Pravachansar-Hindi (Punjabi transliteration). Gatha: 6-16 ; Shuddhopayog adhikAr.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 3 of 28

 

Page 8 of 513
PDF/HTML Page 41 of 546
single page version

ਅਬ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਰਹਨ੍ਤ, ਸਿਦ੍ਧ, ਆਚਾਰ੍ਯ, ਉਪਾਧ੍ਯਾਯ ਤਥਾ ਸਰ੍ਵ ਸਾਧੁਓਂਕੋ ਪ੍ਰਣਾਮ ਔਰ
ਵਨ੍ਦਨੋਚ੍ਚਾਰਸੇ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਦ੍ਵੈਤਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ, ਭਾਵ੍ਯਭਾਵਕ ਭਾਵਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਗਾਢ ਇਤਰੇਤਰ
ਮਿਲਨਕੇ ਕਾਰਣ ਸਮਸ੍ਤ ਸ੍ਵਪਰਕਾ ਵਿਭਾਗ ਵਿਲੀਨ ਹੋ ਜਾਨੇਸੇ ਜਿਸਮੇਂ ਅਦ੍ਵੈਤ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਹੈ ਐਸਾ
ਨਮਸ੍ਕਾਰ ਕਰਕੇ, ਉਨ੍ਹੀਂ ਅਰਹਨ੍ਤ, ਸਿਦ੍ਧ, ਆਚਾਰ੍ਯ, ਉਪਾਧ੍ਯਾਯ, ਸਰ੍ਵਸਾਧੁਓਂਕੇ ਆਸ਼੍ਰਮਕੋ,ਜੋ
ਕਿ (ਆਸ਼੍ਰਮ) ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨਪ੍ਰਧਾਨ ਹੋਨੇਸੇ ਸਹਜਸ਼ੁਦ੍ਧਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲੇ ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਕਾ
ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਐਸੇ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਔਰ ਸਮ੍ਯਗ੍ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਸਮ੍ਪਾਦਕ ਹੈ ਉਸੇ
ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਕੇ, ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਕਰ, ਜਿਸਮੇਂ ਕਸ਼ਾਯਕਣ ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਹੋਨੇਸੇ ਜੀਵਕੋ ਜੋ
ਪੁਣ੍ਯਬਨ੍ਧਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿਕਾ ਕਾਰਣ ਹੈ ਐਸੇ ਸਰਾਗ ਚਾਰਿਤ੍ਰਕੋਵਹ (ਸਰਾਗ ਚਾਰਿਤ੍ਰ) ਕ੍ਰਮਸੇ ਆ ਪੜਨੇ
ਯਾਮਿ .... ਅਥੈਵਮਰ੍ਹਤ੍ਸਿਦ੍ਧਾਚਾਰ੍ਯੋਪਾਧ੍ਯਾਯਸਰ੍ਵਸਾਧੂਨਾਂ ਪ੍ਰਣਤਿਵਂਦਨਾਭਿਧਾਨਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਦ੍ਵੈਤਦ੍ਵਾਰੇਣ ਭਾਵ੍ਯ-
ਭਾਵਕਭਾਵਵਿਜ੍ਰੁਮ੍ਭਿਤਾਤਿਨਿਰ੍ਭ̄ਰੇਤਰੇਤਰਸਂਵਲਨਬਲਵਿਲੀਨਨਿਖਿਲਸ੍ਵਪਰਵਿਭਾਗਤਯਾ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਾਦ੍ਵੈਤਂ
ਨਮਸ੍ਕਾਰਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ
.... ਤੇਸ਼ਾਮੇਵਾਰ੍ਹਤ੍ਸਿਦ੍ਧਾਚਾਰ੍ਯੋਪਾਧ੍ਯਾਯਸਰ੍ਵਸਾਧੂਨਾਂ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨਪ੍ਰਧਾਨਤ੍ਵੇਨ
ਸਹਜਸ਼ੁਦ੍ਧਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਾਵਬੋਧਲਕ੍ਸ਼ਣਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਸਂਪਾਦਕਮਾਸ਼੍ਰਮਂ ਸਮਾਸਾਦ੍ਯ
ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਸਂਪਨ੍ਨੋ ਭੂਤ੍ਵਾ, ਜੀਵਤ੍ਕਸ਼ਾਯਕਣਤਯਾ ਪੁਣ੍ਯਬਨ੍ਧਸਂਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿਹੇਤੁਭੂਤਂ ਸਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰਂ
ਮਹਾਵਿਦੇਹਸ੍ਥਿਤਸ਼੍ਰੀਸੀਮਨ੍ਧਰਸ੍ਵਾਮੀਤੀਰ੍ਥਕਰਪਰਮਦੇਵਪ੍ਰਭ੍ਰੁਤਿਤੀਰ੍ਥਕਰੈਃ ਸਹ ਤਾਨੇਵ ਪਞ੍ਚਪਰਮੇਸ਼੍ਠਿਨੋ ਨਮਸ੍ਕਰੋਮਿ .
ਕਯਾ ਕਰਣਭੂਤਯਾ . ਮੋਕ੍ਸ਼ਲਕ੍ਸ਼੍ਮੀਸ੍ਵਯਂਵਰਮਣ੍ਡਪਭੂਤਜਿਨਦੀਕ੍ਸ਼ਾਕ੍ਸ਼ਣੇ ਮਙ੍ਗਲਾਚਾਰਭੂਤਯਾ ਅਨਨ੍ਤਜ੍ਞਾਨਾਦਿਸਿਦ੍ਧਗੁਣ-
ਭਾਵਨਾਰੂਪਯਾ ਸਿਦ੍ਧਭਕ੍ਤ੍ਯਾ, ਤਥੈਵ ਨਿਰ੍ਮਲਸਮਾਧਿਪਰਿਣਤਪਰਮਯੋਗਿਗੁਣਭਾਵਨਾਲਕ੍ਸ਼ਣਯਾ ਯੋਗਭਕ੍ਤ੍ਯਾ ਚੇਤਿ .
ਏਵਂ ਪੂਰ੍ਵਵਿਦੇਹਤੀਰ੍ਥਕਰਨਮਸ੍ਕਾਰਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਗਾਥਾ ਗਤੇਤ੍ਯਭਿਪ੍ਰਾਯਃ .... ਅਥ ਕਿਚ੍ਚਾ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ . ਕਮ੍ . ਣਮੋ
ਨਮਸ੍ਕਾਰਮ੍ . ਕੇਭ੍ਯਃ . ਅਰਹਂਤਾਣਂ ਸਿਦ੍ਧਾਣਂ ਤਹ ਣਮੋ ਗਣਹਰਾਣਂ ਅਜ੍ਝਾਵਯਵਗ੍ਗਾਣਂ ਸਾਹੂਣਂ ਚੇਵ ਅਰ੍ਹਤ੍ਸਿਦ੍ਧਗਣਧਰੋ-
ਪਾਧ੍ਯਾਯਸਾਧੁਭ੍ਯਸ਼੍ਚੈਵ . ਕਤਿਸਂਖ੍ਯੋਪੇਤੇਭ੍ਯਃ . ਸਵ੍ਵੇਸਿਂ ਸਰ੍ਵੇਭ੍ਯਃ . ਇਤਿ ਪੂਰ੍ਵਗਾਥਾਤ੍ਰਯੇਣ ਕ੍ਰੁਤਪਞ੍ਚ-
ਪਰਮੇਸ਼੍ਠਿਨਮਸ੍ਕਾਰੋਪਸਂਹਾਰੋਯਮ੍ .... ਏਵਂ ਪਞ੍ਚਪਰਮੇਸ਼੍ਠਿਨਮਸ੍ਕਾਰਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਕਿਂ ਕਰੋਮਿ . ਉਵਸਂਪਯਾਮਿ ਉਪਸਂਪਦ੍ਯੇ
੧. ਭਾਵ੍ਯ = ਭਾਨੇ ਯੋਗ੍ਯ; ਚਿਂਤਵਨ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ; ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਧ੍ਯੇਯ . ਭਾਵਕ = ਭਾਵਨਾ ਕਰਨੇਵਾਲਾ,
ਚਿਂਤਵਨ ਕਰਨੇਵਾਲਾ, ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਨੇਵਾਲਾ, ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਧ੍ਯਾਤਾ .
੨. ਇਤਰੇਤਰਮਿਲਨ = ਏਕ ਦੂਸਰੇਕਾ ਪਰਸ੍ਪਰ ਮਿਲ ਜਾਨਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਮਿਸ਼੍ਰਿਤ ਹੋ ਜਾਨਾ .
੩. ਅਦ੍ਵੈਤ = ਪਂਚ ਪਰਮੇਸ਼੍ਠੀਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਅਤ੍ਯਂਤ ਆਰਾਧ੍ਯ ਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਆਰਾਧ੍ਯਰੂਪ ਪਂਚ ਪਰਮੇਸ਼੍ਠੀ ਭਗਵਾਨ ਔਰ
ਆਰਾਧਕਰੂਪ ਅਪਨੇ ਭੇਦਕਾ ਵਿਲਯ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ . ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਨਮਸ੍ਕਾਰਮੇਂ ਅਦ੍ਵੈਤ ਪਾਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ . ਯਦ੍ਯਪਿ
ਨਮਸ੍ਕਾਰਮੇਂ ਪ੍ਰਣਾਮ ਔਰ ਵਂਦਨੋਚ੍ਚਾਰ ਦੋਨੋਂਕਾ ਸਮਾਵੇਸ਼ ਹੋਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਉਸਮੇਂ ਦ੍ਵੈਤ ਕਹਾ ਹੈ, ਤਥਾਪਿ ਤੀਵ੍ਰ
ਭਕ੍ਤਿਭਾਵਸੇ ਸ੍ਵਪਰਕਾ ਭੇਦਵਿਲਿਨ ਹੋ ਜਾਨੇਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਉਸਮੇਂ ਅਦ੍ਵੈਤ ਪਾਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ
.
੪. ਸਹਜਸ਼ੁਦ੍ਧਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲੇ = ਸਹਜ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨ ਜਿਨਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ ਵੇ .
੫. ਸਂਪਾਦਕ = ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਾਨੇਵਾਲਾ, ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਕਰਨੇਵਾਲਾ .
੬. ਕਸ਼ਾਯਕਣ = ਕਸ਼ਾਯਕਾ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਾਂਸ਼

Page 9 of 513
PDF/HTML Page 42 of 546
single page version

ਪਰ ਭੀ (ਗੁਣਸ੍ਥਾਨ -ਆਰੋਹਣਕੇ ਕ੍ਰਮਮੇਂ ਬਲਾਤ੍ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੋਹਕੇ ਮਨ੍ਦ ਉਦਯਸੇ ਆ ਪੜਨੇ ਪਰ
ਭੀ)
ਦੂਰ ਉਲ੍ਲਂਘਨ ਕਰਕੇ, ਜੋ ਸਮਸ੍ਤ ਕਸ਼ਾਯਕ੍ਲੇਸ਼ਰੂਪੀ ਕਲਂਕਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਹੋਨੇਸੇ
ਨਿਰ੍ਵਾਣਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿਕਾ ਕਾਰਣ ਹੈ ਐਸੇ ਵੀਤਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰ ਨਾਮਕ ਸਾਮ੍ਯਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ ਹੂਁ . ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨ,
ਸਮ੍ਯਗ੍ਜ੍ਞਾਨ ਔਰ ਸਮ੍ਯਕ੍ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਕੀ ਐਕ੍ਯਸ੍ਵਰੂਪ ਏਕਾਗ੍ਰਤਾਕੋ ਮੈਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੁਆ ਹੂਁ, ਯਹ (ਇਸ)
ਪ੍ਰਤਿਜ੍ਞਾਕਾ ਅਰ੍ਥ ਹੈ
. ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਤਬ ਇਨ੍ਹੋਂਨੇ (ਸ਼੍ਰੀਮਦ੍ਭਗਵਤ੍ਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦਾਚਾਰ੍ਯਦੇਵਨੇ) ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍
ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕੋ ਅਂਗੀਕਾਰ ਕਿਯਾ ..੪ -੫..
ਅਬ ਵੇ ਹੀ (ਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦਾਚਾਰ੍ਯਦੇਵ) ਵੀਤਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰ ਇਸ਼੍ਟ ਫਲਵਾਲਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਉਸਕੀ
ਉਪਾਦੇਯਤਾ ਔਰ ਸਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰ ਅਨਿਸ਼੍ਟ ਫਲਵਾਲਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਉਸਕੀ ਹੇਯਤਾਕਾ ਵਿਵੇਚਨ
ਕਰਤੇ ਹੈਂ :
ਕ੍ਰਮਾਪਤਿਤਮਪਿ ਦੂਰਮੁਤ੍ਕ੍ਰਮ੍ਯ ਸਕਲਕਸ਼ਾਯਕਲਿਕਲਂਕ ਵਿਵਿਕ੍ਤਤਯਾ ਨਿਰ੍ਵਾਣਸਂਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿਹੇਤੁਭੂਤਂ
ਵੀਤਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰਾਖ੍ਯਂ ਸਾਮ੍ਯਮੁਪਸਮ੍ਪਦ੍ਯੇ
. ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰੈਕ੍ਯਾਤ੍ਮਕੈਕਾਗ੍ਰਯਂ ਗਤੋਸ੍ਮੀਤਿ
ਪ੍ਰਤਿਜ੍ਞਾਰ੍ਥਃ . ਏਵਂ ਤਾਵਦਯਂ ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਨ੍ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਂ ਸਂਪ੍ਰਤਿਪਨ੍ਨਃ ....
ਅਥਾਯਮੇਵ ਵੀਤਰਾਗਸਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰਯੋਰਿਸ਼੍ਟਾਨਿਸ਼੍ਟਫਲਤ੍ਵੇਨੋਪਾਦੇਯਹੇਯਤ੍ਵਂ ਵਿਵੇਚਯਤਿ
ਸਂਪਜ੍ਜਦਿ ਣਿਵ੍ਵਾਣਂ ਦੇਵਾਸੁਰਮਣੁਯਰਾਯਵਿਹਵੇਹਿਂ .
ਜੀਵਸ੍ਸ ਚਰਿਤ੍ਤਾਦੋ ਦਂਸਣਣਾਣਪ੍ਪਹਾਣਾਦੋ ....
ਸਮਾਸ਼੍ਰਯਾਮਿ . ਕਿਮ੍ . ਸਮ੍ਮਂ ਸਾਮ੍ਯਂ ਚਾਰਿਤ੍ਰਮ੍ . ਯਸ੍ਮਾਤ੍ ਕਿਂ ਭਵਤਿ . ਜਤ੍ਤੋ ਣਿਵ੍ਵਾਣਸਂਪਤ੍ਤੀ
ਯਸ੍ਮਾਨ੍ਨਿਰ੍ਵਾਣਸਂਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿਃ . ਕਿਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਪੂਰ੍ਵਂ . ਸਮਾਸਿਜ੍ਜ ਸਮਾਸਾਦ੍ਯ ਪ੍ਰਾਪ੍ਯ . ਕਮ੍ . ਵਿਸੁਦ੍ਧਣਾਣਦਂਸਣਪਹਾਣਾਸਮਂ
ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨਲਕ੍ਸ਼ਣਪ੍ਰਧਾਨਾਸ਼੍ਰਮਮ੍ . ਕੇਸ਼ਾਂ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤ੍ਵੇਨ . ਤੇਸਿਂ ਤੇਸ਼ਾਂ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਪਞ੍ਚਪਰਮੇਸ਼੍ਠਿਨਾਮਿਤਿ .
ਤਥਾਹਿਅਹਮਾਰਾਧਕਃ, ਏਤੇ ਚਾਰ੍ਹਦਾਦਯ ਆਰਾਧ੍ਯਾ, ਇਤ੍ਯਾਰਾਧ੍ਯਾਰਾਧਕਵਿਕਲ੍ਪਰੂਪੋ ਦ੍ਵੈਤਨਮਸ੍ਕਾਰੋ ਭਣ੍ਯਤੇ .
ਰਾਗਾਦ੍ਯੁਪਾਧਿਵਿਕਲ੍ਪਰਹਿਤਪਰਮਸਮਾਧਿਬਲੇਨਾਤ੍ਮਨ੍ਯੇਵਾਰਾਧ੍ਯਾਰਾਧਕਭਾਵਃ ਪੁਨਰਦ੍ਵੈਤਨਮਸ੍ਕਾਰੋ ਭਣ੍ਯਤੇ . ਇਤ੍ਯੇਵਂ-
ਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਗਾਥਾਤ੍ਰਯਕਥਿਤਪ੍ਰਕਾਰੇਣ ਪਞ੍ਚਪਰਮੇਸ਼੍ਠਿਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਨਂ ਦ੍ਵੈਤਾਦ੍ਵੈਤਨਮਸ੍ਕਾਰਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ . ਤਤਃ ਕਿਂ ਕਰੋਮਿ .
ਰਾਗਾਦਿਭ੍ਯੋ ਭਿਨ੍ਨੋਯਂ ਸ੍ਵਾਤ੍ਮੋਤ੍ਥਸੁਖਸ੍ਵਭਾਵਃ ਪਰਮਾਤ੍ਮੇਤਿ ਭੇਦਜ੍ਞਾਨਂ, ਤਥਾ ਸ ਏਵ ਸਰ੍ਵਪ੍ਰਕਾਰੋਪਾਦੇਯ ਇਤਿ
ਰੁਚਿਰੂਪਂ ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਮਿਤ੍ਯੁਕ੍ਤਲਕ੍ਸ਼ਣਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨਸ੍ਵਭਾਵਂ, ਮਠਚੈਤ੍ਯਾਲਯਾਦਿਲਕ੍ਸ਼ਣਵ੍ਯਵਹਾਰਾਸ਼੍ਰਮਾਦ੍ਵਿਲਕ੍ਸ਼ਣਂ, ਭਾਵਾ-

ਸ਼੍ਰਮਰੂਪਂ ਪ੍ਰਧਾਨਾਸ਼੍ਰਮਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਯ, ਤਤ੍ਪੂਰ੍ਵਕਂ ਕ੍ਰਮਾਯਾਤਮਪਿ ਸਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰਂ ਪੁਣ੍ਯਬਨ੍ਧਕਾਰਣਮਿਤਿ ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾ ਪਰਿਹ੍ਰੁਤ੍ਯ
ਪ੍ਰ. ੨
ਸੁਰ -ਅਸੁਰ - ਮਨੁਜੇਨ੍ਦ੍ਰੋ ਤਣਾ ਵਿਭਵੋ ਸਹਿਤ ਨਿਰ੍ਵਾਣਨੀ
ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਕਰੇ ਚਾਰਿਤ੍ਰਥੀ ਜੀਵ ਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨਮੁਖ੍ਯਥੀ. ੬.

