ਸ ਸ੍ਵਭਾਵਃ, ਤਥਾ ਹਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯੇਣ ਵਾ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰੇਣ ਵਾ ਕਾਲੇਨ ਵਾ ਭਾਵੇਨ ਵਾ
ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਪ੍ਰੁਥਗਨੁਪਲਭ੍ਯਮਾਨੈਃ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਕਰਣਾਧਿਕਰਣਰੂਪੇਣ ਗੁਣਾਨਾਂ ਪਰ੍ਯਾਯਾਣਾਂ ਚ ਸ੍ਵਰੂਪਮੁਪਾਦਾਯ
ਮੋਕ੍ਸ਼ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਾਧਾਰਭੂਤਾਨ੍ਵਯਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਂ ਚੇਤ੍ਯੁਕ੍ਤਲਕ੍ਸ਼ਣੋਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯੈਸ਼੍ਚ ਸਹ ਭਿਨ੍ਨਂ ਨ ਭਵਤਿ
ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੀ ਕ੍ਯੋਂ ਨ ਹੋ ? (ਅਵਸ਼੍ਯ ਹੋ
ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਇਸਲਿਯੇ
ਸੁਵਰ੍ਣਕੇ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੇ ਜਿਨਕੀ ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ,
ਭਾਵਸੇ ਜੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦੇਤੇ, ਕਰ੍ਤਾ -ਕਰਣ-
Page 176 of 513
PDF/HTML Page 209 of 546
single page version
ਸ੍ਵਭਾਵਃ
ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਯੁਕ੍ਤੈਃ ਪੀਤਤਾਦਿਗੁਣੈਃ ਕੁਣ੍ਡਲਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯੈਸ਼੍ਚ ਨਿਸ਼੍ਪਾਦਿਤਨਿਸ਼੍ਪਤ੍ਤਿਯੁਕ੍ਤਸ੍ਯ ਕਾਰ੍ਤਸ੍ਵਰਸ੍ਯ
ਮੂਲਸਾਧਨਤਯਾ ਤੈਰ੍ਨਿਸ਼੍ਪਾਦਿਤਂ ਯਦਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਸ ਸ੍ਵਭਾਵਃ, ਤਥਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯੇਣ ਵਾ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰੇਣ ਵਾ ਕਾਲੇਨ
ਵਾ ਭਾਵੇਨ ਵਾ ਗੁਣੇਭ੍ਯਃ ਪਰ੍ਯਾਯੇਭ੍ਯਸ਼੍ਚ ਪ੍ਰੁਥਗਨੁਪਲਭ੍ਯਮਾਨਸ੍ਯ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਕਰਣਾਧਿਕਰਣਰੂਪੇਣ
ਸੁਵਰ੍ਣਸ੍ਯ ਸਦ੍ਭਾਵਃ, ਤਥਾ ਸ੍ਵਕੀਯਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲਭਾਵੈਃ ਪਰਮਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਾਦਭਿਨ੍ਨਾਨਾਂ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਾਦਿਗੁਣਕਿਂਚਿਦੂਨ-
ਚਰਮਸ਼ਰੀਰਾਕਾਰਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯਾਣਾਂ ਸਂਬਨ੍ਧਿ ਯਦਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਸ ਏਵ ਮੁਕ੍ਤਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਸਦ੍ਭਾਵਃ
ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਪੀਤਤ੍ਵਾਦਿਕਕੇ ਔਰ ਕੁਣ੍ਡਲਾਦਿਕਕੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕੋ ਸੁਵਰ੍ਣ ਹੀ ਧਾਰਣ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ
ਸੁਵਰ੍ਣਕੇ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੇ ਹੀ ਪੀਤਤ੍ਵਾਦਿਕਕੀ ਔਰ ਕੁਣ੍ਡਲਾਦਿਕਕੀ ਨਿਸ਼੍ਪਤ੍ਤਿ
ਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਈ ਦੇਨੇਵਾਲੇ ਗੁਣੋਂ ਔਰ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕਾ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਵਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਹੀ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਹੈ,
ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਗੁਣੋਂ ਔਰ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੀ ਧਾਰਣ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੇ
ਹੀ ਗੁਣੋਂਕੀ ਔਰ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੀ ਨਿਸ਼੍ਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ, ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਨ ਹੋ ਤੋ ਗੁਣ ਔਰ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਭੀ ਨ ਹੋਂ
ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਪੀਤਤ੍ਵਾਦਿਗੁਣੋਂ ਔਰ ਕੁਣ੍ਡਲਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯੋਂਸੇ ਜਿਸਕੀ ਨਿਸ਼੍ਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ,
Page 177 of 513
PDF/HTML Page 210 of 546
single page version
ਮੂਲਸਾਧਨਤਯਾ ਤੈਰ੍ਨਿਸ਼੍ਪਾਦਿਤਂ ਯਦਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਸ ਸ੍ਵਭਾਵਃ
ਜ੍ਞਾਨਾਦਿਗੁਣਕਿਂਚਿਦੂਨਚਰਮਸ਼ਰੀਰਾਕਾਰਪਰ੍ਯਾਯੇਭ੍ਯਃ ਸਕਾਸ਼ਾਦਭਿਨ੍ਨਸ੍ਯ ਮੁਕ੍ਤਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਸਂਬਨ੍ਧਿ ਯਦਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਸ
ਏਵ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਾਦਿਗੁਣਕਿਂਚਿਦੂਨਚਰਮਸ਼ਰੀਰਾਕਾਰਪਰ੍ਯਾਯਾਣਾਂ ਸ੍ਵਭਾਵੋ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯਃ
ਔਰ ਕੁਣ੍ਡਲਾਦਿਕ ਹੀ ਧਾਰਣ ਕਰਤੇ ਹੈਂ, ਇਸਲਿਯੇ ਪੀਤਤ੍ਵਾਦਿਕ ਔਰ ਕੁਣ੍ਡਲਾਦਿਕਕੇ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੇ
ਹੀ ਸੁਵਰ੍ਣਕੀ ਨਿਸ਼੍ਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ, ਪੀਤਤ੍ਵਾਦਿਕ ਔਰ ਕੁਣ੍ਡਲਾਦਿਕ ਨ ਹੋਂ ਤੋ ਸੁਵਰ੍ਣ ਭੀ ਨ ਹੋ;
ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਗੁਣੋਂਸੇ ਔਰ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਨ ਦਿਖਾਈ ਦੇਨੇਵਾਲੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਵਹ ਗੁਣੋਂ ਔਰ
ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕਾ ਹੀ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕੋ ਗੁਣ ਔਰ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਹੀ ਧਾਰਣ ਕਰਤੀ ਹੈਂ
ਇਸਲਿਯੇ ਗੁਣੋਂ ਔਰ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੇ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੇ ਹੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਨਿਸ਼੍ਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ
ਔਰ ਉਤ੍ਪਾਦ -ਵ੍ਯਯ -ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਕਾ ਭੀ ਏਕ ਹੀ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਹੈ
Page 178 of 513
PDF/HTML Page 211 of 546
single page version