Page 10 of 513
PDF/HTML Page 43 of 546
single page version

ਸਮ੍ਪਦ੍ਯਤੇ ਨਿਰ੍ਵਾਣਂ ਦੇਵਾਸੁਰਮਨੁਜਰਾਜਵਿਭਵੈਃ .
ਜੀਵਸ੍ਯ ਚਰਿਤ੍ਰਾਦ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਪ੍ਰਧਾਨਾਤ....
ਸਂਪਦ੍ਯਤੇ ਹਿ ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਪ੍ਰਧਾਨਾਚ੍ਚਾਰਿਤ੍ਰਾਦ੍ਵੀਤਰਾਗਾਨ੍ਮੋਕ੍ਸ਼ਃ . ਤਤ ਏਵ ਚ ਸਰਾਗਾਦ੍ਦੇਵਾਸੁਰ-
ਮਨੁਜਰਾਜਵਿਭਵਕ੍ਲੇਸ਼ਰੂਪੋ ਬਨ੍ਧਃ . ਅਤੋ ਮੁਮੁਕ੍ਸ਼ੁਣੇਸ਼੍ਟਫਲਤ੍ਵਾਦ੍ਵੀਤਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰਮੁਪਾਦੇਯਮਨਿਸ਼੍ਟਫਲਤ੍ਵਾ-
ਤ੍ਸਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰਂ ਹੇਯਮ੍ ....
ਅਥ ਚਾਰਿਤ੍ਰਸ੍ਵਰੂਪਂ ਵਿਭਾਵਯਤਿ
ਚਾਰਿਤ੍ਤਂ ਖਲੁ ਧਮ੍ਮੋ ਧਮ੍ਮੋ ਜੋ ਸੋ ਸਮੋ ਤ੍ਤਿ ਣਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ .
ਮੋਹਕ੍ਖੋਹਵਿਹੀਣੋ ਪਰਿਣਾਮੋ ਅਪ੍ਪਣੋ ਹੁ ਸਮੋ ....
ਨਿਸ਼੍ਚਲਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਨੁਭੂਤਿਸ੍ਵਰੂਪਂ ਵੀਤਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰਮਹਮਾਸ਼੍ਰਯਾਮੀਤਿ ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ . ਏਵਂ ਪ੍ਰਥਮਸ੍ਥਲੇ ਨਮਸ੍ਕਾਰਮੁਖ੍ਯ-
ਤ੍ਵੇਨ ਗਾਥਾਪਞ੍ਚਕਂ ਗਤਮ੍ .... ਅਥੋਪਾਦੇਯਭੂਤਸ੍ਯਾਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਸ੍ਯ ਕਾਰਣਤ੍ਵਾਦ੍ਵੀਤਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰਮੁਪਾਦੇਯਮ੍ .
ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਾਪੇਕ੍ਸ਼ਯਾ ਹੇਯਸ੍ਯੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਸ੍ਯ ਕਾਰਣਤ੍ਵਾਤ੍ਸਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰਂ ਹੇਯਮਿਤ੍ਯੁਪਦਿਸ਼ਤਿਸਂਪਜ੍ਜਦਿ ਸਮ੍ਪਦ੍ਯਤੇ .
ਕਿਮ੍ . ਣਿਵ੍ਵਾਣਂ ਨਿਰ੍ਵਾਣਮ੍ . ਕਥਮ੍ . ਸਹ . ਕੈਃ . ਦੇਵਾਸੁਰਮਣੁਯਰਾਯਵਿਹਵੇਹਿਂ ਦੇਵਾਸੁਰਮਨੁਸ਼੍ਯਰਾਜਵਿਭਵੈਃ . ਕਸ੍ਯ .
ਜੀਵਸ੍ਸ ਜੀਵਸ੍ਯ . ਕਸ੍ਮਾਤ੍ . ਚਰਿਤ੍ਤਾਦੋ ਚਾਰਿਤ੍ਰਾਤ੍ . ਕਥਂਭੂਤਾਤ੍ . ਦਂਸਣਣਾਣਪ੍ਪਹਾਣਾਦੋ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨ-
ਜ੍ਞਾਨਪ੍ਰਧਾਨਾਦਿਤਿ . ਤਦ੍ਯਥਾ ---ਆਤ੍ਮਾਧੀਨਜ੍ਞਾਨਸੁਖਸ੍ਵਭਾਵੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯੇ ਯਨ੍ਨਿਸ਼੍ਚਲਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਾਨੁਭੂਤਿਰੂਪਮ-
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਜੀਵਸ੍ਯ ] ਜੀਵਕੋ [ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਪ੍ਰਧਾਨਾਤ੍ ] ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਪ੍ਰਧਾਨ [ਚਾਰਿਤ੍ਰਾਤ੍ ]
ਚਾਰਿਤ੍ਰਸੇ [ਦੇਵਾਸੁਰਮਨੁਜਰਾਜਵਿਭਵੈਃ ] ਦੇਵੇਨ੍ਦ੍ਰ, ਅਸੁਰੇਨ੍ਦ੍ਰ ਔਰ ਨਰੇਨ੍ਦ੍ਰਕੇ ਵੈਭਵੋਂਕੇ ਸਾਥ [ਨਿਰ੍ਵਾਣਂ ]
ਨਿਰ੍ਵਾਣ [ਸਂਪਦ੍ਯਤੇ ] ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ
. (ਜੀਵਕੋ ਸਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰਸੇ ਦੇਵੇਨ੍ਦ੍ਰ ਇਤ੍ਯਾਦਿਕੇ ਵੈਭਵੋਂਕੀ ਔਰ
ਵੀਤਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰਸੇ ਨਿਰ੍ਵਾਣਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ .) ....
ਟੀਕਾ :ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਪ੍ਰਧਾਨ ਚਾਰਿਤ੍ਰਸੇ, ਯਦਿ ਵਹ (ਚਾਰਿਤ੍ਰ) ਵੀਤਰਾਗ ਹੋ ਤੋ ਮੋਕ੍ਸ਼ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ
ਹੈ; ਔਰ ਉਸਸੇ ਹੀ, ਯਦਿ ਵਹ ਸਰਾਗ ਹੋ ਤੋ ਦੇਵੇਨ੍ਦ੍ਰ -ਅਸੁਰੇਨ੍ਦ੍ਰ -ਨਰੇਨ੍ਦ੍ਰਕੇ ਵੈਭਵਕ੍ਲੇਸ਼ਰੂਪ ਬਨ੍ਧਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ
ਹੋਤੀ ਹੈ
. ਇਸਲਿਯੇ ਮੁਮੁਕ੍ਸ਼ੁਓਂਕੋ ਇਸ਼੍ਟ ਫਲਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ ਵੀਤਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ (ਉਪਾਦੇਯ)
ਹੈ, ਔਰ ਅਨਿਸ਼੍ਟ ਫਲਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ ਸਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰ ਤ੍ਯਾਗਨੇ ਯੋਗ੍ਯ (ਹੇਯ) ਹੈ ....
ਅਬ ਚਾਰਿਤ੍ਰਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਵ੍ਯਕ੍ਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ :
ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਛੇ ਤੇ ਧਰ੍ਮ ਛੇ, ਜੇ ਧਰ੍ਮ ਛੇ, ਤੇ ਸਾਮ੍ਯ ਛੇ;
ਨੇ ਸਾਮ੍ਯ ਜੀਵਨੋ ਮੋਹਕ੍ਸ਼ੋਭਵਿਹੀਨ ਨਿਜ ਪਰਿਣਾਮ ਛੇ. ੭.

Page 11 of 513
PDF/HTML Page 44 of 546
single page version

ਚਾਰਿਤ੍ਰਂ ਖਲੁ ਧਰ੍ਮੋ ਧਰ੍ਮੋ ਯਸ੍ਤਤ੍ਸਾਮ੍ਯਮਿਤਿ ਨਿਰ੍ਦਿਸ਼੍ਟਮ੍ .
ਮੋਹਕ੍ਸ਼ੋਭਵਿਹੀਨਃ ਪਰਿਣਾਮ ਆਤ੍ਮਨੋ ਹਿ ਸਾਮ੍ਯਮ੍ ....
ਸ੍ਵਰੂਪੇ ਚਰਣਂ ਚਾਰਿਤ੍ਰਂ, ਸ੍ਵਸਮਯਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰਿਤ੍ਯਰ੍ਥਃ . ਤਦੇਵ ਵਸ੍ਤੁਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵਾਦ੍ਧਰ੍ਮਃ . ਸ਼ੁਦ੍ਧ-
ਚੈਤਨ੍ਯਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਮਿਤ੍ਯਰ੍ਥਃ . ਤਦੇਵ ਚ ਯਥਾਵਸ੍ਥਿਤਾਤ੍ਮਗੁਣਤ੍ਵਾਤ੍ਸਾਮ੍ਯਮ੍ . ਸਾਮ੍ਯਂ ਤੁ ਦਰ੍ਸ਼ਨਚਾਰਿਤ੍ਰ
ਮੋਹਨੀਯੋਦਯਾਪਾਦਿਤਸਮਸ੍ਤਮੋਹਕ੍ਸ਼ੋਭਾਭਾਵਾਦਤ੍ਯਨ੍ਤਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰੋ ਜੀਵਸ੍ਯ ਪਰਿਣਾਮਃ ....
ਵਸ੍ਥਾਨਂ ਤਲ੍ਲਕ੍ਸ਼ਣਨਿਸ਼੍ਚਯਚਾਰਿਤ੍ਰਾਜ੍ਜੀਵਸ੍ਯ ਸਮੁਤ੍ਪਦ੍ਯਤੇ . ਕਿਮ੍ . ਪਰਾਧੀਨੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਜਨਿਤਜ੍ਞਾਨਸੁਖਵਿਲਕ੍ਸ਼ਣਂ,
ਸ੍ਵਾਧੀਨਾਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਰੂਪਪਰਮਜ੍ਞਾਨਸੁਖਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਨਿਰ੍ਵਾਣਮ੍ . ਸਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰਾਤ੍ਪੁਨਰ੍ਦੇਵਾਸੁਰਮਨੁਸ਼੍ਯਰਾਜਵਿਭੂਤਿਜਨਕੋ
ਮੁਖ੍ਯਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਾ ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਪੁਣ੍ਯਬਨ੍ਧੋ ਭਵਤਿ, ਪਰਮ੍ਪਰਯਾ ਨਿਰ੍ਵਾਣਂ ਚੇਤਿ . ਅਸੁਰੇਸ਼ੁ ਮਧ੍ਯੇ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਃ ਕਥਮੁਤ੍ਪਦ੍ਯਤੇ
ਇਤਿ ਚੇਤ੍ਨਿਦਾਨਬਨ੍ਧੇਨ ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਵਿਰਾਧਨਾਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਤਤ੍ਰੋਤ੍ਪਦ੍ਯਤ ਇਤਿ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯਮ੍ . ਅਤ੍ਰ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ
ਵੀਤਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰਮੁਪਾਦੇਯਂ ਸਰਾਗਂ ਹੇਯਮਿਤਿ ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ .... ਅਥ ਨਿਸ਼੍ਚਯਚਾਰਿਤ੍ਰਸ੍ਯ ਪਰ੍ਯਾਯਨਾਮਾਨਿ
ਕਥਯਾਮੀਤ੍ਯਭਿਪ੍ਰਾਯਂ ਮਨਸਿ ਸਂਪ੍ਰਧਾਰ੍ਯ ਸੂਤ੍ਰਮਿਂਦ ਨਿਰੂਪਯਤਿ, ਏਵਮਗ੍ਰੇਪਿ ਵਿਵਕ੍ਸ਼ਿਤਸੂਤ੍ਰਾਰ੍ਥਂ ਮਨਸਿ
ਧ੍ਰੁਤ੍ਵਾਥਵਾਸ੍ਯ ਸੂਤ੍ਰਸ੍ਯਾਗ੍ਰੇ ਸੂਤ੍ਰਮਿਦਮੁਚਿਤਂ ਭਵਤ੍ਯੇਵਂ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ੍ਯ ਸੂਤ੍ਰਮਿਦਂ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਯਤੀਤਿ ਪਾਤਨਿਕਾਲਕ੍ਸ਼ਣਂ

ਯਥਾਸਂਭਵਂ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯਮ੍ --
ਚਾਰਿਤ੍ਤਂ ਚਾਰਿਤ੍ਰਂ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁ ਖਲੁ ਧਮ੍ਮੋ ਖਲੁ ਸ੍ਫੁ ਟਂ ਧਰ੍ਮੋ ਭਵਤਿ . ਧਮ੍ਮੋ ਜੋ ਸੋ ਸਮੋ
ਤ੍ਤਿ ਣਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ ਧਰ੍ਮੋ ਯਃ ਸ ਤੁ ਸ਼ਮ ਇਤਿ ਨਿਰ੍ਦਿਸ਼੍ਟਃ . ਸਮੋ ਯਸ੍ਤੁ ਸ਼ਮਃ ਸਃ ਮੋਹਕ੍ਖੋਹਵਿਹੀਣੋ ਪਰਿਣਾਮੋ ਅਪ੍ਪਣੋ
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਚਾਰਿਤ੍ਰਂ ] ਚਾਰਿਤ੍ਰ [ਖਲੁ ] ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ [ਧਰ੍ਮਃ ] ਧਰ੍ਮ ਹੈ . [ਯਃ ਧਰ੍ਮਃ ] ਜੋ
ਧਰ੍ਮ ਹੈ [ਤਤ੍ ਸਾਮ੍ਯਮ੍ ] ਵਹ ਸਾਮ੍ਯ ਹੈ [ਇਤਿ ਨਿਰ੍ਦਿਸ਼੍ਟਮ੍ ] ਐਸਾ (ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰੋਂਮੇਂ) ਕਹਾ ਹੈ . [ਸਾਮ੍ਯਂ ਹਿ ]
ਸਾਮ੍ਯ [ਮੋਹਕ੍ਸ਼ੋਭਵਿਹੀਨਃ ] ਮੋਕ੍ਸ਼ਕ੍ਸ਼ੋਭਰਹਿਤ ਐਸਾ [ਆਤ੍ਮਨਃਪਰਿਣਾਮਃ ] ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਪਰਿਣਾਮ
(ਭਾਵ) ਹੈ
....
ਟੀਕਾ :ਸ੍ਵਰੂਪਮੇਂ ਚਰਣ ਕਰਨਾ (ਰਮਨਾ) ਸੋ ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਹੈ . ਸ੍ਵਸਮਯਮੇਂ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਕਰਨਾ
(ਅਪਨੇ ਸ੍ਵਭਾਵਮੇਂ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਕਰਨਾ) ਐਸਾ ਇਸਕਾ ਅਰ੍ਥ ਹੈ . ਯਹੀ ਵਸ੍ਤੁਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਧਰ੍ਮ ਹੈ .
ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਚੈਤਨ੍ਯਕਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕਰਨਾ ਯਹ ਇਸਕਾ ਅਰ੍ਥ ਹੈ . ਵਹੀ ਯਥਾਵਸ੍ਥਿਤ ਆਤ੍ਮਗੁਣ ਹੋਨੇਸੇ
(ਵਿਸ਼ਮਤਾਰਹਿਤ ਸੁਸ੍ਥਿਤ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਗੁਣ ਹੋਨੇਸੇ) ਸਾਮ੍ਯ ਹੈ . ਔਰ ਸਾਮ੍ਯ, ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹਨੀਯ ਤਥਾ
ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੋਹਨੀਯਕੇ ਉਦਯਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਸਮਸ੍ਤ ਮੋਹ ਔਰ ਕ੍ਸ਼ੋਭਕੇ ਅਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ
ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰ ਐਸਾ ਜੀਵਕਾ ਪਰਿਣਾਮ ਹੈ
.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਰੂਪ ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਸੇ ਵਿਰੁਦ੍ਧ ਭਾਵ (ਮਿਥ੍ਯਾਤ੍ਵ) ਵਹ ਮੋਹ
ਹੈ ਔਰ ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰ ਨਿਸ਼੍ਚਲ ਚੈਤਨ੍ਯਪਰਿਣਤਿਰੂਪ ਚਾਰਿਤ੍ਰਸੇ ਵਿਰੁਦ੍ਧ ਭਾਵ (ਅਸ੍ਥਿਰਤਾ) ਵਹ ਕ੍ਸ਼ੋਭ ਹੈ .
ਮੋਹ ਔਰ ਕ੍ਸ਼ੋਭ ਰਹਿਤ ਪਰਿਣਾਮ, ਸਾਮ੍ਯ, ਧਰ੍ਮ ਔਰ ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਯਹ ਸਬ ਪਰ੍ਯਾਯਵਾਚੀ ਹੈਂ ....

Page 12 of 513
PDF/HTML Page 45 of 546
single page version

ਅਥਾਤ੍ਮਨਸ਼੍ਚਾਰਿਤ੍ਰਤ੍ਵਂ ਨਿਸ਼੍ਚਿਨੋਤਿ
ਪਰਿਣਮਦਿ ਜੇਣ ਦਵ੍ਵਂ ਤਕ੍ਕਾਲਂ ਤਮ੍ਮਯਂ ਤਿ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਂ .
ਤਮ੍ਹਾ ਧਮ੍ਮਪਰਿਣਦੋ ਆਦਾ ਧਮ੍ਮੋ ਮੁਣੇਯਵ੍ਵੋ ....
ਪਰਿਣਮਤਿ ਯੇਨ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਤਤ੍ਕਾਲਂ ਤਨ੍ਮਯਮਿਤਿ ਪ੍ਰਜ੍ਞਪ੍ਤਮ੍ .
ਤਸ੍ਮਾਦ੍ਧਰ੍ਮਪਰਿਣਤ ਆਤ੍ਮਾ ਧਰ੍ਮੋ ਮਨ੍ਤਵ੍ਯਃ ....
ਹੁ ਮੋਹਕ੍ਸ਼ੋਭਵਿਹੀਨਃ ਪਰਿਣਾਮਃ . ਕਸ੍ਯ . ਆਤ੍ਮਨਃ . ਹੁ ਸ੍ਫੁ ਟਮਿਤਿ . ਤਥਾਹਿ --ਸ਼ੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਸ੍ਵਰੂਪੇ ਚਰਣਂ ਚਾਰਿਤ੍ਰਂ,
ਤਦੇਵ ਚਾਰਿਤ੍ਰਂ ਮਿਥ੍ਯਾਤ੍ਵਰਾਗਾਦਿਸਂਸਰਣਰੂਪੇ ਭਾਵਸਂਸਾਰੇ ਪਤਨ੍ਤਂ ਪ੍ਰਾਣਿਨਮੁਦ੍ਧ੍ਰੁਤ੍ਯ ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਸ਼ੁਦ੍ਧਚੈਤਨ੍ਯੇ ਧਰਤੀਤਿ
ਧਰ੍ਮਃ
. ਸ ਏਵ ਧਰ੍ਮਃ ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਭਾਵਨੋਤ੍ਥਸੁਖਾਮ੍ਰੁਤਸ਼ੀਤਜਲੇਨ ਕਾਮਕ੍ਰੋਧਾਦਿਰੂਪਾਗ੍ਨਿਜਨਿਤਸ੍ਯ ਸਂਸਾਰਦੁਃਖ-
ਦਾਹਸ੍ਯੋਪਸ਼ਮਕਤ੍ਵਾਤ੍ ਸ਼ਮ ਇਤਿ . ਤਤਸ਼੍ਚ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਰੂਪਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਸ੍ਯ ਵਿਨਾਸ਼ਕੋ ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹਾਭਿਧਾਨੋ ਮੋਹ
ਇਤ੍ਯੁਚ੍ਯਤੇ . ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਨਿਸ਼੍ਚਲਚਿਤ੍ਤਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰੂਪਚਾਰਿਤ੍ਰਸ੍ਯ ਵਿਨਾਸ਼ਕਸ਼੍ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੋਹਾਭਿਧਾਨਃ ਕ੍ਸ਼ੋਭ ਇਤ੍ਯੁਚ੍ਯਤੇ .
ਤਯੋਰ੍ਵਿਧ੍ਵਂਸਕਤ੍ਵਾਤ੍ਸ ਏਵ ਸ਼ਮੋ ਮੋਹਕ੍ਸ਼ੋਭਵਿਹੀਨਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਾਮੋ ਭਣ੍ਯਤ ਇਤ੍ਯਭਿਪ੍ਰਾਯਃ ....
ਅਥਾਭੇਦਨਯੇਨ ਧਰ੍ਮਪਰਿਣਤ ਆਤ੍ਮੈਵ ਧਰ੍ਮੋ ਭਵਤੀਤ੍ਯਾਵੇਦਯਤਿ ---ਪਰਿਣਮਦਿ ਜੇਣ ਦਵ੍ਵਂ ਤਕ੍ਕਾਲੇ ਤਮ੍ਮਯਂ ਤਿ
ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਂ
ਪਰਿਣਮਤਿ ਯੇਨ ਪਰ੍ਯਾਯੇਣ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁ ਤਤ੍ਕਾਲੇ ਤਨ੍ਮਯਂ ਭਵਤੀਤਿ ਪ੍ਰਜ੍ਞਪ੍ਤਂ ਯਤਃ ਕਾਰਣਾਤ੍,
ਤਮ੍ਹਾ ਧਮ੍ਮਪਰਿਣਦੋ ਆਦਾ ਧਮ੍ਮੋ ਮੁਣੇਦਵ੍ਵੋ ਤਤਃ ਕਾਰਣਾਤ੍ ਧਰ੍ਮੇਣ ਪਰਿਣਤ ਆਤ੍ਮੈਵ ਧਰ੍ਮੋ ਮਨ੍ਤਵ੍ਯ ਇਤਿ .
ਤਦ੍ਯਥਾਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿਰੂਪੋ ਨਿਸ਼੍ਚਯਧਰ੍ਮੋ ਭਵਤਿ . ਪਞ੍ਚਪਰਮੇਸ਼੍ਠਯਾਦਿਭਕ੍ਤਿਪਰਿਣਾਮਰੂਪੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰ-
ਧਰ੍ਮਸ੍ਤਾਵਦੁਚ੍ਯਤੇ . ਯਤਸ੍ਤੇਨ ਤੇਨ ਵਿਵਕ੍ਸ਼ਿਤਾਵਿਵਕ੍ਸ਼ਿਤਪਰ੍ਯਾਯੇਣ ਪਰਿਣਤਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਤਨ੍ਮਯਂ ਭਵਤਿ, ਤਤਃ
ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਧਰ੍ਮਦ੍ਵਯੇਨ ਪਰਿਣਤਸ੍ਤਪ੍ਤਾਯਃਪਿਣ੍ਡਵਦਭੇਦਨਯੇਨਾਤ੍ਮੈਵ ਧਰ੍ਮੋ ਭਵਤੀਤਿ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯਮ੍ . ਤਦਪਿ ਕਸ੍ਮਾਤ੍ .
ਉਪਾਦਾਨਕਾਰਣਸਦ੍ਰਸ਼ਂ ਹਿ ਕਾਰ੍ਯਮਿਤਿ ਵਚਨਾਤ੍ . ਤਚ੍ਚ ਪੁਨਰੁਪਾਦਾਨਕਾਰਣਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਸ਼ੁਦ੍ਧਭੇਦੇਨ ਦ੍ਵਿਧਾ .
ਰਾਗਾਦਿਵਿਕਲ੍ਪਰਹਿਤਸ੍ਵਸਂਵੇਦਨਜ੍ਞਾਨਮਾਗਮਭਾਸ਼ਯਾ ਸ਼ੁਕ੍ਲਧ੍ਯਾਨਂ ਵਾ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨੋਤ੍ਪਤ੍ਤੌ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਾਦਾਨਕਾਰਣਂ
ਭਵਤਿ
. ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾ ਤੁ ਰਾਗਾਦੀਨਾਮਸ਼ੁਦ੍ਧਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨਾਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਾਦਾਨਕਾਰਣਂ ਭਵਤੀਤਿ ਸੂਤ੍ਰਾਰ੍ਥਃ . ਏਵਂ ਚਾਰਿਤ੍ਰਸ੍ਯ
ਅਬ ਆਤ੍ਮਾਕੀ ਚਾਰਿਤ੍ਰਤਾ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਆਤ੍ਮਾ ਹੀ ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਹੈ ਐਸਾ) ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਕਰਤੇ ਹੈਂ :
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਜਿਸ ਸਮਯ [ਯੇਨ ] ਜਿਸ ਭਾਵਰੂਪਸੇ [ਪਰਿਣਮਤਿ ]
ਪਰਿਣਮਨ ਕਰਤਾ ਹੈ [ਤਤ੍ਕਾਲਂ ] ਉਸ ਸਮਯ [ਤਨ੍ਮਯਂ ] ਉਸ ਮਯ ਹੈ [ਇਤਿ ] ਐਸਾ [ਪ੍ਰਜ੍ਞਪ੍ਤਂ ] (ਜਿਨੇਨ੍ਦ੍ਰ
ਦੇਵਨੇ) ਕਹਾ ਹੈ; [ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਇਸਲਿਯੇ [ਧਰ੍ਮਪਰਿਣਤਃ ਆਤ੍ਮਾ ] ਧਰ੍ਮਪਰਿਣਤ ਆਤ੍ਮਾਕੋ [ਧਰ੍ਮਃ
ਮਨ੍ਤਵ੍ਯਃ ]
ਧਰ੍ਮ ਸਮਝਨਾ ਚਾਹਿਯੇ
....
ਜੇ ਭਾਵਮਾਂ ਪ੍ਰਣਮੇ ਦਰਵ, ਤੇ ਕਾਲ਼ ਤਨ੍ਮਯ ਤੇ ਕਹ੍ਯੁਂ;
ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯ ਤੇਥੀ ਧਰ੍ਮਮਾਂ ਪ੍ਰਣਮੇਲ ਧਰ੍ਮ ਜ ਜਾਣਵੁਂ ..

Page 13 of 513
PDF/HTML Page 46 of 546
single page version

ਯਤ੍ਖਲੁ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਯਸ੍ਮਿਨ੍ਕਾਲੇ ਯੇਨ ਭਾਵੇਨ ਪਰਿਣਮਤਿ ਤਤ੍ ਤਸ੍ਮਿਨ੍ ਕਾਲੇ ਕਿਲੌਸ਼੍ਣ੍ਯ-
ਪਰਿਣਤਾਯਃਪਿਣ੍ਡਵਤ੍ਤਨ੍ਮਯਂ ਭਵਤਿ . ਤਤੋਯਮਾਤ੍ਮਾ ਧਰ੍ਮੇਣ ਪਰਿਣਤੋ ਧਰ੍ਮ ਏਵ ਭਵਤੀਤਿ
ਸਿਦ੍ਧਮਾਤ੍ਮਨਸ਼੍ਚਾਰਿਤ੍ਰਤ੍ਵਮ੍ ....
ਅਥ ਜੀਵਸ੍ਯ ਸ਼ੁਭਾਸ਼ੁਭਸ਼ੁਦ੍ਧਤ੍ਵਂ ਨਿਸ਼੍ਚਿਨੋਤਿ
ਜੀਵੋ ਪਰਿਣਮਦਿ ਜਦਾ ਸੁਹੇਣ ਅਸੁਹੇਣ ਵਾ ਸੁਹੋ ਅਸੁਹੋ .
ਸੁਦ੍ਧੇਣ ਤਦਾ ਸੁਦ੍ਧੋ ਹਵਦਿ ਹਿ ਪਰਿਣਾਮਸਬ੍ਭਾਵੋ ....
ਜੀਵਃ ਪਰਿਣਮਤਿ ਯਦਾ ਸ਼ੁਭੇਨਾਸ਼ੁਭੇਨ ਵਾ ਸ਼ੁਭੋਸ਼ੁਭਃ .
ਸ਼ੁਦ੍ਧੇਨ ਤਦਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋ ਭਵਤਿ ਹਿ ਪਰਿਣਾਮਸ੍ਵਭਾਵਃ ....
ਸਂਕ੍ਸ਼ੇਪਸੂਚਨਰੂਪੇਣ ਦ੍ਵਿਤੀਯਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਤ੍ਰਯਂ ਗਤਮ੍ .... ਅਥ ਸ਼ੁਭਾਸ਼ੁਭਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਤ੍ਰਯੇਣ ਪਰਿਣਤੋ ਜੀਵਃ
ਸ਼ੁਭਾਸ਼ੁਭਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਸ੍ਵਰੂਪੋ ਭਵਤੀਤ੍ਯੁਪਦਿਸ਼ਤਿ ---ਜੀਵੋ ਪਰਿਣਮਦਿ ਜਦਾ ਸੁਹੇਣ ਅਸੁਹੇਣ ਵਾ ਜੀਵਃ ਕਰ੍ਤਾ ਯਦਾ
ਪਰਿਣਮਤਿ ਸ਼ੁਭੇਨਾਸ਼ੁਭੇਨ ਵਾ ਪਰਿਣਾਮੇਨ ਸੁਹੋ ਅਸੁਹੋ ਹਵਦਿ ਤਦਾ ਸ਼ੁਭੇਨ ਸ਼ੁਭੋ ਭਵਤਿ, ਅਸ਼ੁਭੇਨ ਵਾਸ਼ੁਭੋ
ਭਵਤਿ . ਸੁਦ੍ਧੇਣ ਤਦਾ ਸੁਦ੍ਧੋ ਹਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧੇਨ ਯਦਾ ਪਰਿਣਮਤਿ ਤਦਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋ ਭਵਤਿ, ਹਿ ਸ੍ਫੁ ਟਮ੍ . ਕਥਂਭੂਤਃ ਸਨ੍ .
ਟੀਕਾ :ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਜੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਜਿਸ ਸਮਯ ਜਿਸ ਭਾਵਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਨ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਵਹ
ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਉਸ ਸਮਯ ਉਸ਼੍ਣਤਾਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਲੋਹੇਕੇ ਗੋਲੇਕੀ ਭਾਁਤਿ ਉਸ ਮਯ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਯਹ ਆਤ੍ਮਾ
ਧਰ੍ਮਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇ ਸੇ ਧਰ੍ਮ ਹੀ ਹੈ
. ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਆਤ੍ਮਾਕੀ ਚਾਰਿਤ੍ਰਤਾ ਸਿਦ੍ਧ ਹੁਈ .
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਸਾਤਵੀਂ ਗਾਥਾਮੇਂ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ ਕਿ ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਹੀ ਭਾਵ ਹੈ . ਔਰ ਇਸ
ਗਾਥਾਮੇਂ ਅਭੇਦਨਯਸੇ ਯਹ ਕਹਾ ਹੈ ਕਿ ਜੈਸੇ ਉਸ਼੍ਣਤਾਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਲੋਹੇਕਾ ਗੋਲਾ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਉਸ਼੍ਣਤਾ
ਹੈ
ਲੋਹੇਕਾ ਗੋਲਾ ਔਰ ਉਸ਼੍ਣਤਾ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਚਾਰਿਤ੍ਰਭਾਵਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਆਤ੍ਮਾ ਸ੍ਵਯਂ
ਹੀ ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਹੈ ....
ਅਬ ਯਹਾਁ ਜੀਵਕਾ ਸ਼ੁਭ, ਅਸ਼ੁਭ ਔਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧਤ੍ਵ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਯਹ ਜੀਵ ਹੀ ਸ਼ੁਭ, ਅਸ਼ੁਭ ਔਰ
ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਹੈ ਐਸਾ) ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ .
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਜੀਵਃ ] ਜੀਵ [ਪਰਿਣਾਮਸ੍ਵਭਾਵਃ ] ਪਰਿਣਾਮਸ੍ਵਭਾਵੀ ਹੋਨੇਸੇ [ਯਦਾ ]
ਜਬ [ਸ਼ੁਭੇਨ ਵਾ ਅਸ਼ੁਭੇਨ] ਸ਼ੁਭ ਯਾ ਅਸ਼ੁਭ ਭਾਵਰੂਪ [ਪਰਿਣਮਤਿ ] ਪਰਿਣਮਨ ਕਰਤਾ ਹੈ [ਸ਼ੁਭਃ
ਅਸ਼ੁਭਃ ]
ਤਬ ਸ਼ੁਭ ਯਾ ਅਸ਼ੁਭ (ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ) ਹੋਤਾ ਹੈ, [ਸ਼ੁਦ੍ਧੇਨ ] ਔਰ ਜਬ ਸ਼ੁਦ੍ਧਭਾਵਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ
ਹੋਤਾ ਹੈ [ਤਦਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਃ ਹਿ ਭਵਤਿ ] ਤਬ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੈ
....
ਸ਼ੁਭ ਕੇ ਅਸ਼ੁਭਮਾਂ ਪ੍ਰਣਮਤਾਂ ਸ਼ੁਭ ਕੇ ਅਸ਼ੁਭ ਆਤ੍ਮਾ ਬਨੇ,
ਸ਼ੁਦ੍ਧੇ ਪ੍ਰਣਮਤਾਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧ, ਪਰਿਣਾਮ ਸ੍ਵਭਾਵੀ ਹੋਈਨੇ
..

Page 14 of 513
PDF/HTML Page 47 of 546
single page version

ਯਦਾਯਮਾਤ੍ਮਾ ਸ਼ੁਭੇਨਾਸ਼ੁਭੇਨ ਵਾ ਰਾਗਭਾਵੇਨ ਪਰਿਣਮਤਿ ਤਦਾ ਜਪਾਤਾਪਿਚ੍ਛਰਾਗ-
ਪਰਿਣਤਸ੍ਫ ਟਿਕਵਤ੍ ਪਰਿਣਾਮਸ੍ਵਭਾਵਃ ਸਨ੍ ਸ਼ੁਭੋਸ਼ੁਭਸ਼੍ਚ ਭਵਤਿ . ਯਦਾ ਪੁਨਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧੇਨਾਰਾਗਭਾਵੇਨ
ਪਰਿਣਮਤਿ ਤਦਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਰਾਗਪਰਿਣਤਸ੍ਫ ਟਿਕਵਤ੍ਪਰਿਣਾਮਸ੍ਵਭਾਵਃ ਸਨ੍ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋ ਭਵਤੀਤਿ ਸਿਦ੍ਧਂ ਜੀਵਸ੍ਯ
ਸ਼ੁਭਾਸ਼ੁਭਸ਼ੁਦ੍ਧਤ੍ਵਮ੍
....
ਪਰਿਣਾਮਸਬ੍ਭਾਵੋ ਪਰਿਣਾਮਸਦ੍ਭਾਵਃ ਸਨ੍ਨਿਤਿ . ਤਦ੍ਯਥਾ --ਯਥਾ ਸ੍ਫ ਟਿਕਮਣਿਵਿਸ਼ੇਸ਼ੋ ਨਿਰ੍ਮਲੋਪਿ ਜਪਾਪੁਸ਼੍ਪਾਦਿ-
ਰਕ੍ਤਕ੍ਰੁਸ਼੍ਣਸ਼੍ਵੇਤੋਪਾਧਿਵਸ਼ੇਨ ਰਕ੍ਤਕ੍ਰੁਸ਼੍ਣਸ਼੍ਵੇਤਵਰ੍ਣੋ ਭਵਤਿ, ਤਥਾਯਂ ਜੀਵਃ ਸ੍ਵਭਾਵੇਨ ਸ਼ੁਦ੍ਧਬੁਦ੍ਧੈਕਸ੍ਵਰੂਪੋਪਿ
ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥਾਪੇਕ੍ਸ਼ਯਾ ਯਥਾਸਂਭਵਂ ਸਰਾਗਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਪੂਰ੍ਵਕਦਾਨਪੂਜਾਦਿਸ਼ੁਭਾਨੁਸ਼੍ਠਾਨੇਨ, ਤਪੋਧਨਾਪੇਕ੍ਸ਼ਯਾ ਤੁ

ਮੂਲੋਤ੍ਤਰਗੁਣਾਦਿਸ਼ੁਭਾਨੁਸ਼੍ਠਾਨੇਨ ਪਰਿਣਤਃ ਸ਼ੁਭੋ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯ ਇਤਿ
. ਮਿਥ੍ਯਾਤ੍ਵਾਵਿਰਤਿਪ੍ਰਮਾਦਕਸ਼ਾਯਯੋਗਪਞ੍ਚਪ੍ਰਤ੍ਯਯ-
ਰੂਪਾਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੇਨਾਸ਼ੁਭੋ ਵਿਜ੍ਞੇਯਃ . ਨਿਸ਼੍ਚਯਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗੇਨ ਪਰਿਣਤਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯ ਇਤਿ . ਕਿਂਚ
ਜੀਵਸ੍ਯਾਸਂਖ੍ਯੇਯਲੋਕਮਾਤ੍ਰਪਰਿਣਾਮਾਃ ਸਿਦ੍ਧਾਨ੍ਤੇ ਮਧ੍ਯਮਪ੍ਰਤਿਪਤ੍ਤ੍ਯਾ ਮਿਥ੍ਯਾਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਯਾਦਿਚਤੁਰ੍ਦਸ਼ਗੁਣਸ੍ਥਾਨਰੂਪੇਣ
ਕਥਿਤਾਃ
. ਅਤ੍ਰ ਪ੍ਰਾਭ੍ਰੁਤਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰੇ ਤਾਨ੍ਯੇਵ ਗੁਣਸ੍ਥਾਨਾਨਿ ਸਂਕ੍ਸ਼ੇਪੇਣਾਸ਼ੁਭਸ਼ੁਭਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਰੂਪੇਣ ਕਥਿਤਾਨਿ .
ਕਥਮਿਤਿ ਚੇਤ੍ ---ਮਿਥ੍ਯਾਤ੍ਵਸਾਸਾਦਨਮਿਸ਼੍ਰਗੁਣਸ੍ਥਾਨਤ੍ਰਯੇ ਤਾਰਤਮ੍ਯੇਨਾਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਃ, ਤਦਨਨ੍ਤਰਮਸਂਯਤਸਮ੍ਯਗ੍ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਿ-
ਦੇਸ਼ਵਿਰਤਪ੍ਰਮਤ੍ਤਸਂਯਤਗੁਣਸ੍ਥਾਨਤ੍ਰਯੇ ਤਾਰਤਮ੍ਯੇਨ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਃ, ਤਦਨਨ੍ਤਰਮਪ੍ਰਮਤ੍ਤਾਦਿਕ੍ਸ਼ੀਣਕਸ਼ਾਯਾਨ੍ਤਗੁਣਸ੍ਥਾਨ-
ਸ਼ਟਕੇ ਤਾਰਤਮ੍ਯੇਨ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਃ, ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਸਯੋਗ੍ਯਯੋਗਿਜਿਨਗੁਣਸ੍ਥਾਨਦ੍ਵਯੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਫਲਮਿਤਿ
ਟੀਕਾ :ਜਬ ਯਹ ਆਤ੍ਮਾ ਸ਼ੁਭ ਯਾ ਅਸ਼ੁਭ ਰਾਗ ਭਾਵਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤਬ ਜਪਾ
ਕੁਸੁਮ ਯਾ ਤਮਾਲ ਪੁਸ਼੍ਪਕੇ (ਲਾਲ ਯਾ ਕਾਲੇ) ਰਂਗਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਸ੍ਫ ਟਿਕਕੀ ਭਾਁਤਿ,
ਪਰਿਣਾਮਸ੍ਵਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਸ਼ੁਭ ਯਾ ਅਸ਼ੁਭ ਹੋਤਾ ਹੈ (ਉਸ ਸਮਯ ਆਤ੍ਮਾ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਸ਼ੁਭ ਯਾ ਅਸ਼ੁਭ
ਹੈ); ਔਰ ਜਬ ਵਹ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਅਰਾਗਭਾਵਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤਬ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਅਰਾਗਪਰਿਣਤ (ਰਂਗ ਰਹਿਤ)
ਸ੍ਫ ਟਿਕਕੀ ਭਾਁਤਿ, ਪਰਿਣਾਮਸ੍ਵਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੈ
. (ਉਸ ਸਮਯ ਆਤ੍ਮਾ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਹੈ) .
ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜੀਵਕਾ ਸ਼ੁਭਤ੍ਵ, ਅਸ਼ੁਭਤ੍ਵ ਔਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧਤ੍ਵ ਸਿਦ੍ਧ ਹੁਆ .
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਆਤ੍ਮਾ ਸਰ੍ਵਥਾ ਕੂਟਸ੍ਥ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਨ੍ਤੁ ਸ੍ਥਿਰ ਰਹਕਰ ਪਰਿਣਮਨ ਕਰਨਾ ਉਸਕਾ
ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਵਹ ਜੈਸੇ ਜੈਸੇ ਭਾਵੋਂਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਵੈਸਾ ਵੈਸਾ ਹੀ ਵਹ ਸ੍ਵਯਂ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ .
ਜੈਸੇ ਸ੍ਫ ਟਿਕਮਣਿ ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਨਿਰ੍ਮਲ ਹੈ ਤਥਾਪਿ ਜਬ ਵਹ ਲਾਲ ਯਾ ਕਾਲੇ ਫੂ ਲਕੇ ਸਂਯੋਗ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ
ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤਬ ਲਾਲ ਯਾ ਕਾਲਾ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ
. ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਆਤ੍ਮਾ ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧ-
ਬੁਦ੍ਧ -ਏਕਸ੍ਵਰੂਪੀ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਜਬ ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥਦਸ਼ਾਮੇਂ ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵ ਪੂਰ੍ਵਕ ਦਾਨਪੂਜਾਦਿ ਸ਼ੁਭ
ਅਨੁਸ਼੍ਠਾਨਰੂਪ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਮੇਂ ਔਰ ਮੁਨਿਦਸ਼ਾਮੇਂ ਮੂਲਗੁਣ ਤਥਾ ਉਤ੍ਤਰਗੁਣ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਸ਼ੁਭ ਅਨੁਸ਼੍ਠਾਨਰੂਪ
ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਮੇਂ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤਬ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਸ਼ੁਭ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਔਰ ਜਬ ਮਿਥ੍ਯਾਤ੍ਵਾਦਿ ਪਾਁਚ ਪ੍ਰਤ੍ਯਯਰੂਪ
ਅਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਮੇਂ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤਬ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਅਸ਼ੁਭ ਹੋਤਾ ਹੈ ਔਰ ਜੈਸੇ ਸ੍ਫ ਟਿਕਮਣਿ ਅਪਨੇ
ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਨਿਰ੍ਮਲ ਰਂਗਮੇਂ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤਬ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਆਤ੍ਮਾ ਭੀ ਜਬ
ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਮੇਂ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤਬ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੈ
.