ਪੀਤਤਾਦ੍ਯੁਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯੈਰ੍ਯਦਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਕਾਰ੍ਤਸ੍ਵਰਸ੍ਯ ਸ ਸ੍ਵਭਾਵਃ, ਤਥਾ ਹਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯੇਣ ਵਾ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰੇਣ ਵਾ
ਕਾਲੇਨ ਵਾ ਭਾਵੇਨ ਵਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਪ੍ਰੁਥਗਨੁਪਲਭ੍ਯਮਾਨੈਃ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਕਰਣਾਧਿਕਰਣਰੂਪੇਣੋਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਾਣਾਂ
ਸ੍ਵਰੂਪਮੁਪਾਦਾਯ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਯੁਕ੍ਤਸ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵੇਨ ਨਿਸ਼੍ਪਾਦਿਤਨਿਸ਼੍ਪਤ੍ਤਿਯੁਕ੍ਤੈਰੁਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯ-
ਧ੍ਰੌਵ੍ਯੈਰ੍ਯਦਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਸ ਸ੍ਵਭਾਵਃ
ਸ੍ਵਰੂਪਮੁਪਾਦਾਯ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਯੁਕ੍ਤੈਃ ਕੁਣ੍ਡਲਾਂਗਦਪੀਤਤਾਦ੍ਯੁਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯੈਰ੍ਨਿਸ਼੍ਪਾਦਿਤਨਿਸ਼੍ਪਤ੍ਤਿਯੁਕ੍ਤਸ੍ਯ
ਕਾਰ੍ਤਸ੍ਵਰਸ੍ਯ ਮੂਲਸਾਧਨਤਯਾ ਤੈਰ੍ਨਿਸ਼੍ਪਾਦਿਤਂ ਯਦਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਸ ਸ੍ਵਭਾਵਃ, ਤਥਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯੇਣ ਵਾ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰੇਣ ਵਾ
ਭੂਤਪਰਮਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਧ੍ਰੌਵ੍ਯਾਣਾਂ ਸਂਬਨ੍ਧਿ ਯਦਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਸ ਏਵ ਮੁਕ੍ਤਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਸਦ੍ਭਾਵਃ
ਯਦਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਸ ਏਵ ਕਟਕਪਰ੍ਯਾਯੋਤ੍ਪਾਦਕਙ੍ਕਣਪਰ੍ਯਾਯਵ੍ਯਯਤਦੁਭਯਾਧਾਰਭੂਤਸੁਵਰ੍ਣਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਧ੍ਰੌਵ੍ਯਾਣਾਂ ਸ੍ਵਭਾਵਃ,
ਤਥਾ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਾਦਿਚਤੁਸ਼੍ਟਯੇਨ ਮੋਕ੍ਸ਼ਪਰ੍ਯਾਯੋਤ੍ਪਾਦਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਪਰ੍ਯਾਯਵ੍ਯਯਤਦੁਭਯਾਧਾਰਭੂਤਮੁਕ੍ਤਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣ-
ਧ੍ਰੌਵ੍ਯੇਭ੍ਯਃ ਸਕਾਸ਼ਾਦਭਿਨ੍ਨਸ੍ਯ ਪਰਮਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਸਂਬਨ੍ਧਿ ਯਦਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਸ ਏਵ
ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦੇਤੇ, ਕਰ੍ਤਾ -ਕਰਣ -ਅਧਿਕਰਣਰੂਪਸੇ ਉਤ੍ਪਾਦ -ਵ੍ਯਯ -ਧ੍ਰੌਵ੍ਯੋਂਕੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕੋ
ਧਾਰਣ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੇ ਜਿਨਕੀ ਨਿਸ਼੍ਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ,
ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਹੈ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਉਤ੍ਪਾਦ, ਵ੍ਯਯ ਔਰ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯੋਂਕੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੀ ਧਾਰਣ ਕਰਤਾ ਹੈ,
ਇਸਲਿਏ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੇ ਹੀ ਉਤ੍ਪਾਦ, ਵ੍ਯਯ ਔਰ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯੋਂਕੀ ਨਿਸ਼੍ਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ
ਸੁਵਰ੍ਣਕੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕੋ ਧਾਰਣ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਕੁਣ੍ਡਲਾਦਿ -ਉਤ੍ਪਾਦੋਂ, ਬਾਜੂਬਂਧਾਦਿ ਵ੍ਯਯੋਂ ਔਰ
ਪੀਤਤ੍ਵਾਦਿ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯੋਂਸੇ ਜਿਸਕੀ ਨਿਸ਼੍ਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ,
Page 179 of 513
PDF/HTML Page 212 of 546
single page version
ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਵਰੂਪਮੁਪਾਦਾਯ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਯੁਕ੍ਤੈਰੁਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯੈਰ੍ਨਿਸ਼੍ਪਾਦਿਤਨਿਸ਼੍ਪਤ੍ਤਿਯੁਕ੍ਤਸ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਮੂਲ-
ਸਾਧਨਤਯਾ ਤੈਰ੍ਨਿਸ਼੍ਪਾਦਿਤਂ ਯਦਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਸ ਸ੍ਵਭਾਵਃ
ਧ੍ਰੌਵ੍ਯੋਂਕਾ ਹੀ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਹੈ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕੋ ਉਤ੍ਪਾਦ, ਵ੍ਯਯ ਔਰ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯ ਹੀ ਧਾਰਣ ਕਰਤੇ
ਹੈਂ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਤ੍ਪਾਦ -ਵ੍ਯਯ ਔਰ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯੋਂਕੇ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੇ ਹੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਨਿਸ਼੍ਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ
ਭਿਨ੍ਨ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਹੈ; ਐਸਾ ਹੋਨੇਸੇ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੀ ਹੈ
ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤੇ ਹੈਂ, ਔਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਉਤ੍ਪਾਦ -ਵ੍ਯਯ -ਧ੍ਰੌਵ੍ਯੋਂਸੇ ਹੀ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ
Page 180 of 513
PDF/HTML Page 213 of 546
single page version
ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਂ ਪ੍ਰਤਿਦ੍ਰਵ੍ਯਮਾਸੂਤ੍ਰਿਤਂ ਸੀਮਾਨਂ ਭਿਨ੍ਦਤ੍ਸਦਿਤਿ ਸਰ੍ਵਗਤਂ ਸਾਮਾਨ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਭੂਤਂ ਸਾਦ੍ਰੁਸ਼੍ਯਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਮੇਕਂ
ਖਲ੍ਵਵਬੋਧਵ੍ਯਮ੍
ਸ੍ਯਾਤ੍
ਵਿਚਿਤ੍ਰਤਾਕੇ ਵਿਸ੍ਤਾਰਕੋ ਅਸ੍ਤ ਕਰਤਾ ਹੁਆ, ਸਰ੍ਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਮੇਂ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤ ਹੋਕਰ ਰਹਨੇਵਾਲਾ, ਔਰ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ
ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਬਁਧੀ ਹੁਈ ਸੀਮਾਕੀ ਅਵਗਣਨਾ ਕਰਤਾ ਹੁਆ, ‘ਸਤ੍’ ਐਸਾ ਜੋ ਸਰ੍ਵਗਤ ਸਾਮਾਨ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਭੂਤ
ਸਾਦ੍ਰੁਸ਼੍ਯਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਹੈ ਵਹ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਏਕ ਹੀ ਜਾਨਨਾ ਚਾਹਿਏ
ਔਰ ਕੋਈ ਅਵਾਚ੍ਯ ਹੋਨਾ ਚਾਹਿਯੇ; ਕਿਨ੍ਤੁ ਵਹ ਤੋ ਵਿਰੁਦ੍ਧ ਹੀ ਹੈ, ਔਰ ਯਹ (‘ਸਤ੍’ ਐਸਾ ਕਥਨ
ਔਰ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਸਰ੍ਵਪਦਾਰ੍ਥਪਰਾਮਰ੍ਸ਼ੀ ਹੋਨੇਕੀ ਬਾਤ) ਤੋ ਸਿਦ੍ਧ ਹੋ ਸਕਤੀ ਹੈ, ਵ੍ਰੁਕ੍ਸ਼ਕੀ ਭਾਁਤਿ
Page 181 of 513
PDF/HTML Page 214 of 546
single page version
ਲਕ੍ਸ਼ਣਭੂਤੇਨ ਸਾਦ੍ਰੁਸ਼੍ਯੋਦ੍ਭਾਸਿਨਾਨੋਕਹਤ੍ਵੇਨੋਤ੍ਥਾਪਿਤਮੇਕਤ੍ਵਂ ਤਿਰਿਯਤਿ, ਤਥਾ ਬਹੂਨਾਂ ਬਹੁਵਿਧਾਨਾਂ
ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਾਮਾਤ੍ਮੀਯਾਤ੍ਮੀਯਸ੍ਯ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਲਕ੍ਸ਼ਣਭੂਤਸ੍ਯ ਸ੍ਵਰੂਪਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸ੍ਯਾਵਸ਼੍ਟਮ੍ਭੇਨੋਤ੍ਤਿਸ਼੍ਠਨ੍ਨਾਨਾਤ੍ਵਂ ਸਾਮਾਨ੍ਯ-
ਲਕ੍ਸ਼ਣਭੂਤੇਨ ਸਾਦ੍ਰੁਸ਼੍ਯੋਦ੍ਭਾਸਿਨਾ ਸਦਿਤ੍ਯਸ੍ਯ ਭਾਵੇਨੋਤ੍ਥਾਪਿਤਮੇਕਤ੍ਵਂ ਤਿਰਿਯਤਿ
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਲਕ੍ਸ਼ਣਭੂਤਸ੍ਯ ਸ੍ਵਰੂਪਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸ੍ਯਾਵਸ਼੍ਟਮ੍ਭੇਨੋਤ੍ਤਿਸ਼੍ਠਨ੍ਨਾਨਾਤ੍ਵਮੁਚ੍ਚਕਾਸ੍ਤਿ, ਤਥਾ ਸਰ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਾਮਪਿ
ਸਾਮਾਨ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਭੂਤੇਨ ਸਾਦ੍ਰੁਸ਼੍ਯੋਦ੍ਭਾਸਿਨਾ ਸਦਿਤ੍ਯਸ੍ਯ ਭਾਵੇਨੋਤ੍ਥਾਪਿਤੇਨੈਕਤ੍ਵੇਨ ਤਿਰੋਹਿਤਮਪਿ ਵਿਸ਼ੇਸ਼-
ਲਕ੍ਸ਼ਣਭੂਤਸ੍ਯ ਸ੍ਵਰੂਪਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸ੍ਯਾਵਸ਼੍ਟਮ੍ਭੇਨੋਤ੍ਤਿਸ਼੍ਠਨ੍ਨਾਨਾਤ੍ਵਮੁਚ੍ਚਕਾਸ੍ਤਿ
ਸਾਮਾਨ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਭੂਤ ਸਾਦ੍ਰੁਸ਼੍ਯਦਰ੍ਸ਼ਕ ‘ਸਤ੍’ ਪਨੇਸੇ (-‘ਸਤ੍’ ਐਸੇ ਭਾਵਸੇ, ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੇ, ‘ਹੈ’ ਪਨੇਸੇ)
ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲਾ ਏਕਤ੍ਵ ਤਿਰੋਹਿਤ ਕਰ ਦੇਤਾ ਹੈ
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਲਕ੍ਸ਼ਣਭੂਤ ਸ੍ਵਰੂਪਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਕੇ ਅਵਲਮ੍ਬਨਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲਾ ਅਨੇਕਤ੍ਵ ਸ੍ਪਸ਼੍ਟਤਯਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ
ਰਹਤਾ ਹੈ, (ਬਨਾ ਰਹਤਾ ਹੈ, ਨਸ਼੍ਟ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ); ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਸਰ੍ਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੇ ਵਿਸ਼ਯਮੇਂ ਭੀ ਸਾਮਾਨ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਭੂਤ
ਸਾਦ੍ਰੁਸ਼੍ਯਦਰ੍ਸ਼ਕ ‘ਸਤ੍’ ਪਨੇਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਏਕਤ੍ਵਸੇ ਤਿਰੋਹਿਤ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ (ਅਪਨੇ -ਅਪਨੇ)
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਲਕ੍ਸ਼ਣਭੂਤ ਸ੍ਵਰੂਪਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਕੇ ਅਵਲਮ੍ਬਨਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲਾ ਅਨੇਕਤ੍ਵ ਸ੍ਪਸ਼੍ਟਤਯਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ
ਰਹਤਾ ਹੈ
ਅਨੇਕਤ੍ਵ ਹੈ, ਪਰਨ੍ਤੁ ਵ੍ਰੁਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵ ਜੋ ਕਿ ਸਰ੍ਵ ਵ੍ਰੁਕ੍ਸ਼ੋਂਕਾ ਸਾਮਾਨ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਔਰ ਜੋ ਸਰ੍ਵ ਵ੍ਰੁਕ੍ਸ਼ੋਂਮੇਂ ਸਾਦ੍ਰੁਸ਼੍ਯ
ਬਤਲਾਤਾ ਹੈ, ਉਸਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਸਰ੍ਵ ਵ੍ਰੁਕ੍ਸ਼ੋਂਮੇਂ ਏਕਤ੍ਵ ਹੈ
Page 182 of 513
PDF/HTML Page 215 of 546
single page version
ਸਿਦ੍ਧਜੀਵਾਨਾਂ ਗ੍ਰਹਣਂ ਭਵਤਿ, ਤਥਾ ‘ਸਰ੍ਵਂ ਸਤ੍’ ਇਤ੍ਯੁਕ੍ਤੇ ਸਂਗ੍ਰਹਨਯੇਨ ਸਰ੍ਵਪਦਾਰ੍ਥਾਨਾਂ ਗ੍ਰਹਣਂ ਭਵਤਿ
ਯੁਗਪਦ੍ਗ੍ਰਹਣਂ ਭਵਤਿ, ਤਥਾ ਸਰ੍ਵਂ ਸਦਿਤ੍ਯੁਕ੍ਤੇ ਸਤਿ ਸਾਦ੍ਰੁਸ਼੍ਯਸਤ੍ਤਾਭਿਧਾਨੇਨ ਮਹਾਸਤ੍ਤਾਰੂਪੇਣ ਸ਼ੁਦ੍ਧਸਂਗ੍ਰਹ-
ਨਯੇਨ ਸਰ੍ਵਪਦਾਰ੍ਥਾਨਾਂ ਸ੍ਵਜਾਤ੍ਯਵਿਰੋਧੇਨ ਗ੍ਰਹਣਂ ਭਵਤੀਤ੍ਯਰ੍ਥਃ
ਹੈ, ਪਰਨ੍ਤੁ ਸਤ੍ਪਨਾ (-ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਪਨਾ, ‘ਹੈ’ ਐਸਾ ਭਾਵ) ਜੋ ਕਿ ਸਰ੍ਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕਾ ਸਾਮਾਨ੍ਯ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਔਰ
ਜੋ ਸਰ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਮੇਂ ਸਾਦ੍ਰੁਸ਼੍ਯ ਬਤਲਾਤਾ ਹੈ ਉਸਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਸਰ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਮੇਂ ਏਕਤ੍ਵ ਹੈ
(ਸਮਸ੍ਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ -ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਸਂਬਂਧੀ) ਅਨੇਕਤ੍ਵ ਸ੍ਪਸ਼੍ਟਤਯਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਹੀ ਰਹਤਾ ਹੈ
ਕਹਾ ਹੈ; [ਤਥਾ ] ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ [ਆਗਮਤਃ ] ਆਗਮਸੇ [ਸਿਦ੍ਧਂ ] ਸਿਦ੍ਧ ਹੈ; [ਯਃ ] ਜੋ [ਨ ਇਚ੍ਛਤਿ ] ਇਸੇ
ਨਹੀਂ ਮਾਨਤਾ [ਸਃ ] ਵਹ [ਹਿ ] ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ [ਪਰਸਮਯਃ ] ਪਰਸਮਯ ਹੈ
Page 183 of 513
PDF/HTML Page 216 of 546
single page version
ਯੁਕ੍ਤਤ੍ਵਾਤ੍
ਸਮਰਸੀਭਾਵਪਰਿਣਤਸਰ੍ਵਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ਭਰਿਤਾਵਸ੍ਥੇਨ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਾਦਾਨਭੂਤੇਨ ਸ੍ਵਕੀਯਸ੍ਵਭਾਵੇਨ ਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਵਾਤ੍
ਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨ ਹੁਏ ਭਾਵਵਾਲਾ ਹੈ (
Page 184 of 513
PDF/HTML Page 217 of 546
single page version
ਸਤ੍ਤਾਮੇਂ ਭੇਦ ਹੋਨੇਸੇ) ਹੋਤੀ ਹੈ ਤੋ, ਵਹ ਕੌਨਸਾ ਭੇਦ ਹੈ ? ਪ੍ਰਾਦੇਸ਼ਿਕ ਯਾ ਅਤਾਦ੍ਭਾਵਿਕ ?