Page 15 of 513
PDF/HTML Page 48 of 546
single page version

ਅਥ ਪਰਿਣਾਮਂ ਵਸ੍ਤੁਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵੇਨ ਨਿਸ਼੍ਚਿਨੋਤਿ
ਣਤ੍ਥਿ ਵਿਣਾ ਪਰਿਣਾਮਂ ਅਤ੍ਥੋ ਅਤ੍ਥਂ ਵਿਣੇਹ ਪਰਿਣਾਮੋ .
ਦਵ੍ਵਗੁਣਪਜ੍ਜਯਤ੍ਥੋ ਅਤ੍ਥੋ ਅਤ੍ਥਿਤ੍ਤਣਿਵ੍ਵਤ੍ਤੋ ..੧੦..
ਨਾਸ੍ਤਿ ਵਿਨਾ ਪਰਿਣਾਮਮਰ੍ਥੋਰ੍ਥਂ ਵਿਨੇਹ ਪਰਿਣਾਮਃ .
ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਪਰ੍ਯਯਸ੍ਥੋਰ੍ਥੋਸ੍ਤਿਤ੍ਵਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਃ ..੧੦..
ਨ ਖਲੁ ਪਰਿਣਾਮਮਨ੍ਤਰੇਣ ਵਸ੍ਤੁ ਸਤ੍ਤਾਮਾਲਮ੍ਬਤੇ . ਵਸ੍ਤੁਨੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਦਿਭਿਃ ਪਰਿਣਾਮਾਤ
ਪ੍ਰੁਥਗੁਪਲਮ੍ਭਾਭਾਵਾਨ੍ਨਿਃਪਰਿਣਾਮਸ੍ਯ ਖਰਸ਼੍ਰੁਂਗਕਲ੍ਪਤ੍ਵਾਦ੍ ਦ੍ਰਸ਼੍ਯਮਾਨਗੋਰਸਾਦਿਪਰਿਣਾਮਵਿਰੋਧਾਚ੍ਚ .
ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ .... ਅਥ ਨਿਤ੍ਯੈਕਾਨ੍ਤਕ੍ਸ਼ਣਿਕੈਕਾਨ੍ਤਨਿਸ਼ੇਧਾਰ੍ਥਂ ਪਰਿਣਾਮਪਰਿਣਾਮਿਨੋਃ ਪਰਸ੍ਪਰਂ ਕਥਂਚਿਦਭੇਦਂ
ਦਰ੍ਸ਼ਯਤਿਣਤ੍ਥਿ ਵਿਣਾ ਪਰਿਣਾਮਂ ਅਤ੍ਥੋ ਮੁਕ੍ਤਜੀਵੇ ਤਾਵਤ੍ਕਥ੍ਯਤੇ, ਸਿਦ੍ਧਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪਸ਼ੁਦ੍ਧਪਰਿਣਾਮਂ ਵਿਨਾ
ਸ਼ੁਦ੍ਧਜੀਵਪਦਾਰ੍ਥੋ ਨਾਸ੍ਤਿ . ਕਸ੍ਮਾਤ੍ . ਸਂਜ੍ਞਾਲਕ੍ਸ਼ਣਪ੍ਰਯੋਜਨਾਦਿਭੇਦੇਪਿ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਭੇਦਾਭਾਵਾਤ੍ . ਅਤ੍ਥਂ ਵਿਣੇਹ
ਪਰਿਣਾਮੋ ਮੁਕ੍ਤਾਤ੍ਮਪਦਾਰ੍ਥਂ ਵਿਨਾ ਇਹ ਜਗਤਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮੋਪਲਮ੍ਭਲਕ੍ਸ਼ਣਃ ਸਿਦ੍ਧਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧਪਰਿਣਾਮੋ ਨਾਸ੍ਤਿ .
ਕਸ੍ਮਾਤ੍ . ਸਂਜ੍ਞਾਦਿਭੇਦੇਪਿ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਭੇਦਾਭਾਵਾਤ੍ . ਦਵ੍ਵਗੁਣਪਜ੍ਜਯਤ੍ਥੋ ਆਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ, ਤਤ੍ਰੈਵ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਾਦਯੋ
ਗੁਣਾਃ, ਸਿਦ੍ਧਰੂਪਃ ਪਰ੍ਯਾਯਸ਼੍ਚ, ਇਤ੍ਯੁਕ੍ਤਲਕ੍ਸ਼ਣੇਸ਼ੁ ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯੇਸ਼ੁ ਤਿਸ਼੍ਠਤੀਤਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਸ੍ਥੋ ਭਵਤਿ .
ਸਿਦ੍ਧਾਨ੍ਤ ਗ੍ਰਨ੍ਥੋਂਮੇਂ ਜੀਵਕੇ ਅਸਂਖ੍ਯ ਪਰਿਣਾਮੋਂਕੋ ਮਧ੍ਯਮ ਵਰ੍ਣਨਸੇ ਚੌਦਹ ਗੁਣਸ੍ਥਾਨਰੂਪ ਕਹਾ
ਗਯਾ ਹੈ . ਉਨ ਗੁਣਸ੍ਥਾਨੋਂਕੋ ਸਂਕ੍ਸ਼ੇਪਸੇ ‘ਉਪਯੋਗ’ ਰੂਪ ਵਰ੍ਣਨ ਕਰਤੇ ਹੁਏ, ਪ੍ਰਥਮ ਤੀਨ ਗੁਣਸ੍ਥਾਨੋਂਮੇਂ
ਤਾਰਤਮ੍ਯਪੂਰ੍ਵਕ (ਘਟਤਾ ਹੁਆ) ਅਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗ, ਚੌਥੇ ਸੇ ਛਟ੍ਠੇ ਗੁਣਸ੍ਥਾਨ ਤਕ ਤਾਰਤਮ੍ਯ ਪੂਰ੍ਵਕ (ਬਢਤਾ
ਹੁਆ) ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗ, ਸਾਤਵੇਂਸੇ ਬਾਰਹਵੇਂ ਗੁਣਸ੍ਥਾਨ ਤਕ ਤਾਰਤਮ੍ਯ ਪੂਰ੍ਵਕ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗ ਔਰ ਅਨ੍ਤਿਮ ਦੋ
ਗੁਣਸ੍ਥਾਨੋਂਮੇਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕਾ ਫਲ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ,
ਐਸਾ ਵਰ੍ਣਨ ਕਥਂਚਿਤ੍ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ ....
ਅਬ ਪਰਿਣਾਮ ਵਸ੍ਤੁਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ ਯਹ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਕਰਤੇ ਹੈਂ :
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਇਹ ] ਇਸ ਲੋਕਮੇਂ [ਪਰਿਣਾਮਂ ਵਿਨਾ ] ਪਰਿਣਾਮਕੇ ਬਿਨਾ [ਅਰ੍ਥਃ ਨਾਸ੍ਤਿ ]
ਪਦਾਰ੍ਥ ਨਹੀਂ ਹੈ, [ਅਰ੍ਥਂ ਵਿਨਾ ] ਪਦਾਰ੍ਥਕੇ ਬਿਨਾ [ਪਰਿਣਾਮਃ ] ਪਰਿਣਾਮ ਨਹੀਂ ਹੈ; [ਅਰ੍ਥਃ ] ਪਦਾਰ੍ਥ
[ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਪਰ੍ਯਯਸ੍ਥਃ ] ਦ੍ਰਵ੍ਯ -ਗੁਣ -ਪਰ੍ਯਾਯਮੇਂ ਰਹਨੇਵਾਲਾ ਔਰ [ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਃ ] (ਉਤ੍ਪਾਦ-
ਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਮਯ) ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੇ ਬਨਾ ਹੁਆ ਹੈ
..੧੦..
ਟੀਕਾ :ਪਰਿਣਾਮਕੇ ਬਿਨਾ ਵਸ੍ਤੁ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਧਾਰਣ ਨਹੀਂ ਕਰਤੀ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਸ੍ਤੁ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਦਿਕੇ
ਦ੍ਵਾਰਾ (ਦ੍ਰਵ੍ਯ -ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ -ਕਾਲ -ਭਾਵਸੇ) ਪਰਿਣਾਮਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਅਨੁਭਵਮੇਂ (ਦੇਖਨੇਮੇਂ) ਨਹੀਂ ਆਤੀ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ
ਪਰਿਣਾਮ ਵਿਣ ਨ ਪਦਾਰ੍ਥ, ਨੇ ਨ ਪਦਾਰ੍ਥ ਵਿਣ ਪਰਿਣਾਮ ਛੇ;
ਗੁਣ -ਦ੍ਰਵ੍ਯ -ਪਰ੍ਯਯਸ੍ਥਿਤ ਨੇ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸਿਦ੍ਧ ਪਦਾਰ੍ਥ ਛੇ
.੧੦.

Page 16 of 513
PDF/HTML Page 49 of 546
single page version

ਅਨ੍ਤਰੇਣ ਵਸ੍ਤੁ ਪਰਿਣਾਮੋਪਿ ਨ ਸਤ੍ਤਾਮਾਲਮ੍ਬਤੇ . ਸ੍ਵਾਸ਼੍ਰਯਭੂਤਸ੍ਯ ਵਸ੍ਤੁਨੋਭਾਵੇ ਨਿਰਾਸ਼੍ਰਯਸ੍ਯ
ਪਰਿਣਾਮਸ੍ਯ ਸ਼ੂਨ੍ਯਤ੍ਵਪ੍ਰਸਂਗਾਤ. ਵਸ੍ਤੁ ਪੁਨਰੂਰ੍ਧ੍ਵਤਾਸਾਮਾਨ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯੇ ਸਹਭਾਵਿਵਿਸ਼ੇਸ਼ਲਕ੍ਸ਼ਣੇਸ਼ੁ
ਗੁਣੇਸ਼ੁ ਕ੍ਰਮਭਾਵਿਵਿਸ਼ੇਸ਼ਲਕ੍ਸ਼ਣੇਸ਼ੁ ਪਰ੍ਯਾਯੇਸ਼ੁ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਿਤਮੁਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਮਯਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵੇਨ ਨਿਰ੍ਵਰ੍ਤਿਤ-
ਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਮਚ੍ਚ
. ਅਤਃ ਪਰਿਣਾਮਸ੍ਵਭਾਵਮੇਵ ..੧੦..
ਕਃ ਕਰ੍ਤਾ . ਅਤ੍ਥੋ ਪਰਮਾਤ੍ਮਪਦਾਰ੍ਥਃ, ਸੁਵਰ੍ਣਦ੍ਰਵ੍ਯਪੀਤਤ੍ਵਾਦਿਗੁਣਕੁਣ੍ਡਲਾਦਿਪਰ੍ਯਾਯਸ੍ਥਸੁਵਰ੍ਣਪਦਾਰ੍ਥਵਤ੍ . ਪੁਨਸ਼੍ਚ
ਕਿਂਰੂਪਃ . ਅਤ੍ਥਿਤ੍ਤਣਿਵ੍ਵਤ੍ਤੋ ਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਾਧਾਰਭੂਤਂ ਯਚ੍ਛੁਦ੍ਧਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਤੇਨ ਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤੋਸ੍ਤਿਤ੍ਵਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਃ,
ਸੁਵਰ੍ਣਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਸੁਵਰ੍ਣਪਦਾਰ੍ਥਵਦਿਤਿ . ਅਯਮਤ੍ਰ ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯਾਰ੍ਥਃ . ਯਥਾ ---ਮੁਕ੍ਤਜੀਵੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣ-
ਪਰ੍ਯਾਯਤ੍ਰਯਂ ਪਰਸ੍ਪਰਾਵਿਨਾਭੂਤਂ ਦਰ੍ਸ਼ਿਤਂ ਤਥਾ ਸਂਸਾਰਿਜੀਵੇਪਿ ਮਤਿਜ੍ਞਾਨਾਦਿਵਿਭਾਵਗੁਣੇਸ਼ੁ ਨਰਨਾਰਕਾਦਿ-
ਵਿਭਾਵਪਰ੍ਯਾਯੇਸ਼ੁ ਨਯਵਿਭਾਗੇਨ ਯਥਾਸਂਭਵਂ ਵਿਜ੍ਞੇਯਮ੍, ਤਥੈਵ ਪੁਦ੍ਗਲਾਦਿਸ਼੍ਵਪਿ
. ਏਵਂ ਸ਼ੁਭਾਸ਼ੁਭ-
ਸ਼ੁਦ੍ਧਪਰਿਣਾਮਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਤ੍ਰੁਤੀਯਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਂ ਗਤਮ੍ ..੧੦.. ਅਥ ਵੀਤਰਾਗਸਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰਸਂਜ੍ਞਯੋਃ
੧. ਯਦਿ ਵਸ੍ਤੁਕੋ ਪਰਿਣਾਮ ਰਹਿਤ ਮਾਨਾ ਜਾਵੇ ਤੋ ਗੋਰਸ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਵਸ੍ਤੁਓਂਕੇ ਦੂਧ, ਦਹੀ ਆਦਿ ਜੋ ਪਰਿਣਾਮ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼
ਦਿਖਾਈ ਦੇਤੇ ਹੈਂ ਉਨਕੇ ਸਾਥ ਵਿਰੋਧ ਆਯੇਗਾ .
੨. ਕਾਲਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਸ੍ਥਿਰ ਹੋਨੇਕੋ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਕਾਲਾਪੇਕ੍ਸ਼ਿਤ ਪ੍ਰਵਾਹਕੋ ਊ ਰ੍ਧ੍ਵਤਾ ਅਥਵਾ ਊਁ ਚਾਈ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ .
ਊ ਰ੍ਧ੍ਵਤਾਸਾਮਾਨ੍ਯ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਨਾਦਿ -ਅਨਨ੍ਤ ਉਚ੍ਚ (ਕਾਲਾਪੇਕ੍ਸ਼ਿਤ) ਪ੍ਰਵਾਹਸਾਮਾਨ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ .
(੧) ਪਰਿਣਾਮ ਰਹਿਤ ਵਸ੍ਤੁ ਗਧੇਕੇ ਸੀਂਗਕੇ ਸਮਾਨ ਹੈ, (੨) ਤਥਾ ਉਸਕਾ, ਦਿਖਾਈ ਦੇਨੇਵਾਲੇ ਗੋਰਸ
ਇਤ੍ਯਾਦਿ (ਦੂਧ, ਦਹੀ ਵਗੈਰਹ) ਕੇ ਪਰਿਣਾਮੋਂਕੇ ਸਾਥ
ਵਿਰੋਧ ਆਤਾ ਹੈ . (ਜੈਸੇਪਰਿਣਾਮਕੇ ਬਿਨਾ
ਵਸ੍ਤੁ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਧਾਰਣ ਨਹੀਂ ਕਰਤੀ ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ) ਵਸ੍ਤੁਕੇ ਬਿਨਾ ਪਰਿਣਾਮ ਭੀ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਕੋ ਧਾਰਣ
ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਸ੍ਵਾਸ਼੍ਰਯਭੂਤ ਵਸ੍ਤੁਕੇ ਅਭਾਵਮੇਂ (ਅਪਨੇ ਆਸ਼੍ਰਯਰੂਪ ਜੋ ਵਸ੍ਤੁ ਹੈ ਵਹ ਨ ਹੋ
ਤੋ ) ਨਿਰਾਸ਼੍ਰਯ ਪਰਿਣਾਮਕੋ ਸ਼ੂਨ੍ਯਤਾਕਾ ਪ੍ਰਸਂਗ ਆਤਾ ਹੈ
.
ਔਰ ਵਸ੍ਤੁ ਤੋ ਊ ਰ੍ਧ੍ਵਤਾਸਾਮਾਨ੍ਯਸ੍ਵਰੂਪ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ, ਸਹਭਾਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਸ੍ਵਰੂਪ (ਸਾਥ ਹੀ ਸਾਥ
ਰਹਨੇਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ -ਭੇਦ ਜਿਨਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ ਐਸੇ) ਗੁਣੋਂਮੇਂ ਤਥਾ ਕ੍ਰਮਭਾਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਸ੍ਵਰੂਪ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਮੇਂ
ਰਹੀ ਹੁਈ ਔਰ ਉਤ੍ਪਾਦ -ਵ੍ਯਯ -ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਮਯ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੇ ਬਨੀ ਹੁਈ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਵਸ੍ਤੁ ਪਰਿਣਾਮ-
ਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲੀ ਹੀ ਹੈ
.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਜਹਾਁ ਜਹਾਁ ਵਸ੍ਤੁ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤੀ ਹੈ ਵਹਾਁ ਵਹਾਁ ਪਰਿਣਾਮ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤਾ ਹੈ . ਜੈਸੇ
ਗੋਰਸ ਅਪਨੇ ਦੂਧ, ਦਹੀ ਘੀ, ਛਾਛ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਪਰਿਣਾਮੋਂਸੇ ਯੁਕ੍ਤ ਹੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤਾ ਹੈ . ਜਹਾਁ ਪਰਿਣਾਮ
ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਵਹਾਁ ਵਸ੍ਤੁ ਭੀ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ . ਜੈਸੇ ਕਾਲਾਪਨ, ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਤਾ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਪਰਿਣਾਮ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤੋ ਗਧੇਕੇ
ਸੀਂਗਰੂਪ ਵਸ੍ਤੁ ਭੀ ਨਹੀਂ ਹੈ . ਇਸਸੇ ਸਿਦ੍ਧ ਹੁਆ ਕਿ ਵਸ੍ਤੁ ਪਰਿਣਾਮ ਰਹਿਤ ਕਦਾਪਿ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ . ਜੈਸੇ
ਵਸ੍ਤੁ ਪਰਿਣਾਮਕੇ ਬਿਨਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਪਰਿਣਾਮ ਭੀ ਵਸ੍ਤੁਕੇ ਬਿਨਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤੇ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ
ਵਸ੍ਤੁਰੂਪ ਆਸ਼੍ਰਯਕੇ ਬਿਨਾ ਪਰਿਣਾਮ ਕਿਸਕੇ ਆਸ਼੍ਰਯਸੇ ਰਹੇਂਗੇ ? ਗੋਰਸਰੂਪ ਆਸ਼੍ਰਯਕੇ ਬਿਨਾ ਦੂਧ, ਦਹੀ
ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਪਰਿਣਾਮ ਕਿਸਕੇ ਆਧਾਰਸੇ ਹੋਂਗੇ ?

Page 17 of 513
PDF/HTML Page 50 of 546
single page version

ਅਥ ਚਾਰਿਤ੍ਰਪਰਿਣਾਮਸਂਪਰ੍ਕਸਂਭਵਵਤੋਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧਸ਼ੁਭਪਰਿਣਾਮਯੋਰੁਪਾਦਾਨਹਾਨਾਯ ਫਲ-
ਮਾਲੋਚਯਤਿ
ਧਮ੍ਮੇਣ ਪਰਿਣਦਪ੍ਪਾ ਅਪ੍ਪਾ ਜਦਿ ਸੁਦ੍ਧਸਂਪਓਗਜੁਦੋ .
ਪਾਵਦਿ ਣਿਵ੍ਵਾਣਸੁਹਂ ਸੁਹੋਵਜੁਤ੍ਤੋ ਯ ਸਗ੍ਗਸੁਹਂ ..੧੧..
ਧਰ੍ਮੇਣ ਪਰਿਣਤਾਤ੍ਮਾ ਆਤ੍ਮਾ ਯਦਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧਸਂਪ੍ਰਯੋਗਯੁਤਃ .
ਪ੍ਰਾਪ੍ਨੋਤਿ ਨਿਰ੍ਵਾਣਸੁਖਂ ਸ਼ੁਭੋਪਯੁਕ੍ਤੋ ਵਾ ਸ੍ਵਰ੍ਗਸੁਖਮ੍ ..੧੧..
ਸ਼ੁਦ੍ਧਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਪਰਿਣਾਮਯੋਃ ਸਂਕ੍ਸ਼ੇਪੇਣ ਫਲਂ ਦਰ੍ਸ਼ਯਤਿ ---ਧਮ੍ਮੇਣ ਪਰਿਣਦਪ੍ਪਾ ਅਪ੍ਪਾ ਧਰ੍ਮ੍ਮੇਣ ਪਰਿਣਤਾਤ੍ਮਾ
ਪਰਿਣਤਸ੍ਵਰੂਪਃ ਸਨ੍ਨਯਮਾਤ੍ਮਾ ਜਦਿ ਸੁਦ੍ਧਸਂਪਓਗਜੁਦੋ ਯਦਿ ਚੇਚ੍ਛੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਾਭਿਧਾਨਸ਼ੁਦ੍ਧਸਂਪ੍ਰਯੋਗ-
ਪਰਿਣਾਮਯੁਤਃ ਪਰਿਣਤੋ ਭਵਤਿ ਪਾਵਦਿ ਣਿਵ੍ਵਾਣਸੁਹਂ ਤਦਾ ਨਿਰ੍ਵਾਣਸੁਖਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਨੋਤਿ . ਸੁਹੋਵਜੁਤ੍ਤੋ ਵ ਸਗ੍ਗਸੁਹਂ
ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਯੁਤਃ ਪਰਿਣਤਃ ਸਨ੍ ਸ੍ਵਰ੍ਗਸੁਖਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਨੋਤਿ . ਇਤੋ ਵਿਸ੍ਤਰਮ੍ ---ਇਹ ਧਰ੍ਮਸ਼ਬ੍ਦੇਨਾਹਿਂਸਾਲਕ੍ਸ਼ਣਃ
ਸਾਗਾਰਾਨਗਾਰਰੂਪਸ੍ਤਥੋਤ੍ਤਮਕ੍ਸ਼ਮਾਦਿਲਕ੍ਸ਼ਣੋ ਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕੋ ਵਾ, ਤਥਾ ਮੋਹਕ੍ਸ਼ੋਭਰਹਿਤ ਆਤ੍ਮਪਰਿਣਾਮਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧ-
ਵਸ੍ਤੁਸ੍ਵਭਾਵਸ਼੍ਚੇਤਿ ਗ੍ਰੁਹ੍ਯਤੇ
. ਸ ਏਵ ਧਰ੍ਮਃ ਪਰ੍ਯਾਯਾਨ੍ਤਰੇਣ ਚਾਰਿਤ੍ਰਂ ਭਣ੍ਯਤੇ . ‘ਚਾਰਿਤ੍ਤਂ ਖਲੁ ਧਮ੍ਮੋ’ ਇਤਿ
ਵਚਨਾਤ੍ . ਤਚ੍ਚ ਚਾਰਿਤ੍ਰਮਪਹ੍ਰੁਤਸਂਯਮੋਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸਂਯਮਭੇਦੇਨ ਸਰਾਗਵੀਤਰਾਗਭੇਦੇਨ ਵਾ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਭੇਦੇਨ
ਪ੍ਰ. ੩
ਔਰ ਫਿ ਰ ਵਸ੍ਤੁ ਤੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯ -ਗੁਣ -ਪਰ੍ਯਾਯਮਯ ਹੈ . ਉਸਮੇਂ ਤ੍ਰੈਕਾਲਿਕ ਊ ਰ੍ਧ੍ਵ ਪ੍ਰਵਾਹਸਾਮਾਨ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯ
ਹੈ ਔਰ ਸਾਥ ਹੀ ਸਾਥ ਰਹਨੇਵਾਲੇ ਭੇਦ ਵੇ ਗੁਣ ਹੈਂ, ਤਥਾ ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਭੇਦ ਵੇ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਹੈਂ . ਐਸੇ
ਦ੍ਰਵ੍ਯ, ਗੁਣ ਔਰ ਪਰ੍ਯਾਯਕੀ ਏਕਤਾਸੇ ਰਹਿਤ ਕੋਈ ਵਸ੍ਤੁ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ . ਦੂਸਰੀ ਰੀਤਿਸੇ ਕਹਾ ਜਾਯ ਤੋ,
ਵਸ੍ਤੁ ਉਤ੍ਪਾਦ -ਵ੍ਯਯ -ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਮਯ ਹੈ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵਹ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤੀ ਹੈ, ਨਸ਼੍ਟ ਹੋਤੀ ਹੈ ਔਰ ਸ੍ਥਿਰ ਰਹਤੀ ਹੈ .
ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਵਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯ -ਗੁਣ -ਪਰ੍ਯਾਯਮਯ ਔਰ ਉਤ੍ਪਾਦ -ਵ੍ਯਯ -ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਮਯ ਹੋਨੇਸੇ ਉਸਮੇਂ ਕ੍ਰਿਯਾ
(ਪਰਿਣਮਨ) ਹੋਤੀ ਹੀ ਰਹਤੀ ਹੈ
. ਇਸਲਿਯੇ ਪਰਿਣਾਮ ਵਸ੍ਤੁਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੀ ਹੈ ..੧੦..
ਅਬ ਜਿਨਕਾ ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਪਰਿਣਾਮਕੇ ਸਾਥ ਸਮ੍ਪਰ੍ਕ (ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ) ਹੈ ਐਸੇ ਜੋ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਔਰ ਸ਼ੁਭ (ਦੋ
ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ) ਪਰਿਣਾਮ ਹੈਂ ਉਨਕੇ ਗ੍ਰਹਣ ਤਥਾ ਤ੍ਯਾਗਕੇ ਲਿਯੇ (ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਪਰਿਣਾਮਕੇ ਗ੍ਰਹਣ ਔਰ ਸ਼ੁਭ
ਪਰਿਣਾਮਕੇ ਤ੍ਯਾਗਕੇ ਲਿਯੇ) ਉਨਕਾ ਫਲ ਵਿਚਾਰਤੇ ਹੈਂ :
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਧਰ੍ਮੇਣ ਪਰਿਣਤਾਤ੍ਮਾ ] ਧਰ੍ਮਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਸ੍ਵਰੂਪਵਾਲਾ [ਆਤ੍ਮਾ ] ਆਤ੍ਮਾ
[ਯਦਿ ] ਯਦਿ [ਸ਼ੁਦ੍ਧਸਂਪ੍ਰਯੋਗਯੁਕ੍ਤਃ ] ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਉਪਯੋਗਮੇਂ ਯੁਕ੍ਤ ਹੋ ਤੋ [ਨਿਰ੍ਵਾਣਸੁਖਂ ] ਮੋਕ੍ਸ਼ ਸੁਖਕੋ
[ਪ੍ਰਾਪ੍ਨੋਤਿ ] ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ ਹੈ [ਸ਼ੁਭੋਪਯੁਕ੍ਤਃ ਚ ] ਔਰ ਯਦਿ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਵਾਲਾ ਹੋ ਤੋ (ਸ੍ਵਰ੍ਗਸੁਖਮ੍ )
ਸ੍ਵਰ੍ਗਕੇ ਸੁਖਕੋ (ਬਨ੍ਧਕੋ) ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ ਹੈ
..੧੧..
ਜੋ ਧਰ੍ਮ ਪਰਿਣਤ ਸ੍ਵਰੂਪ ਜਿਵ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗੀ ਹੋਯ ਤੋ
ਤੇ ਪਾਮਤੋ ਨਿਰ੍ਵਾਣਸੁਖ, ਨੇ ਸ੍ਵਰ੍ਗਸੁਖ ਸ਼ੁਭਯੁਕ੍ਤ ਜੋ
.੧੧.

Page 18 of 513
PDF/HTML Page 51 of 546
single page version

ਯਦਾਯਮਾਤ੍ਮਾ ਧਰ੍ਮਪਰਿਣਤਸ੍ਵਭਾਵਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਪਰਿਣਤਿਮੁਦ੍ਵਹਤਿ ਤਦਾ ਨਿਃਪ੍ਰਤ੍ਯਨੀਕਸ਼ਕ੍ਤਿਤਯਾ
ਸ੍ਵਕਾਰ੍ਯਕਰਣਸਮਰ੍ਥਚਾਰਿਤ੍ਰਃ ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਨ੍ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਵਾਪ੍ਨੋਤਿ . ਯਦਾ ਤੁ ਧਰ੍ਮਪਰਿਣਤਸ੍ਵਭਾਵੋਪਿ ਸ਼ੁਭੋਪ-
ਯੋਗਪਰਿਣਤ੍ਯਾ ਸਂਗਚ੍ਛਤੇ ਤਦਾ ਸਪ੍ਰਤ੍ਯਨੀਕਸ਼ਕ੍ਤਿਤਯਾ ਸ੍ਵਕਾਰ੍ਯਕਰਣਾਸਮਰ੍ਥਃ ਕਥਂਚਿਦ੍ਵਿਰੁਦ੍ਧ-
ਕਾਰ੍ਯਕਾਰਿਚਾਰਿਤ੍ਰਃ ਸ਼ਿਖਿਤਪ੍ਤਘ੍ਰੁਤੋਪਸਿਕ੍ਤਪੁਰੁਸ਼ੋ ਦਾਹਦੁਃਖਮਿਵ ਸ੍ਵਰ੍ਗਸੁਖਬਨ੍ਧਮਵਾਪ੍ਨੋਤਿ
. ਅਤਃ
ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗ ਉਪਾਦੇਯਃ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੋ ਹੇਯਃ ..੧੧..
ਅਥ ਚਾਰਿਤ੍ਰਪਰਿਣਾਮਸਂਪਰ੍ਕਾਸਂਭਵਾਦਤ੍ਯਨ੍ਤਹੇਯਸ੍ਯਾਸ਼ੁਭਪਰਿਣਾਮਸ੍ਯ ਫਲਮਾਲੋਚਯਤਿ
ਅਸੁਹੋਦਏਣ ਆਦਾ ਕੁਣਰੋ ਤਿਰਿਯੋ ਭਵੀਯ ਣੇਰਇਯੋ .
ਦੁਕ੍ਖਸਹਸ੍ਸੇਹਿਂ ਸਦਾ ਅਭਿਦ੍ਦੁਦੋ ਭਮਦਿ ਅਚ੍ਚਂਤਂ ..੧੨..
ਚ ਦ੍ਵਿਧਾ ਭਵਤਿ . ਤਤ੍ਰ ਯਚ੍ਛੁਦ੍ਧਸਂਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਬ੍ਦਵਾਚ੍ਯਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਸ੍ਵਰੂਪਂ ਵੀਤਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰਂ ਤੇਨ ਨਿਰ੍ਵਾਣਂ ਲਭਤੇ .
ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪਸਮਾਧਿਰੂਪਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਸ਼ਕ੍ਤ੍ਯਭਾਵੇ ਸਤਿ ਯਦਾ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਰੂਪਸਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰੇਣ ਪਰਿਣਮਤਿ ਤਦਾ
੧. ਦਾਨ, ਪੂਜਾ, ਪਂਚ -ਮਹਾਵ੍ਰਤ, ਦੇਵਗੁਰੁਧਰ੍ਮ ਪ੍ਰਤਿ ਰਾਗ ਇਤ੍ਯਾਦਿਰੂਪ ਜੋ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗ ਹੈ ਵਹ ਚਾਰਿਤ੍ਰਕਾ ਵਿਰੋਧੀ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ
ਸਰਾਗ (ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਵਾਲਾ) ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਸਹਿਤ ਹੈ ਔਰ ਵੀਤਰਾਗ ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਰਹਿਤ ਹੈ .
ਅਸ਼ੁਭੋਦਯੇ ਆਤ੍ਮਾ ਕੁਨਰ, ਤਿਰ੍ਯਂਚ ਨੇ ਨਾਰਕਪਣੇ
ਨਿਤ੍ਯੇ ਸਹਸ੍ਰ ਦੁਃਖੇ ਪੀੜਿਤ, ਸਂਸਾਰਮਾਂ ਅਤਿ ਅਤਿ ਭਮੇ
.੧੨.
ਟੀਕਾ :ਜਬ ਯਹ ਆਤ੍ਮਾ ਧਰ੍ਮਪਰਿਣਤ ਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲਾ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗ ਪਰਿਣਤਿਕੋ
ਧਾਰਣ ਕਰਤਾ ਹੈਬਨਾਯੇ ਰਖਤਾ ਹੈ ਤਬ, ਜੋ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿਸੇ ਰਹਿਤ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਅਪਨਾ ਕਾਰ੍ਯ
ਕਰਨੇਕੇ ਲਿਯੇ ਸਮਰ੍ਥ ਹੈ ਐਸਾ ਚਾਰਿਤ੍ਰਵਾਨ ਹੋਨੇਸੇ, (ਵਹ) ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍ ਮੋਕ੍ਸ਼ਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ ਹੈ; ਔਰ
ਜਬ ਵਹ ਧਰ੍ਮਪਰਿਣਤ ਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲਾ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗ ਪਰਿਣਤਿਕੇ ਸਾਥ ਯੁਕ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤਬ
ਜੋ
ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਸਹਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ਸ੍ਵਕਾਰ੍ਯ ਕਰਨੇਮੇਂ ਅਸਮਰ੍ਥ ਹੈ ਔਰ ਕਥਂਚਿਤ੍ ਵਿਰੁਦ੍ਧ ਕਾਰ੍ਯ
ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਹੈ ਐਸੇ ਚਾਰਿਤ੍ਰਸੇ ਯੁਕ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ, ਜੈਸੇ ਅਗ੍ਨਿਸੇ ਗਰ੍ਮ ਕਿਯਾ ਹੁਆ ਘੀ ਕਿਸੀ ਮਨੁਸ਼੍ਯ ਪਰ
ਡਾਲ ਦਿਯਾ ਜਾਵੇ ਤੋ ਵਹ ਉਸਕੀ ਜਲਨਸੇ ਦੁਃਖੀ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਵਹ ਸ੍ਵਰ੍ਗ ਸੁਖਕੇ ਬਨ੍ਧਕੋ
ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗ ਉਪਾਦੇਯ ਹੈ ਔਰ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗ ਹੇਯ ਹੈ
.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਜੈਸੇ ਘੀ ਸ੍ਵਭਾਵਤਃ ਸ਼ੀਤਲਤਾ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਹੈ ਤਥਾਪਿ ਗਰ੍ਮ ਘੀ ਸੇ ਜਲ
ਜਾਤੇ ਹੈਂ, ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਮੋਕ੍ਸ਼ ਦਾਤਾ ਹੈ, ਤਥਾਪਿ ਸਰਾਗ ਚਾਰਿਤ੍ਰਸੇ ਬਨ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੈ . ਜੈਸੇ
ਠਂਡਾ ਘੀ ਸ਼ੀਤਲਤਾ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਕਰਤਾ ਹੈ ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਵੀਤਰਾਗ ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍ ਮੋਕ੍ਸ਼ਕਾ ਕਾਰਣ ਹੈ ..੧੧..
ਅਬ ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਪਰਿਣਾਮਕੇ ਸਾਥ ਸਮ੍ਪਰ੍ਕ ਰਹਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ਜੋ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਹੇਯ ਹੈ ਐਸੇ ਅਸ਼ੁਭ
ਪਰਿਣਾਮਕਾ ਫਲ ਵਿਚਾਰਤੇ ਹੈਂ :

Page 19 of 513
PDF/HTML Page 52 of 546
single page version

ਅਸ਼ੁਭੋਦਯੇਨਾਤ੍ਮਾ ਕੁਨਰਸ੍ਤਿਰ੍ਯਗ੍ਭੂਤ੍ਵਾ ਨੈਰਯਿਕਃ .
ਦੁਃਖਸਹਸ੍ਰੈਃ ਸਦਾ ਅਭਿਦ੍ਰੁਤੋ ਭ੍ਰਮਤ੍ਯਤ੍ਯਨ੍ਤਮ੍ ..੧੨..
ਯਦਾਯਮਾਤ੍ਮਾ ਮਨਾਗਪਿ ਧਰ੍ਮਪਰਿਣਤਿਮਨਾਸਾਦਯਨ੍ਨਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਪਰਿਣਤਿਮਾਲਮ੍ਬਤੇ ਤਦਾ
ਕੁਮਨੁਸ਼੍ਯਤਿਰ੍ਯਙ੍ਨਾਰਕਭ੍ਰਮਣਰੂਪਂ ਦੁਃਖਸਹਸ੍ਰਬਨ੍ਧਮਨੁਭਵਤਿ . ਤਤਸ਼੍ਚਾਰਿਤ੍ਰਲਵਸ੍ਯਾਪ੍ਯਭਾਵਾਦਤ੍ਯਨ੍ਤਹੇਯ
ਏਵਾਯਮਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗ ਇਤਿ ..੧੨..
ਏਵਮਯਮਪਾਸ੍ਤਸਮਸ੍ਤਸ਼ੁਭਾਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਮਾਤ੍ਮਸਾਤ੍ਕੁਰ੍ਵਾਣਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਾ-
ਧਿਕਾਰਮਾਰਭਤੇ . ਤਤ੍ਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਫਲਮਾਤ੍ਮਨਃ ਪ੍ਰੋਤ੍ਸਾਹਨਾਰ੍ਥਮਭਿਸ਼੍ਟੌਤਿ
ਪੂਰ੍ਵਮਨਾਕੁਲਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਪਾਰਮਾਰ੍ਥਿਕਸੁਖਵਿਪਰੀਤਮਾਕੁਲਤ੍ਵੋਤ੍ਪਾਦਕਂ ਸ੍ਵਰ੍ਗਸੁਖਂ ਲਭਤੇ . ਪਸ਼੍ਚਾਤ੍ ਪਰਮ-
ਸਮਾਧਿਸਾਮਗ੍ਰੀਸਦ੍ਭਾਵੇ ਮੋਕ੍ਸ਼ਂ ਚ ਲਭਤੇ ਇਤਿ ਸੂਤ੍ਰਾਰ੍ਥਃ ..੧੧.. ਅਥ ਚਾਰਿਤ੍ਰਪਰਿਣਾਮਾਸਂਭਵਾਦਤ੍ਯਨ੍ਤ-
ਹੇਯਸ੍ਯਾਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਸ੍ਯ ਫਲਂ ਦਰ੍ਸ਼ਯਤਿ ---ਅਸੁਹੋਦਏਣ ਅਸ਼ੁਭੋਦਯੇਨ ਆਦਾ ਆਤ੍ਮਾ ਕੁਣਰੋ ਤਿਰਿਯੋ ਭਵੀਯ ਣੇਰਇਯੋ
ਕੁਨਰਸ੍ਤਿਰ੍ਯਙ੍ਨਾਰਕੋ ਭੂਤ੍ਵਾ . ਕਿਂ ਕਰੋਤਿ . ਦੁਕ੍ਖਸਹਸ੍ਸੇਹਿਂ ਸਦਾ ਅਭਿਦ੍ਦੁਦੋ ਭਮਦਿ ਅਚ੍ਚਂਤਂ ਦੁਃਖਸਹਸ੍ਰੈਃ ਸਦਾ
ਸਰ੍ਵਕਾਲਮਭਿਦ੍ਰੁਤਃ ਕਦਰ੍ਥਿਤਃ ਪੀਡਿਤਃ ਸਨ੍ ਸਂਸਾਰੇ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤਂ ਭ੍ਰਮਤੀਤਿ . ਤਥਾਹਿ ---ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮ-
ਤਤ੍ਤ੍ਵਰੁਚਿਰੂਪਨਿਸ਼੍ਚਯਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਸ੍ਯ ਤਤ੍ਰੈਵ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਨ੍ਯਵਿਕ੍ਸ਼ਿਪ੍ਤਚਿਤ੍ਤਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰੂਪਨਿਸ਼੍ਚਯਚਾਰਿਤ੍ਰਸ੍ਯ ਚ ਵਿਲਕ੍ਸ਼ਣੇਨ
ਵਿਪਰੀਤਾਭਿਨਿਵੇਸ਼ਜਨਕੇਨ
ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਸ਼੍ਰੁਤਾਨੁਭੂਤਪਞ੍ਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਵਿਸ਼ਯਾਭਿਲਾਸ਼ਤੀਵ੍ਰਸਂਕ੍ਲੇਸ਼ਰੂਪੇਣ ਚਾਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੇਨ
ਯਦੁਪਾਰ੍ਜਿਤਂ ਪਾਪਕਰ੍ਮ ਤਦੁਦਯੇਨਾਯਮਾਤ੍ਮਾ ਸਹਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਨਨ੍ਦੈਕਲਕ੍ਸ਼ਣਪਾਰਮਾਰ੍ਥਿਕਸੁਖਵਿਪਰੀਤੇਨ ਦੁਃਖੇਨ
ਦੁਃਖਿਤਃ ਸਨ੍ ਸ੍ਵਸ੍ਵਭਾਵਭਾਵਨਾਚ੍ਯੁਤੋ ਭੂਤ੍ਵਾ ਸਂਸਾਰੇਤ੍ਯਨ੍ਤਂ ਭ੍ਰਮਤੀਤਿ ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯਾਰ੍ਥਃ
. ਏਵਮੁਪਯੋਗਤ੍ਰਯ-
ਫਲਕਥਨਰੂਪੇਣ ਚਤੁਰ੍ਥਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਂ ਗਤਮ੍ ..੧੨.. ਅਥ ਸ਼ੁਭਾਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਦ੍ਵਯਂ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯੇਨ ਹੇਯਂ ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾ
ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਾਧਿਕਾਰਂ ਪ੍ਰਾਰਭਮਾਣਃ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਭਾਵਨਾਮਾਤ੍ਮਸਾਤ੍ਕੁਰ੍ਵਾਣਃ ਸਨ੍ ਜੀਵਸ੍ਯ ਪ੍ਰੋਤ੍ਸਾਹਨਾਰ੍ਥਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋ-
ਪਯੋਗਫਲਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਯਤਿ
. ਅਥਵਾ ਦ੍ਵਿਤੀਯਪਾਤਨੀਕਾ --ਯਦ੍ਯਪਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਫਲਮਗ੍ਰੇ ਜ੍ਞਾਨਂ ਸੁਖਂ ਚ ਸਂਕ੍ਸ਼ੇਪੇਣ
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਅਸ਼ੁਭੋਦਯੇਨ ] ਅਸ਼ੁਭ ਉਦਯਸੇ [ਆਤ੍ਮਾ ] ਆਤ੍ਮਾ [ਕੁਨਰਃ ] ਕੁਮਨੁਸ਼੍ਯ
[ਤਿਰ੍ਯਗ੍ ] ਤਿਰ੍ਯਂਚ [ਨੈਰਯਿਕਃ ] ਔਰ ਨਾਰਕੀ [ਭੂਤ੍ਵਾ ] ਹੋਕਰ [ਦੁਃਖਸਹਸ੍ਰੈਃ ] ਹਜਾਰੋਂ ਦੁਃਖੋਂਸੇ [ਸਦਾ
ਅਭਿਦ੍ਰੁਤਃ ]
ਸਦਾ ਪੀੜਿਤ ਹੋਤਾ ਹੁਆ [ਅਤ੍ਯਂਤਂ ਭ੍ਰਮਤਿ ] (ਸਂਸਾਰਮੇਂ) ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਭ੍ਰਮਣ ਕਰਤਾ ਹੈ
..੧੨..
ਟੀਕਾ :ਜਬ ਯਹ ਆਤ੍ਮਾ ਕਿਂਚਿਤ੍ ਮਾਤ੍ਰ ਭੀ ਧਰ੍ਮਪਰਿਣਤਿਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਨ ਕਰਤਾ ਹੁਆ
ਅਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗ ਪਰਿਣਤਿਕਾ ਅਵਲਮ੍ਬਨ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਤਬ ਵਹ ਕੁਮਨੁਸ਼੍ਯ, ਤਿਰ੍ਯਂਚ ਔਰ ਨਾਰਕੀਕੇ ਰੂਪਮੇਂ
ਪਰਿਭ੍ਰਮਣ ਕਰਤਾ ਹੁਆ (ਤਦ੍ਰੂਪ) ਹਜਾਰੋਂ ਦੁਃਖੋਂਕੇ ਬਨ੍ਧਨਕਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਤਾ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਚਾਰਿਤ੍ਰਕੇ
ਲੇਸ਼ਮਾਤ੍ਰਕਾ ਭੀ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਯਹ ਅਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਹੇਯ ਹੀ ਹੈ
..੧੨..
ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਯਹ ਭਾਵ (ਭਗਵਾਨ ਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦਾਚਾਰ੍ਯ ਦੇਵ) ਸਮਸ੍ਤ ਸ਼ੁਭਾਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕੋ
(ਸ਼ੁਭਉਪਯੋਗਰੂਪ ਔਰ ਅਸ਼ੁਭ ਉਪਯੋਗਰੂਪ ਪਰਿਣਤਿਕੋ) ਅਪਾਸ੍ਤ ਕਰ (ਹੇਯ ਮਾਨਕਰ, ਤਿਰਸ੍ਕਾਰ
ਅਪਾਸ੍ਤ ਕਰਨਾ = ਤਿਰਸ੍ਕਾਰ ਕਰਨਾ; ਹੇਯ ਮਾਨਨਾ; ਦੂਰ ਕਰਨਾ; ਛੋਡ ਦੇਨਾ.