ਸਤ੍ਤਾਕੇ ਯੋਗਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ‘ਸਤ੍ਤਾਵਾਲਾ’ (‘ਸਤ੍’) ਹੁਆ ਹੈ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ
Page 185 of 513
PDF/HTML Page 218 of 546
single page version
ਮਿਤ੍ਯਾਦਿਵਤ੍ਪ੍ਰਪਸ਼੍ਯਤਃ ਸਮੂਲ ਏਵਾਤਾਦ੍ਭਾਵਿਕੋ ਭੇਦੋ ਨਿਮਜ੍ਜਤਿ
ਰਾਸ਼ੇਰ੍ਜਲਕਲ੍ਲੋਲ ਇਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਨ੍ਨ ਵ੍ਯਤਿਰਿਕ੍ਤਂ ਸ੍ਯਾਤ
ਹੈ;
ਹੈ
ਤਬ ਭੀ (ਵਹ) ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪਸੇ ਉਨ੍ਮਗ੍ਨ ਹੋਨੇਸੇ,
Page 186 of 513
PDF/HTML Page 219 of 546
single page version
ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯ ਸਹਿਤ [ਪਰਿਣਾਮਃ ] ਪਰਿਣਾਮ ਹੈ [ਸਃ ] ਵਹ [ਅਰ੍ਥੇਸ਼ੁ ਸ੍ਵਭਾਵਃ ] ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ
ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ
Page 187 of 513
PDF/HTML Page 220 of 546
single page version
ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਾਂਸ਼ਾਃ ਪਰਿਣਾਮਾਃ
ਸਂਹਾਰਧ੍ਰੌਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਧਾਰਯਨ੍ਤਿ, ਤਥੈਵ ਤੇ ਪਰਿਣਾਮਾਃ ਸ੍ਵਾਵਸਰੇ ਸ੍ਵਰੂਪਪੂਰ੍ਵਰੂਪਾਭ੍ਯਾ-
ਮੁਤ੍ਪਨ੍ਨੋਚ੍ਛਨ੍ਨਤ੍ਵਾਤ੍ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਪਰਸ੍ਪਰਾਨੁਸ੍ਯੂਤਿਸੂਤ੍ਰਿਤੈਕਪ੍ਰਵਾਹਤਯਾਨੁਤ੍ਪਨ੍ਨਪ੍ਰਲੀਨਤ੍ਵਾਚ੍ਚ ਸਂਭੂਤਿਸਂਹਾਰਧ੍ਰੌਵ੍ਯਾ-
ਤ੍ਮਕਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਧਾਰਯਨ੍ਤਿ
ਹੋਨੇਸੇ ਤਥਾ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਪਰਸ੍ਪਰ ਅਨੁਸ੍ਯੂਤਿਸੇ ਰਚਿਤ ਏਕ ਪ੍ਰਵਾਹਪਨੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਨੁਤ੍ਪਨ੍ਨ -ਅਵਿਨਸ਼੍ਟ ਹੋਨੇਸੇ
ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿ -ਸਂਹਾਰ -ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕ ਹੈਂ
ਅਨੁਸ੍ਯੂਤਿਸੇ ਰਚਿਤ ਏਕ ਵਾਸ੍ਤੁਪਨੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਨੁਭਯ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਦੋਮੇਂਸੇ ਏਕ ਭੀ ਸ੍ਵਰੂਪ ਨਹੀਂ
ਹੈ), ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਪ੍ਰਵਾਹਕਾ ਜੋ ਛੋਟੇਸੇ ਛੋਟਾ ਅਂਸ਼ ਪੂਰ੍ਵਪਰਿਣਾਮਕੇ ਵਿਨਾਸ਼ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ ਵਹੀ ਉਸਕੇ