Page 20 of 513
PDF/HTML Page 53 of 546
single page version

ਅਇਸਯਮਾਦਸਮੁਤ੍ਥਂ ਵਿਸਯਾਤੀਦਂ ਅਣੋਵਮਮਣਂਤਂ .
ਅਵ੍ਵੁਚ੍ਛਿਣ੍ਣਂ ਚ ਸੁਹਂ ਸੁਦ੍ਧੁਵਓਗਪ੍ਪਸਿਦ੍ਧਾਣਂ ..੧੩..
ਅਤਿਸ਼ਯਮਾਤ੍ਮਸਮੁਤ੍ਥਂ ਵਿਸ਼ਯਾਤੀਤਮਨੌਪਮ੍ਯਮਨਨ੍ਤਮ੍ .
ਅਵ੍ਯੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ ਚ ਸੁਖਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਾਨਾਮ੍ ..੧੩..
ਆਸਂਸਾਰਾਪੂਰ੍ਵਪਰਮਾਦ੍ਭੁਤਾਹ੍ਲਾਦਰੂਪਤ੍ਵਾਦਾਤ੍ਮਾਨਮੇਵਾਸ਼੍ਰਿਤ੍ਯ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਤ੍ਵਾਤ੍ਪਰਾਸ਼੍ਰਯਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵਾਦਤ੍ਯਨ੍ਤ-
ਵਿਲਕ੍ਸ਼ਣਤ੍ਵਾਤ੍ਸਮਸ੍ਤਾਯਤਿਨਿਰਪਾਯਿਤ੍ਵਾਨ੍ਨੈਰਨ੍ਤਰ੍ਯਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨਤ੍ਵਾਚ੍ਚਾਤਿਸ਼ਯਵਦਾਤ੍ਮਸਮੁਤ੍ਥਂ ਵਿਸ਼ਯਾਤੀਤ-
੧. ਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨਾ = ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨਾ; ਫਲਰੂਪ ਹੋਨਾ; ਸਿਦ੍ਧ ਹੋਨਾ . (ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਸੇ ਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨ ਹੁਏ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗ
ਕਾਰਣਸੇ ਕਾਰ੍ਯਰੂਪ ਹੁਏ .)
ਅਤ੍ਯਂਤ, ਆਤ੍ਮੋਤ੍ਪਨ੍ਨ, ਵਿਸ਼ਯਾਤੀਤ, ਅਨੁਪ ਅਨਂਤ ਨੇ
ਵਿਚ੍ਛੇਦਹੀਨ ਛੇ ਸੁਖ ਅਹੋ ! ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਨੇ
.੧੩.
ਵਿਸ੍ਤਰੇਣ ਚ ਕਥਯਤਿ ਤਥਾਪ੍ਯਤ੍ਰਾਪਿ ਪੀਠਿਕਾਯਾਂ ਸੂਚਨਾਂ ਕਰੋਤਿ . ਅਥਵਾ ਤ੍ਰੁਤੀਯਪਾਤਨਿਕਾ ---ਪੂਰ੍ਵਂ
ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਫਲਂ ਨਿਰ੍ਵਾਣਂ ਭਣਿਤਮਿਦਾਨੀਂ ਪੁਨਰ੍ਨਿਰ੍ਵਾਣਸ੍ਯ ਫਲਮਨਨ੍ਤਸੁਖਂ ਕਥਯਤੀਤਿ ਪਾਤਨਿਕਾਤ੍ਰਯਸ੍ਯਾਰ੍ਥਂ
ਮਨਸਿ ਧ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਸੂਤ੍ਰਮਿਦਂ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਯਤਿ ---
ਅਇਸਯਂ ਆਸਂਸਾਰਾਦ੍ਦੇਵੇਨ੍ਦ੍ਰਾਦਿਸੁਖੇਭ੍ਯੋਪ੍ਯਪੂਰ੍ਵਾਦ੍ਭੁਤਪਰਮਾਹ੍ਲਾਦਰੂਪਤ੍ਵਾਦ-
ਤਿਸ਼ਯਸ੍ਵਰੂਪਂ, ਆਦਸਮੁਤ੍ਥਂ ਰਾਗਾਦਿਵਿਕਲ੍ਪਰਹਿਤਸ੍ਵਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸਂਵਿਤ੍ਤਿਸਮੁਤ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਵਾਦਾਤ੍ਮਸਮੁਤ੍ਥਂ, ਵਿਸਯਾਤੀਦਂ
ਨਿਰ੍ਵਿਸ਼ਯਪਰਮਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼ਭੂਤਪਞ੍ਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਵਿਸ਼ਯਾਤੀਤਤ੍ਵਾਦ੍ਵਿਸ਼ਯਾਤੀਤਂ, ਅਣੋਵਮਂ ਨਿਰੁਪਮਪਰਮਾਨਨ੍ਦੈਕਲਕ੍ਸ਼ਣ-
ਤ੍ਵੇਨੋਪਮਾਰਹਿਤਤ੍ਵਾਦਨੁਪਮਂ, ਅਣਂਤਂ ਅਨਨ੍ਤਾਗਾਮਿਕਾਲੇ ਵਿਨਾਸ਼ਾਭਾਵਾਦਪ੍ਰਮਿਤਤ੍ਵਾਦ੍ਵਾਨਨ੍ਤਂ, ਅਵ੍ਵੁਚ੍ਛਿਣ੍ਣਂ ਚ
ਕਰਕੇ, ਦੂਰ ਕਰਕੇ) ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕੋ ਆਤ੍ਮਸਾਤ੍ (ਆਤ੍ਮਰੂਪ, ਅਪਨੇਰੂਪ) ਕਰਤੇ ਹੁਏ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗ
ਅਧਿਕਾਰ ਪ੍ਰਾਰਮ੍ਭ ਕਰਤੇ ਹੈਂ
. ਉਸਮੇਂ (ਪਹਲੇ) ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕੇ ਫਲਕੀ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਪ੍ਰੋਤ੍ਸਾਹਨਕੇ ਲਿਯੇ
ਪ੍ਰਸ਼ਂਸਾ ਕਰਤੇ ਹੈਂ .
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਾਨਾਂ ] ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਸੇ ਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨ ਹੁਏ ਆਤ੍ਮਾਓਂਕੋ
(ਕੇਵਲੀ ਔਰ ਸਿਦ੍ਧੋਂਕਾ) [ਸੁਖਂ ] ਸੁਖ [ਅਤਿਸ਼ਯਂ ] ਅਤਿਸ਼ਯ [ਆਤ੍ਮਸਮੁਤ੍ਥਂ ] ਆਤ੍ਮੋਤ੍ਪਨ੍ਨ
[ਵਿਸ਼ਯਾਤੀਤਂ ] ਵਿਸ਼ਯਾਤੀਤ (ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ) [ਅਨੌਪਮ੍ਯਂ ] ਅਨੁਪਮ [ਅਨਨ੍ਤਂ ] ਅਨਨ੍ਤ (ਅਵਿਨਾਸ਼ੀ)
[ਅਵ੍ਯੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ ਚ ] ਔਰ ਅਵਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨ (ਅਟੂਟ) ਹੈ
..੧੩..
ਟੀਕਾ :(੧) ਅਨਾਦਿ ਸਂਸਾਰਸੇ ਜੋ ਪਹਲੇ ਕਭੀ ਅਨੁਭਵਮੇਂ ਨਹੀਂ ਆਯਾ ਐਸੇ ਅਪੂਰ੍ਵ,
ਪਰਮ ਅਦ੍ਭੁਤ ਆਹ੍ਲਾਦਰੂਪ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਅਤਿਸ਼ਯ’, (੨) ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਹੀ ਆਸ਼੍ਰਯ ਲੇਕਰ (ਸ੍ਵਾਸ਼੍ਰਿਤ)
ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਆਤ੍ਮੋਤ੍ਪਨ੍ਨ’, (੩) ਪਰਾਸ਼੍ਰਯਸੇ ਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ ਹੋਨੇਸੇ (
ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼, ਰਸ, ਗਂਧ, ਵਰ੍ਣ ਔਰ
ਸ਼ਬ੍ਦਕੇ ਤਥਾ ਸਂਕਲ੍ਪਵਿਕਲ੍ਪਕੇ ਆਸ਼੍ਰਯਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਰਹਿਤ ਹੋਨੇਸੇ) ‘ਵਿਸ਼ਯਾਤੀਤ’, (੪) ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ

Page 21 of 513
PDF/HTML Page 54 of 546
single page version

ਮਨੌਪਮ੍ਯਮਨਨ੍ਤਮਵ੍ਯੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ ਚ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨਾਨਾਂ ਸੁਖਮਤਸ੍ਤਤ੍ਸਰ੍ਵਥਾ ਪ੍ਰਾਰ੍ਥਨੀਯਮ੍ ..੧੩..
ਅਥ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਪਰਿਣਤਾਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪਂ ਨਿਰੂਪਯਤਿ
ਸੁਵਿਦਿਦਪਯਤ੍ਥਸੁਤ੍ਤੋ ਸਂਜਮਤਵਸਂਜੁਦੋ ਵਿਗਦਰਾਗੋ .
ਸਮਣੋ ਸਮਸੁਹਦੁਕ੍ਖੋ ਭਣਿਦੋ ਸੁਦ੍ਧੋਵਓਗੋ ਤ੍ਤਿ ..੧੪..
ਸੁਵਿਦਿਤਪਦਾਰ੍ਥਸੂਤ੍ਰਃ ਸਂਯਮਤਪਃਸਂਯੁਤੋ ਵਿਗਤਰਾਗਃ .
ਸ਼੍ਰਮਣਃ ਸਮਸੁਖਦੁਃਖੋ ਭਣਿਤਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗ ਇਤਿ ..੧੪..
ਅਸਾਤੋਦਯਾਭਾਵਾਨ੍ਨਿਰਨ੍ਤਰਤ੍ਵਾਦਵਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ ਚ ਸੁਹਂ ਏਵਮੁਕ੍ਤਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਂ ਸੁਖਂ ਭਵਤਿ . ਕੇਸ਼ਾਮ੍ .
ਸੁਦ੍ਧੁਵਓਗਪ੍ਪਸਿਦ੍ਧਾਣਂ ਵੀਤਰਾਗਪਰਮਸਾਮਾਯਿਕਸ਼ਬ੍ਦਵਾਚ੍ਯਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗੇਨ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਾ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨਾ ਯੇਰ੍ਹਤ੍ਸਿਦ੍ਧਾਸ੍ਤੇਸ਼ਾ-
ਮਿਤਿ . ਅਤ੍ਰੇਦਮੇਵ ਸੁਖਮੁਪਾਦੇਯਤ੍ਵੇਨ ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਭਾਵਨੀਯਮਿਤਿ ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ ..੧੩.. ਅਥ ਯੇਨ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗੇਨ
ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਸੁਖਂ ਭਵਤਿ ਤਤ੍ਪਰਿਣਤਪੁਰੁਸ਼ਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਯਤਿ ---ਸੁਵਿਦਿਦਪਯਤ੍ਥਸੁਤ੍ਤੋ ਸੁਸ਼੍ਠੁ ਸਂਸ਼ਯਾਦਿਰਹਿਤਤ੍ਵੇਨ ਵਿਦਿਤਾ
ਜ੍ਞਾਤਾ ਰੋਚਿਤਾਸ਼੍ਚ ਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਦਿਪਦਾਰ੍ਥਾਸ੍ਤਤ੍ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਕਸੂਤ੍ਰਾਣਿ ਚ ਯੇਨ ਸ ਸੁਵਿਦਿਤਪਦਾਰ੍ਥਸੂਤ੍ਰੋ ਭਣ੍ਯਤੇ .
ਸਂਜਮਤਵਸਂਜੁਦੋ ਬਾਹ੍ਯੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਵ੍ਯਾਵਰ੍ਤਨੇਨ ਸ਼ਡ੍ਜੀਵਰਕ੍ਸ਼ੇਣਨ ਚਾਭ੍ਯਨ੍ਤਰੇ ਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸਂਵਿਤ੍ਤਿਬਲੇਨ ਸ੍ਵਰੂਪੇ
ਸਂਯਮਨਾਤ੍ ਸਂਯਮਯੁਕ੍ਤਃ, ਬਾਹ੍ਯਾਭ੍ਯਨ੍ਤਰਤਪੋਬਲੇਨ ਕਾਮਕ੍ਰੋਧਾਦਿਸ਼ਤ੍ਰੁਭਿਰਖਣ੍ਡਿਤਪ੍ਰਤਾਪਸ੍ਯ ਸ੍ਵਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਨਿ
ਪ੍ਰਤਪਨਾਦ੍ਵਿਜਯਨਾਤ੍ਤਪਃਸਂਯੁਕ੍ਤਃ
. ਵਿਗਦਰਾਗੋ ਵੀਤਰਾਗਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਭਾਵਨਾਬਲੇਨ ਸਮਸ੍ਤਰਾਗਾਦਿਦੋਸ਼ਰਹਿਤਤ੍ਵਾਦ੍ਵਿ-
ਵਿਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੋਨੇਸੇ (ਅਨ੍ਯ ਸੁਖੋਂਸੇ ਸਰ੍ਵਥਾ ਭਿਨ੍ਨ ਲਕ੍ਸ਼ਣਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ) ‘ਅਨੁਪਮ’, (੫) ਸਮਸ੍ਤ
ਆਗਾਮੀ ਕਾਲਮੇਂ ਕਭੀ ਭੀ ਨਾਸ਼ਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਨ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਅਨਨ੍ਤ’ ਔਰ (੬) ਬਿਨਾ ਹੀ ਅਨ੍ਤਰਕੇ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ
ਹੋਨੇਸੇ ‘ਅਵਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨ’ ਸੁਖ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਸੇ ਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨ ਹੁਏ ਆਤ੍ਮਾਓਂਕੇ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਵਹ (ਸੁਖ)
ਸਰ੍ਵਥਾ ਪ੍ਰਾਰ੍ਥਨੀਯ (ਵਾਂਛਨੀਯ) ਹੈ
..੧੩..
ਅਬ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਪਰਿਣਤ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਕਹਤੇ ਹੈਂ :
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਸੁਵਿਦਿਤਪਦਾਰ੍ਥਸੂਤ੍ਰਃ ] ਜਿਨ੍ਹੋਂਨੇ (ਨਿਜ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾਦਿ) ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੋ ਔਰ
ਸੂਤ੍ਰੋਂਕੋ ਭਲੀ ਭਾਁਤਿ ਜਾਨ ਲਿਯਾ ਹੈ, [ਸਂਯਮਤਪਃਸਂਯੁਤਃ ] ਜੋ ਸਂਯਮ ਔਰ ਤਪਯੁਕ੍ਤ ਹੈਂ,
[ਵਿਗਤਰਾਗਃ ] ਜੋ ਵੀਤਰਾਗ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਰਾਗ ਰਹਿਤ ਹੈਂ [ਸਮਸੁਖਦੁਃਖਃ ] ਔਰ ਜਿਨ੍ਹੇਂ ਸੁਖ -ਦੁਃਖ
ਸਮਾਨ ਹੈਂ, [ਸ਼੍ਰਮਣਃ ] ਐਸੇ ਸ਼੍ਰਮਣਕੋ (ਮੁਨਿਵਰਕੋ) [ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਃ ਇਤਿ ਭਣਿਤਃ ] ‘ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗੀ’
ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ
..੧੪..
ਸੁਵਿਦਿਤ ਸੂਤ੍ਰ ਪਦਾਰ੍ਥ, ਸਂਯਮ ਤਪ ਸਹਿਤ ਵੀਤਰਾਗ ਨੇ
ਸੁਖ ਦੁਃਖਮਾਂ ਸਮ ਸ਼੍ਰਮਣਨੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗ ਜਿਨੋ ਕਹੇ
.੧੪.

Page 22 of 513
PDF/HTML Page 55 of 546
single page version

ਗਤਰਾਗਃ . ਸਮਸੁਹਦੁਕ੍ਖੋ ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪਸਮਾਧੇਰੁਦ੍ਗਤਾ ਸਮੁਤ੍ਪਨ੍ਨਾ ਤਥੈਵ ਪਰਮਾਨਨ੍ਦਸੁਖਰਸੇ ਲੀਨਾ ਤਲ੍ਲਯਾ
ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਸ੍ਵਸਂਵਿਤ੍ਤਿਰੂਪਾ ਯਾ ਤੁ ਪਰਮਕਲਾ ਤਦਵਸ਼੍ਟਮ੍ਭੇਨੇਸ਼੍ਟਾਨਿਸ਼੍ਟੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਵਿਸ਼ਯੇਸ਼ੁ ਹਰ੍ਸ਼ਵਿਸ਼ਾਦਰਹਿਤਤ੍ਵਾਤ੍ਸਮ-
ਸੁਖਦੁਃਖਃ
. ਸਮਣੋ ਏਵਂਗੁਣਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਃ ਸ਼੍ਰਮਣਃ ਪਰਮਮੁਨਿਃ ਭਣਿਦੋ ਸੁਦ੍ਧੋਵਓਗੋ ਤ੍ਤਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗੋ ਭਣਿਤ
ਇਤ੍ਯਭਿਪ੍ਰਾਯਃ ..੧੪.. ਏਵਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਫਲਭੂਤਾਨਨ੍ਤਸੁਖਸ੍ਯ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਪਰਿਣਤਪੁਰੁਸ਼ਸ੍ਯ ਚ ਕਥਨਰੂਪੇਣ
ਪਞ੍ਚਮਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਂ ਗਤਮ੍ ..
ਇਤਿ ਚਤੁਰ੍ਦਸ਼ਗਾਥਾਭਿਃ ਸ੍ਥਲਪਞ੍ਚਕੇਨ ਪੀਠਿਕਾਭਿਧਾਨਃ ਪ੍ਰਥਮੋਨ੍ਤਰਾਧਿਕਾਰਃ ਸਮਾਪ੍ਤਃ ..
ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਸਾਮਾਨ੍ਯੇਨ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਸਿਦ੍ਧਿਰ੍ਜ੍ਞਾਨਵਿਚਾਰਃ ਸਂਕ੍ਸ਼ੇਪੇਣ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਫਲਂ ਚੇਤਿ ਕਥਨਰੂਪੇਣ ਗਾਥਾ-
ਸੂਤ੍ਰਾਰ੍ਥਜ੍ਞਾਨਬਲੇਨ ਸ੍ਵਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਭਾਗਪਰਿਜ੍ਞਾਨਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਵਿਧਾਨਸਮਰ੍ਥਤ੍ਵਾਤ੍ਸੁਵਿਦਿਤਪਦਾਰ੍ਥਸੂਤ੍ਰਃ .
ਸਕਲਸ਼ਡ੍ਜੀਵਨਿਕਾਯਨਿਸ਼ੁਮ੍ਭਨਵਿਕਲ੍ਪਾਤ੍ਪਂਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਭਿਲਾਸ਼ਵਿਕਲ੍ਪਾਚ੍ਚ ਵ੍ਯਾਵਰ੍ਤ੍ਯਾਤ੍ਮਨਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧਸ੍ਵਰੂਪੇ
ਸਂਯਮਨਾਤ
੍, ਸ੍ਵਰੂਪਵਿਸ਼੍ਰਾਨ੍ਤਨਿਸ੍ਤਰਂਗਚੈਤਨ੍ਯਪ੍ਰਤਪਨਾਚ੍ਚ ਸਂਯਮਤਪਃਸਂਯੁਤਃ . ਸਕਲਮੋਹਨੀਯਵਿਪਾਕ-
ਵਿਵੇਕਭਾਵਨਾਸੌਸ਼੍ਠਵਸ੍ਫੁ ਟੀਕ੍ਰੁਤਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਾਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪਤ੍ਵਾਦ੍ਵਿਗਤਰਾਗਃ . ਪਰਮਕਲਾਵਲੋਕਨਾਨਨੁਭੂਯਮਾਨ-
੧. ਪਰਿਜ੍ਞਾਨ = ਪੂਰਾ ਜ੍ਞਾਨ; ਜ੍ਞਾਨ .
੨. ਵ੍ਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤ ਕਰਕੇ = ਵਿਮੁਖ ਕਰਕੇ; ਰੋਕਕਰ; ਅਲਗ ਕਰਕੇ .
੩. ਸ੍ਵਰੂਪਵਿਸ਼੍ਰਾਨ੍ਤ = ਸ੍ਵਰੂਪਮੇਂ ਸ੍ਥਿਰ ਹੁਆ .
੪. ਨਿਸ੍ਤਰਂਗ = ਤਰਂਗ ਰਹਿਤ; ਚਂਚਲਤਾ ਰਹਿਤ; ਵਿਕਲ੍ਪ ਰਹਿਤ; ਸ਼ਾਂਤ .
੫. ਪ੍ਰਤਪਨ ਹੋਨਾ = ਪ੍ਰਤਾਪਵਾਨ ਹੋਨਾ, ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਨਾ, ਦੈਦੀਪ੍ਯਮਾਨ ਹੋਨਾ .
ਟੀਕਾ :ਸੂਤ੍ਰੋਂਕੇ ਅਰ੍ਥਕੇ ਜ੍ਞਾਨਬਲਸੇ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਵਿਭਾਗਕੇ ਪਰਿਜ੍ਞਾਨਮੇਂ
ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਮੇਂ ਔਰ ਵਿਧਾਨਮੇਂ (ਆਚਰਣਮੇਂ) ਸਮਰ੍ਥ ਹੋਨੇਸੇ (ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਭਿਨ੍ਨਤਾਕਾ ਜ੍ਞਾਨ,
ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਔਰ ਆਚਰਣ ਹੋਨੇਸੇ) ਜੋ ਸ਼੍ਰਮਣ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੋ ਔਰ (ਉਨਕੇ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਕ) ਸੂਤ੍ਰੋਂਕੋ ਜਿਨ੍ਹੋਂਨੇ
ਭਲੀਭਾਁਤਿ ਜਾਨ ਲਿਯਾ ਹੈ ਐਸੇ ਹੈਂ, ਸਮਸ੍ਤ ਛਹ ਜੀਵਨਿਕਾਯਕੇ ਹਨਨਕੇ ਵਿਕਲ੍ਪਸੇ ਔਰ ਪਂਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ
ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾਕੇ ਵਿਕਲ੍ਪਸੇ ਆਤ੍ਮਾਕੋ
ਵ੍ਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤ ਕਰਕੇ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਸ੍ਵਰੂਪਮੇਂ ਸਂਯਮਨ
ਕਰਨੇਸੇ, ਔਰ ਸ੍ਵਰੂਪਵਿਸ਼੍ਰਾਨ੍ਤ ਨਿਸ੍ਤਰਂਗ ਚੈਤਨ੍ਯਪ੍ਰਤਪਨ ਹੋਨੇਸੇ ਜੋ ਸਂਯਮ ਔਰ ਤਪਯੁਕ੍ਤ ਹੈਂ,
ਸਕਲ ਮੋਹਨੀਯਕੇ ਵਿਪਾਕਸੇ ਭੇਦਕੀ ਭਾਵਨਾਕੀ ਉਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟਤਾਸੇ (ਸਮਸ੍ਤ ਮੋਹਨੀਯ ਕਰ੍ਮਕੇ ਉਦਯਸੇ
ਭਿਨ੍ਨਤ੍ਵਕੀ ਉਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ ਭਾਵਨਾਸੇ) ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰ ਆਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪਕੋ ਪ੍ਰਗਟ ਕਿਯਾ ਹੋਨੇਸੇ ਜੋ ਵੀਤਰਾਗ ਹੈ,
ਔਰ ਪਰਮਕਲਾਕੇ ਅਵਲੋਕਨਕੇ ਕਾਰਣ ਸਾਤਾ ਵੇਦਨੀਯ ਤਥਾ ਅਸਾਤਾ ਵੇਦਨੀਯਕੇ ਵਿਪਾਕਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ
ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਜੋ ਸੁਖ -ਦੁਃਖ ਉਨ ਸੁਖ -ਦੁਃਖ ਜਨਿਤ ਪਰਿਣਾਮੋਂਕੀ ਵਿਸ਼ਮਤਾਕਾ ਅਨੁਭਵ ਨਹੀਂ ਹੋਨੇਸੇ
(ਪਰਮ ਸੁਖਰਸਮੇਂ ਲੀਨ ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰ ਸ੍ਵਸਂਵੇਦਨਰੂਪ ਪਰਮਕਲਾਕੇ ਅਨੁਭਵਕੇ ਕਾਰਣ ਇਸ਼੍ਟਾਨਿਸ਼੍ਟ

Page 23 of 513
PDF/HTML Page 56 of 546
single page version

ਸਾਤਾਸਾਤਵੇਦਨੀਯਵਿਪਾਕਨਿਰ੍ਵਰ੍ਤਿਤਸੁਖਦੁਃਖਜਨਿਤਪਰਿਣਾਮਵੈਸ਼ਮ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍ਸਮਸੁਖਦੁਃਖਃ ਸ਼੍ਰਮਣਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋ-
ਪਯੋਗ ਇਤ੍ਯਭਿਧੀਯਤੇ
..੧੪..
ਅਥ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਲਾਭਾਨਨ੍ਤਰਭਾਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸ੍ਵਭਾਵਲਾਭਮਭਿਨਂਦਤਿ
ਉਵਓਗਵਿਸੁਦ੍ਧੋ ਜੋ ਵਿਗਦਾਵਰਣਂਤਰਾਯਮੋਹਰਓ .
ਭੂਦੋ ਸਯਮੇਵਾਦਾ ਜਾਦਿ ਪਰਂ ਣੇਯਭੂਦਾਣਂ ..੧੫..
ਉਪਯੋਗਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧੋ ਯੋ ਵਿਗਤਾਵਰਣਾਨ੍ਤਰਾਯਮੋਹਰਜਾਃ .
ਭੂਤਃ ਸ੍ਵਯਮੇਵਾਤ੍ਮਾ ਯਾਤਿ ਪਾਰਂ ਜ੍ਞੇਯਭੂਤਾਨਾਮ੍ ..੧੫..
ਸਪ੍ਤਕਮ੍ . ਤਤ੍ਰ ਸ੍ਥਲਚਤੁਸ਼੍ਟਯਂ ਭਵਤਿ; ਤਸ੍ਮਿਨ੍ ਪ੍ਰਥਮਸ੍ਥਲੇ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਸ੍ਵਰੂਪਕਥਨਾਰ੍ਥਂ ਪ੍ਰਥਮਗਾਥਾ,
ਸ੍ਵਯਮ੍ਭੂਕਥਨਾਰ੍ਥਂ ਦ੍ਵਿਤੀਯਾ ਚੇਤਿ ‘ਉਵਓਗਵਿਸੁਦ੍ਧੋ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਮ੍ . ਅਥ ਤਸ੍ਯੈਵ ਭਗਵਤ
ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਸ੍ਥਾਪਨਾਰ੍ਥਂ ਪ੍ਰਥਮਗਾਥਾ, ਪੁਨਰਪਿ ਤਸ੍ਯੈਵ ਦ੍ਰਢੀਕਰਣਾਰ੍ਥਂ ਦ੍ਵਿਤੀਯਾ ਚੇਤਿ ‘ਭਂਗਵਿਹੀਣੋ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ
ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਮ੍ . ਅਥ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨੇਨਾਨਨ੍ਤਸੁਖਂ ਭਵਤੀਤਿ ਦਰ੍ਸ਼ਨਾਰ੍ਥਂ ‘ਤਂ ਸਵ੍ਵਟ੍ਠਵਰਿਟ੍ਠਂ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਸੂਤ੍ਰਮੇਕਮ੍ .
ਅਥਾਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਜ੍ਞਾਨਸੌਖ੍ਯਪਰਿਣਮਨਕਥਨਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਪ੍ਰਥਮਗਾਥਾ, ਕੇਵਲਿਭੁਕ੍ਤਿਨਿਰਾਕਰਣਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਦ੍ਵਿਤੀਯਾ
ਚੇਤਿ ‘ਪਕ੍ਖੀਣਘਾਇਕਮ੍ਮੋ’ ਇਤਿ ਪ੍ਰਭ੍ਰੁਤਿ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਮ੍
. ਏਵਂ ਦ੍ਵਿਤੀਯਾਨ੍ਤਰਾਧਿਕਾਰੇ ਸ੍ਥਲਚਤੁਸ਼੍ਟਯੇਨ ਸਮੁਦਾਯ-
੧. ਸਮਸੁਖਦੁਃਖ = ਜਿਨ੍ਹੇਂ ਸੁਖ ਔਰ ਦੁਃਖ (ਇਸ਼੍ਟਾਨਿਸ਼੍ਟ ਸਂਯੋਗ) ਦੋਨੋਂ ਸਮਾਨ ਹੈਂ .
ਜੇ ਉਪਯੋਗਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ ਤੇ ਮੋਹਾਦਿਘਾਤਿਰਜ ਥਕੀ
ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਰਹਿਤ ਥਯੋ ਥਕੋ ਜ੍ਞੇਯਾਨ੍ਤਨੇ ਪਾਮੇ ਸਹੀ
.੧੫.
ਸਂਯੋਗੋਂਮੇਂ ਹਰ੍ਸ਼ -ਸ਼ੋਕਾਦਿ ਵਿਸ਼ਯ ਪਰਿਣਾਮੋਂਕਾ ਅਨੁਭਵ ਨ ਹੋਨੇ ਸੇ) ਜੋ ਸਮਸੁਖਦੁਃਖ ਹੈਂ, ਐਸੇ
ਸ਼੍ਰਮਣ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗੀ ਕਹਲਾਤੇ ਹੈਂ ..੧੪..
ਅਬ, ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿਕੇ ਬਾਦ ਤਤ੍ਕਾਲ (ਅਨ੍ਤਰ ਪੜੇ ਬਿਨਾ) ਹੀ ਹੋਨੇਵਾਲੀ ਸ਼ੁਦ੍ਧ
ਆਤ੍ਮਸ੍ਵਭਾਵ (ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨ) ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿਕੀ ਪ੍ਰਸ਼ਂਸਾ ਕਰਤੇ ਹੈਂ :
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਯਃ ] ਜੋ [ਉਪਯੋਗਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਃ ] ਉਪਯੋਗ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ (ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗੀ) ਹੈ
[ਆਤ੍ਮਾ ] ਵਹ ਆਤ੍ਮਾ [ਵਿਗਤਾਵਰਣਾਨ੍ਤਰਾਯਮੋਹਰਜਾਃ ] ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣ, ਦਰ੍ਸ਼ਨਾਵਰਣ, ਅਨ੍ਤਰਾਯ ਔਰ
ਮੋਹਰੂਪ ਰਜਸੇ ਰਹਿਤ [ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਭੂਤਃ ] ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਹੋਤਾ ਹੁਆ [ਜ੍ਞੇਯਭੂਤਾਨਾਂ ] ਜ੍ਞੇਯਭੂਤ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ [ਪਾਰਂ
ਯਾਤਿ ]
ਪਾਰਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ
..੧੫..

Page 24 of 513
PDF/HTML Page 57 of 546
single page version

ਯੋ ਹਿ ਨਾਮ ਚੈਤਨ੍ਯਪਰਿਣਾਮਲਕ੍ਸ਼ਣੇਨੋਪਯੋਗੇਨ ਯਥਾਸ਼ਕ੍ਤਿ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧੋ ਭੂਤ੍ਵਾ ਵਰ੍ਤਤੇ ਸ ਖਲੁ
ਪ੍ਰਤਿਪਦਮੁਦ੍ਭਿਦ੍ਯਮਾਨਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਿਸ਼ਕ੍ਤਿਰੁਦ੍ਗ੍ਰਨ੍ਥਿਤਾਸਂਸਾਰਬਦ੍ਧਦ੍ਰੁਢਤਰਮੋਹਗ੍ਰਨ੍ਥਿਤਯਾਤ੍ਯਨ੍ਤਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਚੈਤਨ੍ਯੋ
ਨਿਰਸ੍ਤਸਮਸ੍ਤਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨਾਵਰਣਾਨ੍ਤਰਾਯਤਯਾ ਨਿਃਪ੍ਰਤਿਘਵਿਜ੍ਰੁਮ੍ਭਿਤਾਤ੍ਮਸ਼ਕ੍ਤਿਸ਼੍ਚ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਭੂਤੋ
ਜ੍ਞੇਯਤ੍ਵਮਾਪਨ੍ਨਾਨਾਮਨ੍ਤਮਵਾਪ੍ਨੋਤਿ
. ਇਹ ਕਿ ਲਾਤ੍ਮਾ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵੋ ਜ੍ਞਾਨਂ, ਤੁ ਜ੍ਞੇਯਮਾਤ੍ਰਂ; ਤਤਃ ਸਮਸ੍ਤ-
ਜ੍ਞੇਯਾਨ੍ਤਰ੍ਵਰ੍ਤਿਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵਮਾਤ੍ਮਾਨਮਾਤ੍ਮਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਪ੍ਰਸਾਦਾਦੇਵਾਸਾਦਯਤਿ ..੧੫..
ਪਾਤਨਿਕਾ . ਤਦ੍ਯਥਾ ---ਅਥ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਲਾਭਾਨਨ੍ਤਰਂ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਂ ਭਵਤੀਤਿ ਕਥਯਤਿ . ਅਥਵਾ
ਦ੍ਵਿਤੀਯਪਾਤਨਿਕਾ ---ਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦਾਚਾਰ੍ਯਦੇਵਾਃ ਸਮ੍ਬੋਧਨਂ ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ, ਹੇ ਸ਼ਿਵਕੁਮਾਰਮਹਾਰਾਜ, ਕੋਪ੍ਯਾਸਨ੍ਨਭਵ੍ਯਃ
ਸਂਕ੍ਸ਼ੇਪਰੁਚਿਃ ਪੀਠਿਕਾਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਮੇਵ ਸ਼੍ਰੁਤ੍ਵਾਤ੍ਮਕਾਰ੍ਯਂ ਕਰੋਤਿ, ਅਨ੍ਯਃ ਕੋਪਿ ਪੁਨਰ੍ਵਿਸ੍ਤਰਰੁਚਿਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗੇਨ
ਸਂਜਾਤਸਰ੍ਵਜ੍ਞਸ੍ਯ ਜ੍ਞਾਨਸੁਖਾਦਿਕਂ ਵਿਚਾਰ੍ਯ ਪਸ਼੍ਚਾਦਾਤ੍ਮਕਾਰ੍ਯਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਤਿ ---
ਉਵਓਗਵਿਸੁਦ੍ਧੋ ਜੋ
ਉਪਯੋਗੇਨ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗੇਨ ਪਰਿਣਾਮੇਨ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧੋ ਭੂਤ੍ਵਾ ਵਰ੍ਤਤੇ ਯਃ
ਵਿਗਦਾਵਰਣਂਤਰਾਯਮੋਹਰਓ ਭੂਦੋ
ਵਿਗਤਾਵਰਣਾਨ੍ਤਰਾਯਮੋਹਰਜੋਭੂਤਃ ਸਨ੍
. ਕਥਮ੍ . ਸਯਮੇਵ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਆਦਾ ਸ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਆਤ੍ਮਾ ਜਾਦਿ
ਯਾਤਿ ਗਚ੍ਛਤਿ . ਕਿਂ . ਪਰਂ ਪਾਰਮਵਸਾਨਮ੍ . ਕੇਸ਼ਾਮ੍ . ਣੇਯਭੂਦਾਣਂ ਜ੍ਞੇਯਭੂਤਪਦਾਰ੍ਥਾਨਾਮ੍ . ਸਰ੍ਵਂ ਜਾਨਾਤੀਤ੍ਯਰ੍ਥਃ .
ਅਤੋ ਵਿਸ੍ਤਰ :ਯੋ ਨਿਰ੍ਮੋਹਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸਂਵਿਤ੍ਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣੇਨ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਸਂਜ੍ਞੇਨਾਗਮਭਾਸ਼ਯਾ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਤ੍ਵਵਿਤਰ੍ਕ-
ਵੀਚਾਰਪ੍ਰਥਮਸ਼ੁਕ੍ਲਧ੍ਯਾਨੇਨ ਪੂਰ੍ਵਂ ਨਿਰਵਸ਼ੇਸ਼ਮੋਹਕ੍ਸ਼ਪਣਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਰਾਗਾਦਿਵਿਕਲ੍ਪੋਪਾਧਿਰਹਿਤਸ੍ਵਸਂਵਿਤ੍ਤਿ-
ਲਕ੍ਸ਼ਣੇਨੈਕਤ੍ਵਵਿਤਰ੍ਕਾਵੀਚਾਰਸਂਜ੍ਞਦ੍ਵਿਤੀਯਸ਼ੁਕ੍ਲਧ੍ਯਾਨੇਨ ਕ੍ਸ਼ੀਣਕਸ਼ਾਯਗੁਣਸ੍ਥਾਨੇਨ੍ਤਰ੍ਮੁਹੂਰ੍ਤਕਾਲਂ ਸ੍ਥਿਤ੍ਵਾ ਤਸ੍ਯੈ-

ਵਾਨ੍ਤ੍ਯਸਮਯੇ ਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨਾਵਰਣਵੀਰ੍ਯਾਨ੍ਤਰਾਯਾਭਿਧਾਨਘਾਤਿਕਰ੍ਮਤ੍ਰਯਂ ਯੁਗਪਦ੍ਵਿਨਾਸ਼ਯਤਿ, ਸ ਜਗਤ੍ਤ੍ਰਯਕਾਲਤ੍ਰਯ-

ਵਰ੍ਤਿਸਮਸ੍ਤਵਸ੍ਤੁਗਤਾਨਨ੍ਤਧਰ੍ਮਾਣਾਂ ਯੁਗਪਤ੍ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਂ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਨੋਤਿ
. ਤਤਃ ਸ੍ਥਿਤਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਾਤ੍ਸਰ੍ਵਜ੍ਞੋ
ਭਵਤੀਤਿ ..੧੫.. ਅਥ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਜਨ੍ਯਸ੍ਯ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸ੍ਵਭਾਵਲਾਭਸ੍ਯ ਭਿਨ੍ਨਕਾਰਕ ਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵੇਨਾਤ੍ਮਾਧੀਨਤ੍ਵਂ
੧. ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ = ਵਿਸ਼ੇਸ਼; ਅਸਾਧਾਰਣ; ਖਾਸ .
ਟੀਕਾ :ਜੋ (ਆਤ੍ਮਾ) ਚੈਤਨ੍ਯ ਪਰਿਣਾਮਸ੍ਵਰੂਪ ਉਪਯੋਗਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਯਥਾਸ਼ਕ੍ਤਿ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ
ਹੋਕਰ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ, ਵਹ (ਆਤ੍ਮਾ) ਜਿਸੇ ਪਦ ਪਦ ਪਰ (ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਪਰ੍ਯਾਯਮੇਂ) ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ
ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਤੀ ਜਾਤੀ ਹੈ, ਐਸਾ ਹੋਨੇਸੇ, ਅਨਾਦਿ ਸਂਸਾਰਸੇ ਬਁਧੀ ਹੁਈ ਦ੍ਰੁਢਤਰ ਮੋਹਗ੍ਰਨ੍ਥਿ ਛੂਟ
ਜਾਨੇਸੇ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰ ਚੈਤਨ੍ਯਵਾਲਾ ਔਰ ਸਮਸ੍ਤ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣ, ਦਰ੍ਸ਼ਨਾਵਰਣ ਤਥਾ ਅਨ੍ਤਰਾਯਕੇ
ਨਸ਼੍ਟ ਹੋ ਜਾਨੇਸੇ ਨਿਰ੍ਵਿਘ੍ਨ ਵਿਕਸਿਤ ਆਤ੍ਮਸ਼ਕ੍ਤਿਵਾਨ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਜ੍ਞੇਯਤਾਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ
(ਪਦਾਰ੍ਥੋਂ) ਕੇ ਅਨ੍ਤਕੋ ਪਾ ਲੇਤਾ ਹੈ
.
ਯਹਾਁ (ਯਹ ਕਹਾ ਹੈ ਕਿ) ਆਤ੍ਮਾ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ, ਔਰ ਜ੍ਞਾਨ ਜ੍ਞੇਯ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ
ਸਮਸ੍ਤ ਜ੍ਞੇਯੋਂਕੇ ਭੀਤਰ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ (ਜ੍ਞਾਤਾ) ਜ੍ਞਾਨ ਜਿਸਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ ਐਸੇ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਆਤ੍ਮਾ
ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕੇ ਹੀ ਪ੍ਰਸਾਦਸੇ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ ਹੈ
.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗੀ ਜੀਵ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਸ਼ਣ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਸ਼ੁਦ੍ਧਿਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ ਰਹਤਾ ਹੈ; ਔਰ

Page 25 of 513
PDF/HTML Page 58 of 546
single page version

ਅਥ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਜਨ੍ਯਸ੍ਯ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸ੍ਵਭਾਵਲਾਭਸ੍ਯ ਕਾਰਕਾਨ੍ਤਰਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ਤਯਾਤ੍ਯਨ੍ਤ-
ਮਾਤ੍ਮਾਯਤ੍ਤਤ੍ਵਂ ਦ੍ਯੋਤਯਤਿ
ਤਹ ਸੋ ਲਦ੍ਧਸਹਾਵੋ ਸਵ੍ਵਣ੍ਹੂ ਸਵ੍ਵਲੋਗਪਦਿਮਹਿਦੋ .
ਭੂਦੋ ਸਯਮੇਵਾਦਾ ਹਵਦਿ ਸਯਂਭੁ ਤ੍ਤਿ ਣਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ ..੧੬..
ਤਥਾ ਸ ਲਬ੍ਧਸ੍ਵਭਾਵਃ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਃ ਸਰ੍ਵਲੋਕਪਤਿਮਹਿਤਃ .
ਭੂਤਃ ਸ੍ਵਯਮੇਵਾਤ੍ਮਾ ਭਵਤਿ ਸ੍ਵਯਮ੍ਭੂਰਿਤਿ ਨਿਰ੍ਦਿਸ਼੍ਟਃ ..੧੬..
ਅਯਂ ਖਲ੍ਵਾਤ੍ਮਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਭਾਵਨਾਨੁਭਾਵਪ੍ਰਤ੍ਯਸ੍ਤਮਿਤਸਮਸ੍ਤਘਾਤਿਕਰ੍ਮਤਯਾ ਸਮੁਪਲਬ੍ਧ-
ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਨਨ੍ਤਸ਼ਕ੍ਤਿਚਿਤ੍ਸ੍ਵਭਾਵਃ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਨਨ੍ਤਸ਼ਕ੍ਤਿਜ੍ਞਾਯਕਸ੍ਵਭਾਵੇਨ ਸ੍ਵਤਨ੍ਤ੍ਰਤ੍ਵਾਦ੍ਗ੍ਰੁਹੀਤਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਾਧਿਕਾਰਃ,
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਯਤਿਤਹ ਸੋ ਲਦ੍ਧਸਹਾਵੋ ਯਥਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਲਕ੍ਸ਼ਣਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਪ੍ਰਸਾਦਾਤ੍ਸਰ੍ਵਂ ਜਾਨਾਤਿ ਤਥੈਵ ਸਃ
ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਲਬ੍ਧਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸ੍ਵਭਾਵਃ ਸਨ੍ ਆਦਾ ਅਯਮਾਤ੍ਮਾ ਹਵਦਿ ਸਯਂਭੁ ਤ੍ਤਿ ਣਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ ਸ੍ਵਯਮ੍ਭੂਰ੍ਭਵਤੀਤਿ ਨਿਰ੍ਦਿਸ਼੍ਟਃ
ਕਥਿਤਃ . ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟੋ ਭੂਤਃ . ਸਵ੍ਵਣ੍ਹੂ ਸਵ੍ਵਲੋਗਪਦਿਮਹਿਦੋ ਭੂਦੋ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਃ ਸਰ੍ਵਲੋਕਪਤਿਮਹਿਤਸ਼੍ਚ ਭੂਤਃ ਸਂਜਾਤਃ .
੧. ਸਰ੍ਵਲੋਕਕੇ ਅਧਿਪਤਿ = ਤੀਨੋਂ ਲੋਕਕੇ ਸ੍ਵਾਮੀਸੁਰੇਨ੍ਦ੍ਰ, ਅਸੁਰੇਨ੍ਦ੍ਰ ਔਰ ਚਕ੍ਰਵਰ੍ਤੀ .
ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ, ਲਬ੍ਧ ਸ੍ਵਭਾਵ ਨੇ ਤ੍ਰਿਜਗੇਨ੍ਦ੍ਰਪੂਜਿਤ ਏ ਰੀਤੇ
ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਜੀਵ ਥਯੋ ਥਕੋ ਤੇਨੇ ਸ੍ਵਯਂਭੂ ਜਿਨ ਕਹੇ
.੧੬.
ਪ੍ਰ. ੪
ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਮੋਹਕਾ ਕ੍ਸ਼ਯ ਕਰਕੇ ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰ ਚੇਤਨਾਵਾਨ ਹੋਕਰ, ਬਾਰਹਵੇਂ ਗੁਣਸ੍ਥਾਨਕੇ ਅਨ੍ਤਿਮ ਸਮਯਮੇਂ
ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣ; ਦਰ੍ਸ਼ਨਾਵਰਣ ਔਰ ਅਨ੍ਤਰਾਯਕਾ ਯੁਗਪਦ੍ ਕ੍ਸ਼ਯ ਕਰਕੇ ਸਮਸ੍ਤ ਜ੍ਞੇਯੋਂਕੋ ਜਾਨਨੇਵਾਲੇ
ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ ਹੈ
. ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਸੇ ਹੀ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸ੍ਵਭਾਵਕਾ ਲਾਭ ਹੋਤਾ
ਹੈ ..੧੫..
ਅਬ, ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਸੇ ਹੋਨੇਵਾਲੀ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸ੍ਵਭਾਵਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਅਨ੍ਯ ਕਾਰਕੋਂਸੇ ਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼
(ਸ੍ਵਤਂਤ੍ਰ) ਹੋਨੇਸੇ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਆਤ੍ਮਾਧੀਨ ਹੈ (ਲੇਸ਼ਮਾਤ੍ਰ ਪਰਾਧੀਨ ਨਹੀਂ ਹੈ) ਯਹ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਤੇ ਹੈਂ :
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਤਥਾ ] ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ [ਸਃ ਆਤ੍ਮਾ ] ਵਹ ਆਤ੍ਮਾ [ਲਬ੍ਧਸ੍ਵਭਾਵਃ ]
ਸ੍ਵਭਾਵਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ [ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਃ ] ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ [ਸਰ੍ਵਲੋਕਪਤਿਮਹਿਤਃ ] ਔਰ ਸਰ੍ਵ (ਤੀਨ) ਲੋਕਕੇ
ਅਧਿਪਤਿਯੋਂਸੇ ਪੂਜਿਤ [ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਭੂਤਃ ] ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਹੁਆ ਹੋਨੇ ਸੇ [ਸ੍ਵਯਂਭੂਃ ਭਵਤਿ ] ‘ਸ੍ਵਯਂਭੂ’ ਹੈ
[ਇਤਿ ਨਿਰ੍ਦਿਸ਼੍ਟਃ ] ਐਸਾ ਜਿਨੇਨ੍ਦ੍ਰਦੇਵਨੇ ਕਹਾ ਹੈ
..੧੬..
ਟੀਕਾ :ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਉਪਯੋਗਕੀ ਭਾਵਨਾਕੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸੇ ਸਮਸ੍ਤ ਘਾਤਿਕਰ੍ਮੋਂਕੇ ਨਸ਼੍ਟ ਹੋਨੇਸੇ ਜਿਸਨੇ
ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਅਨਨ੍ਤਸ਼ਕ੍ਤਿਵਾਨ ਚੈਤਨ੍ਯ ਸ੍ਵਭਾਵਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਿਯਾ ਹੈ, ਐਸਾ ਯਹ (ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ) ਆਤ੍ਮਾ, (੧) ਸ਼ੁਦ੍ਧ

Page 26 of 513
PDF/HTML Page 59 of 546
single page version

ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਨਨ੍ਤਸ਼ਕ੍ਤਿਜ੍ਞਾਨਵਿਪਰਿਣਮਨਸ੍ਵਭਾਵੇਨ ਪ੍ਰਾਪ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍ ਕਰ੍ਮਤ੍ਵਂ ਕਲਯਨ੍, ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਨਨ੍ਤਸ਼ਕ੍ਤਿਜ੍ਞਾਨ-
ਵਿਪਰਿਣਮਨਸ੍ਵਭਾਵੇਨ ਸਾਧਕਤਮਤ੍ਵਾਤ੍ ਕਰਣਤ੍ਵਮਨੁਬਿਭ੍ਰਾਣਃ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਨਨ੍ਤਸ਼ਕ੍ਤਿਜ੍ਞਾਨਵਿਪਰਿਣਮਨ-
ਸ੍ਵਭਾਵੇਨ ਕਰ੍ਮਣਾ ਸਮਾਸ਼੍ਰਿਯਮਾਣਤ੍ਵਾਤ੍ ਸਂਪ੍ਰਦਾਨਤ੍ਵਂ ਦਧਾਨਃ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਨਨ੍ਤਸ਼ਕ੍ਤਿਜ੍ਞਾਨਵਿਪਰਿਣਮਨਸਮਯੇ
ਪੂਰ੍ਵਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਵਿਕਲਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵਾਪਗਮੇਪਿ ਸਹਜਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵੇਨ ਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਾਲਮ੍ਬਨਾਦਪਾਦਾਨਤ੍ਵਮੁਪਾਦਦਾਨਃ,
ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਨਨ੍ਤਸ਼ਕ੍ਤਿਜ੍ਞਾਨਵਿਪਰਿਣਮਨਸ੍ਵਭਾਵਸ੍ਯਾਧਾਰਭੂਤਤ੍ਵਾਦਧਿਕਰਣਤ੍ਵਮਾਤ੍ਮਸਾਤ੍ਕੁਰ੍ਵਾਣਃ, ਸ੍ਵਯਮੇਵ
ਸ਼ਟ੍ਕਾਰਕੀਰੂਪੇਣੋਪਜਾਯਮਾਨਃ, ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿਵ੍ਯਪੇਕ੍ਸ਼ਯਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਭਾਵਭੇਦਭਿਨ੍ਨਘਾਤਿਕਰ੍ਮਾਣ੍ਯਪਾਸ੍ਯ ਸ੍ਵਯਮੇਵਾ-
ਵਿਰ੍ਭੂਤਤ੍ਵਾਦ੍ਵਾ ਸ੍ਵਯਂਭੂਰਿਤਿ ਨਿਰ੍ਦਿਸ਼੍ਯਤੇ
. ਅਤੋ ਨ ਨਿਸ਼੍ਚਯਤਃ ਪਰੇਣ ਸਹਾਤ੍ਮਨਃ ਕਾਰਕਤ੍ਵ-
ਕਥਮ੍ . ਸਯਮੇਵ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਸ੍ਵਯਮੇਵੇਤਿ . ਤਥਾਹਿਅਭਿਨ੍ਨਕਾਰਕਚਿਦਾਨਨ੍ਦੈਕਚੈਤਨ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵੇਨ ਸ੍ਵਤਨ੍ਤ੍ਰਤ੍ਵਾਤ੍
ਕਰ੍ਤਾ ਭਵਤਿ . ਨਿਤ੍ਯਾਨਨ੍ਦੈਕਸ੍ਵਭਾਵੇਨ ਸ੍ਵਯਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍ ਕਰ੍ਮਕਾਰਕਂ ਭਵਤਿ . ਸ਼ੁਦ੍ਧਚੈਤਨ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵੇਨ
ਸਾਧਕਤਮਤ੍ਵਾਤ੍ਕਰਣਕਾਰਕਂ ਭਵਤਿ . ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਪਰਮਾਨਨ੍ਦੈਕਪਰਿਣਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣੇਨ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਭਾਵਰੂਪਕਰ੍ਮਣਾ
੧. ਵਿਕਲਜ੍ਞਾਨ = ਅਪੂਰ੍ਣ (ਮਤਿ ਸ਼੍ਰੁਤਾਦਿ ) ਜ੍ਞਾਨ .
੨. ਦ੍ਰਵ੍ਯ -ਭਾਵਭੇਦਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਘਾਤਿਕਰ੍ਮ = ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਭਾਵਕੇ ਭੇਦਸੇ ਘਾਤਿਕਰ੍ਮ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਹੈਂ, ਦ੍ਰਵ੍ਯਘਾਤਿਕਰ੍ਮ ਔਰ
ਭਾਵਘਾਤਿਕਰ੍ਮ .
ਅਨਨ੍ਤਸ਼ਕ੍ਤਿਯੁਕ੍ਤ ਜ੍ਞਾਯਕ ਸ੍ਵਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਸ੍ਵਤਂਤ੍ਰ ਹੋਨੇਸੇ ਜਿਸਨੇ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਕੇ ਅਧਿਕਾਰਕੋ ਗ੍ਰਹਣ
ਕਿਯਾ ਹੈ ਐਸਾ, (੨) ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਅਨਨ੍ਤਸ਼ਕ੍ਤਿਯੁਕ੍ਤ ਜ੍ਞਾਨਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਕੇ ਸ੍ਵਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਸ੍ਵਯਂ
ਹੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਯ ਹੋਨੇਸੇ (
ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੋਨੇਸੇ) ਕਰ੍ਮਤ੍ਵਕਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਤਾ ਹੁਆ, (੩) ਸ਼ੁਦ੍ਧ
ਅਨਨ੍ਤਸ਼ਕ੍ਤਿਯੁਕ੍ਤ ਜ੍ਞਾਨਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਕੇ ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਸਾਧਕਤਮ (-ਉਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ ਸਾਧਨ)
ਹੋਨੇਸੇ ਕਰਣਤਾਕੋ ਧਾਰਣ ਕਰਤਾ ਹੁਆ, (੪) ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਅਨਨ੍ਤਸ਼ਕ੍ਤਿਯੁਕ੍ਤ ਜ੍ਞਾਨਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਕੇ
ਸ੍ਵਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਕਰ੍ਮ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸਮਾਸ਼੍ਰਿਤ ਹੋਨੇਸੇ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਕਰ੍ਮ ਸ੍ਵਯਂਕੋ ਹੀ ਦੇਨੇਮੇਂ ਆਤਾ
ਹੋਨੇਸੇ) ਸਮ੍ਪ੍ਰਦਾਨਤਾਕੋ ਧਾਰਣ ਕਰਤਾ ਹੁਆ, (੫) ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਅਨਨ੍ਤਸ਼ਕ੍ਤਿਮਯ ਜ੍ਞਾਨਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ
ਹੋਨੇਕੇ ਸਮਯ ਪੂਰ੍ਵਮੇਂ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ
ਵਿਕਲਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵਕਾ ਨਾਸ਼ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਸਹਜ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਸ੍ਵਯਂ
ਹੀ ਧ੍ਰੁਵਤਾਕਾ ਅਵਲਮ੍ਬਨ ਕਰਨੇਸੇ ਅਪਾਦਾਨਕੋ ਧਾਰਣ ਕਰਤਾ ਹੁਆ, ਔਰ (੬) ਸ਼ੁਦ੍ਧ
ਅਨਨ੍ਤਸ਼ਕ੍ਤਿਯੁਕ੍ਤ ਜ੍ਞਾਨਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਕੇ ਸ੍ਵਭਾਵਕਾ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਆਧਾਰ ਹੋਨੇ ਸੇ ਅਧਿਕਰਣਤਾ
ਕੋ ਆਤ੍ਮਸਾਤ੍ ਕਰਤਾ ਹੁਆ
(ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ) ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਛਹ ਕਾਰਕਰੂਪ ਹੋਨੇਸੇ ਅਥਵਾ ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿ
ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯ -ਭਾਵਭੇਦਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਘਾਤਿਕਰ੍ਮੋਂਕੋ ਦੂਰ ਕਰਕੇ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਆਵਿਰ੍ਭੂਤ ਹੋਨੇਸੇ, ‘ਸ੍ਵਯਂਭੂ’
ਕਹਲਾਤਾ ਹੈ .
ਯਹਾਁ ਯਹ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ ਕਿਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਪਰਕੇ ਸਾਥ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਕਾਰਕਤਾਕਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ ਨਹੀਂ
ਹੈ, ਕਿ ਜਿਸਸੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸ੍ਵਭਾਵਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿਕੇ ਲਿਯੇ ਸਾਮਗ੍ਰੀ (ਬਾਹ੍ਯ ਸਾਧਨ) ਢੂਁਢਨੇਕੀ ਵ੍ਯਗ੍ਰਤਾਸੇ
ਜੀਵ (ਵ੍ਯਰ੍ਥ ਹੀ) ਪਰਤਂਤ੍ਰ ਹੋਤੇ ਹੈਂ .

Page 27 of 513
PDF/HTML Page 60 of 546
single page version

ਸਂਬਨ੍ਧੋਸ੍ਤਿ, ਯਤਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸ੍ਵਭਾਵਲਾਭਾਯ ਸਾਮਗ੍ਰੀਮਾਰ੍ਗਣਵ੍ਯਗ੍ਰਤਯਾ ਪਰਤਨ੍ਤ੍ਰਰ੍ਭੂਯਤੇ ..੧੬..
ਸਮਾਸ਼੍ਰਿਯਮਾਣਤ੍ਵਾਤ੍ਸਂਪ੍ਰਦਾਨਂ ਭਵਤਿ . ਤਥੈਵ ਪੂਰ੍ਵਮਤ੍ਯਾਦਿਜ੍ਞਾਨਵਿਕਲ੍ਪਵਿਨਾਸ਼ੇਪ੍ਯਖਣ੍ਡਿਤੈਕਚੈਤਨ੍ਯ-
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ੇਨਾਵਿਨਸ਼੍ਵਰਤ੍ਵਾਦਪਾਦਾਨਂ ਭਵਤਿ . ਨਿਸ਼੍ਚਯਸ਼ੁਦ੍ਧਚੈਤਨ੍ਯਾਦਿਗੁਣਸ੍ਵਭਾਵਾਤ੍ਮਨਃ ਸ੍ਵਯਮੇਵਾਧਾਰਤ੍ਵਾਦਧਿਕਰਣਂ
ਭਵਤੀਤ੍ਯਭੇਦਸ਼ਟ੍ਕਾਰਕੀਰੂਪੇਣ ਸ੍ਵਤ ਏਵ ਪਰਿਣਮਮਾਣਃ ਸਨ੍ਨਯਮਾਤ੍ਮਾ ਪਰਮਾਤ੍ਮਸ੍ਵਭਾਵ-
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਕਰ੍ਤਾ, ਕਰ੍ਮ, ਕਰਣ, ਸਮ੍ਪ੍ਰਦਾਨ, ਅਪਾਦਾਨ ਔਰ ਅਧਿਕਰਣ ਨਾਮਕ ਛਹ ਕਾਰਕ
ਹੈਂ . ਜੋ ਸ੍ਵਤਂਤ੍ਰਤਯਾ -ਸ੍ਵਾਧੀਨਤਾਸੇ ਕਰਤਾ ਹੈ ਵਹ ਕਰ੍ਤ੍ਤਾ ਹੈ; ਕਰ੍ਤ੍ਤਾ ਜਿਸੇ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ ਹੈ ਵਹ ਕਰ੍ਮ
ਹੈ; ਸਾਧਕਤਮ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ ਸਾਧਨਕੋ ਕਰਣ ਕਹਤੇ ਹੈਂ; ਕਰ੍ਮ ਜਿਸੇ ਦਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ ਅਥਵਾ ਜਿਸਕੇ
ਲਿਯੇ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ ਵਹ ਸਮ੍ਪ੍ਰਦਾਨ ਹੈ; ਜਿਸਮੇਂਸੇ ਕਰ੍ਮ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ, ਵਹ ਧ੍ਰੁਵਵਸ੍ਤੁ ਅਪਾਦਾਨ
ਹੈ, ਔਰ ਜਿਸਮੇਂ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜਿਸਕੇ ਆਧਾਰਸੇ ਕਰ੍ਮ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ ਵਹ ਅਧਿਕਰਣ ਹੈ
. ਯਹ ਛਹ ਕਾਰਕ
ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਔਰ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕੇ ਭੇਦਸੇ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਹੈਂ . ਜਹਾਁ ਪਰਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ ਕਾਰ੍ਯਕੀ ਸਿਦ੍ਧਿ ਕਹਲਾਤੀ
ਹੈ ਵਹਾ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਕਾਰਕ ਹੈਂ, ਔਰ ਜਹਾਁ ਅਪਨੇ ਹੀ ਉਪਾਦਾਨ ਕਾਰਣਸੇ ਕਾਰ੍ਯਕੀ ਸਿਦ੍ਧਿ ਕਹੀ ਜਾਤੀ
ਹੈ ਵਹਾਁ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਰਕ ਹੈਂ
.
ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਕਾਰਕੋਂਕਾ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈਕੁਮ੍ਹਾਰ ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ; ਘੜਾ ਕਰ੍ਮ ਹੈ; ਦਂਡ, ਚਕ੍ਰ,
ਚੀਵਰ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਕਰਣ ਹੈ; ਕੁਮ੍ਹਾਰ ਜਲ ਭਰਨੇਵਾਲੇਕੇ ਲਿਯੇ ਘੜਾ ਬਨਾਤਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਜਲ ਭਰਨੇਵਾਲਾ
ਸਮ੍ਪ੍ਰਦਾਨ ਹੈ; ਟੋਕਰੀਮੇਂਸੇ ਮਿਟ੍ਟੀ ਲੇਕਰ ਘੜਾ ਬਨਾਤਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਟੋਕਰੀ ਅਪਾਦਾਨ ਹੈ, ਔਰ ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀਕੇ
ਆਧਾਰ ਪਰ ਘੜਾ ਬਨਾਤਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀ ਅਧਿਕਰਣ ਹੈ
. ਯਹਾਁ ਸਭੀ ਕਾਰਕ ਭਿਨ੍ਨ -ਭਿਨ੍ਨ ਹੈਂ .
ਅਨ੍ਯ ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ; ਅਨ੍ਯ ਕਰ੍ਮ ਹੈ; ਅਨ੍ਯ ਕਰਣ ਹੈ; ਅਨ੍ਯ ਸਮ੍ਪ੍ਰਦਾਨ; ਅਨ੍ਯ ਅਪਾਦਾਨ ਔਰ ਅਨ੍ਯ
ਅਧਿਕਰਣ ਹੈ
. ਪਰਮਾਰ੍ਥਤਃ ਕੋਈ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਕਿਸੀਕਾ ਕਰ੍ਤਾਹਰ੍ਤਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਤਾ, ਇਸਲਿਯੇ ਯਹ ਛਹੋਂ
ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਕਾਰਕ ਅਸਤ੍ਯ ਹੈਂ . ਵੇ ਮਾਤ੍ਰ ਉਪਚਰਿਤ ਅਸਦ੍ਭੂਤ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਸੇ ਕਹੇ ਜਾਤੇ ਹੈਂ . ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ
ਕਿਸੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਅਨ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਸਾਥ ਕਾਰਣਤਾਕਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ .
ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਕਾਰਕੋਂਕਾ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ :ਮਿਟ੍ਟੀ ਸ੍ਵਤਂਤ੍ਰਤਯਾ ਘਟਰੂਪ ਕਾਰ੍ਯਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੀ
ਹੈ ਇਸਲਿਏ ਮਿਟ੍ਟੀ ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ ਔਰ ਘੜਾ ਕਰ੍ਮ ਹੈ . ਅਥਵਾ, ਘੜਾ ਮਿਟ੍ਟੀਸੇ ਅਭਿਨ੍ਨ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਮਿਟ੍ਟੀ
ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਕਰ੍ਮ ਹੈ; ਅਪਨੇ ਪਰਿਣਮਨ ਸ੍ਵਭਾਵ ਸੇ ਮਿਟ੍ਟੀਨੇ ਘੜਾ ਬਨਾਯਾ ਇਸਲਿਯੇ ਮਿਟ੍ਟੀ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਕਰਣ
ਹੈ; ਮਿਟ੍ਟੀਨੇ ਘੜਾਰੂਪ ਕਰ੍ਮ ਅਪਨੇਕੋ ਹੀ ਦਿਯਾ ਇਸਲਿਏ ਮਿਟ੍ਟੀ ਸ੍ਵਯਂ ਸਮ੍ਪ੍ਰਦਾਨ ਹੈ; ਮਿਟ੍ਟੀਨੇ ਅਪਨੇਮੇਂਸੇ
ਪਿਂਡਰੂਪ ਅਵਸ੍ਥਾ ਨਸ਼੍ਟ ਕਰਕੇ ਘਟਰੂਪ ਕਰ੍ਮ ਕਿਯਾ ਔਰ ਸ੍ਵਯਂ ਧ੍ਰੁਵ ਬਨੀ ਰਹੀ ਇਸਲਿਏ ਵਹ ਸ੍ਵਯਂ
ਹੀ ਅਪਾਦਾਨ ਹੈ; ਮਿਟ੍ਟੀਨੇ ਅਪਨੇ ਹੀ ਆਧਾਰਸੇ ਘੜਾ ਬਨਾਯਾ ਇਸਲਿਯੇ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਅਧਿਕਰਣ ਹੈ
.
ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਛਹੋਂ ਕਾਰਕ ਏਕ ਹੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਹੈ . ਪਰਮਾਰ੍ਥਤਃ ਏਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਦੂਸਰੇ ਕੀ ਸਹਾਯਤਾ
ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਤਾ ਔਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ, ਅਪਨੇਕੋ, ਅਪਨੇਸੇ, ਅਪਨੇ ਲਿਏ, ਅਪਨੇਮੇਂਸੇ, ਅਪਨੇਮੇਂ ਕਰਤਾ
ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਛਹ ਕਾਰਕ ਹੀ ਪਰਮ ਸਤ੍ਯ ਹੈਂ
.
ਉਪਰੋਕ੍ਤ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਅਪਨੀ ਅਨਨ੍ਤ ਸ਼ਕ੍ਤਿਰੂਪ ਸਮ੍ਪਦਾਸੇ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ
ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਛਹ ਕਾਰਕਰੂਪ ਹੋਕਰ ਅਪਨਾ ਕਾਰ੍ਯ ਕਰਨੇਕੇ ਲਿਏ ਸਮਰ੍ਥ ਹੈ, ਉਸੇ ਬਾਹ੍ਯ ਸਾਮਗ੍ਰੀ ਕੋਈ